سرویس جهان مشرق- «سرمایه‌گذاری بر جوانان برای آینده‌ای پایدار»: این نام نشستی است که ایده اولیه آن یافتن راه حلی برای پیشگیری از امواج جدید مهاجرت از آفریقا به سمت اروپا بوده اما حالا به تدریج، رونمایی از یک طرح گسترده برای سرمایه‌گذاری اروپا در جوامع آفریقایی برگزار می‌شود و دولت‌های قاره سیاه، شاید از روی ناچاری، درهای کشور خود را به روی سیاستمداران، فعالان اقتصادی و اجتماعی، دانشگاه‌ها و دوره‌های آموزشی اروپا باز می‌کنند.

هر روزه خبرهایی مبنی بر غرق‌شدن قایق مهاجران آفریقایی در رسانه‌ها منتشر می‌شود، قایق‌هایی که سرنشینان برخی از آنها از سوی نهادهای مدنی و خیریه آلمان و اسپانیا نجات داده می‌شوند. شاید دلیل گسترش این مهاجرت‌ها در سال‌های اخیر، فناوری‌های ارتباطی باشد که به توده‌های گسترده مردم اجازه می‌دهد از اوضاع جهان باخبر شوند، جدا از اینکه بسیاری از آنچه می‌بینند و می‌شنوند نیز آنها را به پیگیری سرنوشتی بسیار متفاوت از آنچه در کشور خود با آن روبرو خواهند شد، فرا می‌خواند.

این پنجمین نشست مشترک اتحادیه آفریقا و اتحادیه اروپا بود که در اواخر نوامبر سال جاری برگزار شد. آنتونیو تایانی (تجانی) رئیس پارلمان اروپا در این نشست از به صدادرآمدن «هشدار امنیتی» برای اتحادیه گفت و از امواج گسترده مهاجرت آفریقاییان به اروپا تا سال ۲۰۵۰ میلادی حکایت کرد، امواجی که قابل پیشگیری هست، ‌ اما اگر رخ دهد قابل جلوگیری نیست. او نتیجه گرفت باید «آفریقا در صدر اولویت‌های سیاسی اتحادیه اروپا قرار گیرد» تا آنچه آفریقاییان به دنبال آن هستند، در کشور خودشان قابل دسترس باشد.

تا آن سال یعنی ۲۰۵۰ میلادی، حدود ۲.۵ میلیارد آفریقایی در قاره خود خواهند زیست، رقمی که مهاجرت چند ده میلیونی در برابر آن هیچ است. بنابر این طبیعی است که اروپا برای آن ۲.۵ میلیارد نفر برنامه داشته باشد، و الا توافق دو میلیارد یورویی اروپا برای نظارت دولت‌های آفریقایی بر مهاجرت شهروندانشان پیش از این انجام شده است.

اروپا انتخاب خود را کرده است و می‌خواهد در این فرصت طلایی با کمترین هزینه، بیشترین سود را ببرد یعنی حتی قبل از آنکه نیاز باشد برای آن چند ده میلیون مهاجر هزینه کند، به بهانه این مهاجرت، آینده ۲.۵ میلیارد آفریقایی را در کنترل خود داشته باشد. این «طرح مارشال ۲» به شمار می‌آید، مانند طرحی که آمریکا پس از جنگ جهانی دوم برای بازسازی اروپا آغاز کرد و نتیجه آن را اکنون در گسترش شتابان فرهنگی، نظامی، سیاسی و اقتصادی غرب به سمت شرق درو می‌کند.

در این گونه موارد، کشور یا کشورهایی که هزینه می‌کنند، با ظاهری خیرخواهانه از سود کوتاه‌مدت در سرمایه‌گذاری‌های خود می‌گذرند به این امید و تضمین که در آینده، سود چندبرابر آن را به صورت مستمر دریافت خواهند کرد. کافی است تصور کنید اکنون اگر اروپا در برابر سیاست‌های سلطه‌گرانه آمریکا بر جهانِ اقتصاد و سیاست می‌ایستاد، تا چه میزان تلاش‌های آمریکا ناکام می‌ماند. حالا مشخص می‌شود همراهی آفریقا با اروپا در آینده تا چه میزان برای پیشبرد سیاست‌های سرنشینان قاره سبز اهمیت دارد.

در «طرح توسعه خارجی»، یک «صندوق اروپایی توسعه پایدار» (EFSD) طراحی شده که هم اکنون کار خود را آغاز کرده است.

دانلود طرح مارشال 2 که دولت آلمان به اتحادیه اروپا و اتحادیه آفریقا پیشنهاد داده و شامل همکاری‌های متعدد از جمله در زمینه محصولات غذایی و کشاورزی،‌ منابع طبیعی، زیرساخت‌ها، انرژی، بهداشت، آموزش و مبارزه با آسیب‌های اجتماعی می‌شود.

چرا فرصت طلایی؟

اکنون برای آغاز موج سرمایه‌گذاری اروپا در آفریقا بهترین زمان است، نه فقط به این دلیل که موج مهاجرت آغاز شده و وقت برای واکنش اروپا دیر می شود، بلکه:

۱- اروپا به تازگی از بحران اقتصادی خارج شده، ‌ اما در مورد آینده اطمینان چندانی وجود ندارد. شاید ۱۰ سال دیگر با وقوع یک بحران دیگر، انجام چنین پروژه‌هایی میسر نباشد. حضور جدی در آفریقا حتی می‌تواند با سودآوری به خروج سریعتر از بحران اقتصادی کمک کند. سرمایه‌هایی که در آفریقا وجود دارد، فقط طلا و کبالت و پلاتینیوم و تانتالیوم نیست که در صنایع جدید کاربرد بالایی دارد.

طبق آخرین آمار، ۵ مورد از ۱۰ رشد شتابان اقتصادی در جهان به کشورهای آفریقایی تعلق دارد. شاید باورتان نشود، اما نرخ رشد اقتصادی برخی از کشورهای آفریقایی مثل تانزانیا و اتیوپی بالای ۷% است. بر همین اساس بود که موگرینی ماه گذشته میلادی برآورد کرد تا ۲۰۲۰ میلادی سرمایه‌گذاری‌های اروپا در آفریقا حدود ۴۴ میلیارد یورو سود به ارمغان بیاورد.

۲- انگیزه‌های جدایی‌طلبانه از اتحادیه اروپا رو به فزونی است، از این رو تمرکز بر یک هدف بیرونی می‌تواند تا حدودی توجهات را از اختلافات درونی منصرف کند و حتی وجه مصالحه برخی از این اختلافات باشد. برای مثال، واگذاری یک پروژه اقتصادی در زیمبابوه از سوی آلمان به ایتالیا می‌تواند رم را در پذیرش نظر برلین در مورد فلان قرارداد دوجانبه که تا کنون موفق به توافق در مورد آن نشده‌اند، راضی کند.

۳- مهمترین رقیب اروپا در این مسیر، آمریکا است که اتفاقاً هم‌اکنون در دوره ریاست‌جمهوری ترامپ، علاقه فراوانی برای کنارکشیدن از همکاری‌های بین‌المللی دارد، بنابر این تدریجاً فضا را برای فعالیت اروپا در مناطق دیگر باز می‌کند.

۴- در سال‌های گذشته خیلی از قدرت‌ها برای حضور مؤثر در آفریقا وارد عمل شده‌اند، از جمله چین و ترکیه. بنابر این کنارکشیدن اروپا از این پروژه نه تنها چیزی را حل نمی‌کند، بلکه یک فرصت مسلم را از چنگ آن خارج می‌کند.

۵- فرانسه و آلمان به صورت مستقل یا تحت نام نیروهای حافظ صلح سازمان ملل حضور پررنگی چه در خاک آفریقا و چه در سواحل این قاره دارند، در حالی که توسعه تدریجی نظامی چین و روسیه به سمت جنوب غرب ممکن است در آینده موجب تنگ‌ترشدن حضور آنها شود. هم‌اکنون سربازان سومالی و پلیس نیجریه زیر دست افسران اتحادیه اروپا تربیت می‌شوند. همه قدرت‌های اروپا کشتی‌های نظامی خود را در اطراف شاخ آفریقا مستقر کرده‌اند و حدود ۳۵۰۰ نیروی عملیاتی فرانسوی در چاد، بورکینافاسو، مالی، نیجر، گابن و کوته دلاویر حضور دارند.

جمع‌بندی

اروپاییان یک بار پیش از این وارد آفریقا شده‌اند و به نام آبادانی و به بهانه توسعه دانش و دین، کِشتی کشتی طلا و بَرده برده‌اند. اکنون اما نه این اروپا، آن اروپای استعمارگر قبلی است و نه این آفریقا، آن آفریقای دست و پا بستهِ گذشته. با این حال نباید از این واقعیت غافل بود که روش‌های استعمار هم تغییر کرده و بسیار پیچیده‌تر شده است. اکنون شاید فقط کشت یک گیاه تراریخته و امتحان آن روی مردم در یک کشور آفریقایی، یا گرفتن انحصار یک فلز خاص که در صنایع دیجیتال کاربرد حیاتی دارد، مصداق استعمار باشد.

اما بگذریم. اصلاً تصور کنیم که اکنون اروپاییان با نیت خیرخواهانه طرح مارشال ۲ را در آفریقا اجرایی می‌کنند. باز هم یک علامت سؤال بزرگ در برابر ما قرار دارد: چرا ما پیشدستی نکنیم؟ ایران چه برنامه مشخصی برای آینده آفریقا دارد؟ اصلاً جهان اسلام که پیوند فرهنگی دیرینه با آفریقا دارد و به خلاف اروپا سابقه خوبی در ورود به این قاره داشته و تمدن‌های غنی در شرق و شمال و غرب این قاره را در قرون گذشته رقم زده است، الان چه می‌کند؟ چه چیزی دست جهان اسلام را بسته و دست اروپاییان را باز گذاشته است؟

منبع

https://www.strategic-culture.org/news/2017/12/01/marshall-plan-with-africa-new-eu-foreign-policy-priority.html

https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.KD.ZG

http://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/germany-s-marshall-plan-for-africa