سرویس جهان مشرق- دیدار هفته گذشته جرد کوشنر -داماد ترامپ- با محمد بن سلمان می‌تواند منشا بازداشت‌ اخیر شاهزادگان سعودی و ده‌ها تن از مقامات عربستان باشد. آیا بن سلمان به جهت نابود کردن آخرین جبهه قدرتمند مخالفین خود در سطح خاندان سلطنتی اقدام به این بازداشت‌ها کرد یا از وقوع یک کودتای قریب‌الوقوع بر علیه خود از طریق داماد ترامپ باخبر شد و سعی در خنثی کردن آن نمود؟

بازداشت و عزل دست کم ۱۱ شاهزاده و ده‌ها تن از مقامات و وابستگان حکومت آل سعود در طی دو روز اخیر توسط «کمیته مقابله با مفاسد اقتصادی» تحت ریاست «محمد بن سلمان» ولیعهد کنونی عربستان، حواشی خاص خود را در پی آورد. اما چیزی که در این میان حائز اهمیت است این است که مفاسد اقتصادی در عربستان به امری دیرینه و روزمره در میان شاهزادگان  آل سعود بدل شده و سالهاست که منتقدین داخلی این قضیه زندانی و منتقدین خارجی مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرند. اکنون این سوال به وجود می‌آید که حال چه شده که سعودی‌ها نگران فساد اقتصادی شده‌اند و در حرکتی ناگهانی، ۱۱ نفر از افراد مهم خاندانی و کشوری و لشکری را بازداشت و عزل نموده‌اند؟

بنگاه خبری BBC در این رابطه نوشت: دستگیری ۱۱ شاهزاده سعودی معانی دیگری به غیر از آنکه رسانه‌های سعودی مدعی هستند دارد. شبکه «العربیه» تلویزیون ملی عربستان اعلام کرده که بازداشت‌های مربوطه،به خاطر انتشار ویروس «نشانگان تنفسی خاورمیانه» مشهور به «مرس» (Middle East respiratory syndrome -MERS) و طوفان سال ۲۰۰۹ جده است که در هر دو مورد رد پای افراد بازداشت‌شده دیده می‌شود. اما این بحث، ربطی به بازداشت‌های اخیر ندارد و این اقدام ناشی از تکمیل فرایند قبضه‌کردن قدرت توسط بن سلمان می‌باشد. ولیعهد ۳۲ ساله کنونی با این اقدام آخرین جبهه مخالف خود در راه دستیابی به پادشاهی و اختیار عمل کامل را از میان برداشت.

«محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان

بن سلمان پس از دریافت مجوز ناگهانی و فوری تشکیل کمیته مذکور از پدرش، این کمیته را بر پا کرد و ۱۱ شاهزاده سعودی که مهم‌ترین آنها «ولید بن طلال» سرمایه‌دار ضدترامپ است را بازداشت نمود. رویکرد تند ولیعهد کنونی شامل تشکیل ائتلاف علیه یمن، تحریم قطر، و حمایت داعش می‌شود و بسیاری از منتقدین وی، معتقدند که اقدامات وی برای عربستان به شدت هزینه‌ساز خواهد بود. اما حامیان و موافقان‌اش معتقدند که رویکرد او موجب مدرنیزه شدن عربستان پس از دهه‌ها عقب‌ماندگی ناشی از رویکرد پیرمردهای حاضر در راس قدرت خاندان سعودی می‌شود و بر این باورند که پادشاه پرصلابت ۵۰ سال آینده عربستان، او خواهد بود. 

شاهزاده «ولید بن طلال»

ولید بن طلال، یک ابَرسرمایه‌دار سعودی است که مالکیت هتل «ساووی» در لندن را در دست دارد و به ادعای مجله «فوربس»، ارزش خالص دارایی او در سال ۲۰۱۷ برابر با ۱۷ میلیارد دلار (۱۳ میلیون یورو) بوده است. او همچنین مالک شرکت سرمایه‌گذاری «کینگدوم هلدینگ» بوده و ۹.۹ درصد از سرمایه تجارت اولیه بازار سهام عربستان را تامین کرده است. شاهزاده ولید، در «توئیتر»، «اپل»، «فاکس نیوز»، بانک «سیتی گروپ»، هتل‌های زنجیره‌ای «فُور سیزن» (چهار فصل)، و شرکت شبکه حمل و نقل «لیفت» دارای سهام قابل توجهی است. ولید بن طلال، از مخالفین سرسخت ترامپ بوده و یک بار کنترل یک هتل و یک کشتی تفریحی را از دست ترامپ در آورده است. وی، در سال ۲۰۱۵ در زمان کاندیداتوری ترامپ برای ریاست جمهوری آمریکا، در توئیتر اینچنین نوشت: «تو یک رسوائی نه تنها برای حزب جمهوریخواه که برای آمریکا هستی. از رقابت کنار بکش که هیچگاه پیروز نخواهی شد». ترامپ نیز در پاسخ او آورد: «شاهزاده احمقی چون ولید بن طلال می‌خواهد با پول باباجون‌اش سیاستمداران ما را تحت کنترل در بیاورد. اما وقتی من رییس جمهور شوم، خواب این کار را خواهد دید».

توئیت شاهزاده بن طلال برای ترامپ: تو نه تنها باعث شرم حزب جمهوری خواه بلکه شرم کل آمریکا هستی. از رقابت‌های انتخاباتی خارج شو، تو هرگز پیروز نمیشوی

توئیت ترامپ: شاهزاده احمق ولید طلال میخواهد سیاستمداران امریکا را با پول پدرانشان کنترل کنند؛ اگر من انتخاب شوم، نمی‌توانند.

از میان وزرای بازداشت و برکنارشده می‌توان به شاهزاده «متعب بن عبدالله» -پسر ملک عبدالله پادشاه درگذشته عربستان- و «عبدالله بن سلطان بن محمد السطان» که تا ساعات پیش وزیر گارد ملی و دریابُد نیروی دریایی عربستان بودند و برکنار شدند اشاره کرد. شاهزاده متعب، در میان خاندان سعودی از محبوبیت قابل توجهی برخوردار و پیوسته یکی از اصلی‌ترین رقبای محمد بن سلمان برای دستیابی به تاج و تخت عربستان بوده است. منصبی که وی در اختیار داشت، یکی از حیاتی‌ترین و قدرتمندترین مناصب امنیتی عربستان بود.

شاهزاده متعب بن عبدالله

به نظر می‌رسد که در اینجا ادعای روزنامه «هافینگتون پست» در رابطه با وجود یک کودتا از سوی ولیعهد عربستان کاملا منطقی باشد. این روزنامه در مطلب جدید خود در این رابطه نوشت: «به نظر می‌رسد که میان سفر محرمانه چند روز پیش «جَرِد کوشنر» -داماد ترامپ- به عربستان، پرتاب موشک به سمت ریاض از سوی یمن، و فرار «سعد حریری» به عربستان و استعفای وی، ارتباطی وجود داشته باشد. آنچه که بر می‌آید، دخیل بودن کوشنر در این اتفاقات است».

«آلستر تامسون» تحلیلگر مسائل بین‌الملل: سعد حریری نخست‌وزیر لبنان در این هفته دو مرتبه به عربستان سفر کرد و دیروز رسما استعفا داد. احتمالا به خاطر اولتیماتوم عربستان

هافینگتون پست دو گزینه را منشا اتفاقات اخیر عربستان دانست: «یا ولیعهد عربستان به دنبال قبضه کردن قدرت، اقدام به بازداشت شاهزادگان مخالف خود کرد و یا کوشنر با استناد بر سرویس‌های اطلاعاتی دولت پدر زن خود، به او خبر از چیزی داده که منجر به بازداشت‌های اخیر شده است». چیزی که مشخص است این است که اختلاف شدید بین بن‌طلال به عنوان فردی بسیار تاثیرگذار و قدرتمند در خاندان سلطنتی و عرصه بین‌المللی و ترامپ به عنوان رییس‌جمهور آمریکا که بیش از روسای جمهور سلف خود، میل به نزدیک شدن به عربستان دارد، می‌تواند ارتباط عمیقی با اتفاق اخیر داشته باشد.

داماد ترامپ در کنار ولیعهد عربستان

روزنامه «مترو»ی انگلیس به نقل از نشریه «پولیتیکو» مدعی شد: «هفته گذشته، جرد کوشنر -داماد ترامپ- یک سفر سریع محرمانه به عربستان داشت. در این سفر، «جیسون گرینبالت» -فرستاده آمریکا در خاورمیانه- و «دینا پاول» -معاون مشاور امنیت ملی- وی را همراهی می‌کردند. کاخ سفید هیچ خبری در مورد سفر فوری این سه نفر به رسانه‌ها اعلام نکرده بود. اما پس از افشای قضیه توسط پولیتیکو، یکی از منابع کاخ سفید به نام «تام باراک» که از ابر سرمایه‌داران نزدیک به ترامپ هم هست، علت این سفر را تلاش کوشنر برای تحقق صلح بین اسراییل و فلسطین دانست. اولا که تحقق صلح بین اسراییل و فلسطین ده‌هاست که به این آسانی نتیجه نداده و کارنامه رفتاری دولت ترامپ هم نشان‌ داده که هیچ علاقه‌ای به حصول صلح ندارد. دوما، چرا عربستان؟ آیا روا نیست که همچون ادوار گذشته و به تبع روسای جمهور سلف ترامپ، نماینده وی مستقیما بین اسراییل و فلسطین رفته و آنجا صلح را محقق سازد؟ به راستی علت سفر سه باره داماد ترامپ به عربستان از آغاز ریاست جمهوری وی تا کنون چه معنایی می‌تواند داشته باشد؟».

منابع:

http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-41874117
http://therightscoop.com/major-arrests-in-saudi-arabia-rumors-of-a-coup/
https://www.theguardian.com/world/2017/nov/05/saudi-king-sacks-top-ministers-and-gives-more-power-to-crown-prince
https://twitter.com/i/moments/926954236117700609
https://www.huffingtonpost.com/entry/power-consolidation-or-failed-coup-in-saudi-arabia_us_59fe47b5e4b0d467d4c225ab
https://www.metro.us/news/politics/jared-kushner-secret-saudi-arabia-trip
https://www.politico.com/story/2017/10/29/jared-kushner-saudi-arabia-244291