همچنین نظامیان آمریکایی در سال 2003 برای سرنگون سازی رژیم صدام حسین به عراق حمله کردند و بساط دولت او را برچیدند. در آن زمان، حکومت طالبان و صدام دشمنان منطقه ای تهران محسوب می شدند لذا ایران اولین برنده این جنگ ها به شمار می رود. اگر آمریکا امروز اقدامات پیشگیرانه مناسبی را انجام ندهد، ایران اولین کشوری خواهد بود که از فروپاشی "داعش " و کشته شدن اعضای آن سود می برد.
"دونالد ترامپ" رئیس جمهور متخب آمریکا در رقابت های انتخابی اش در اکتبر گذشته گفت " اگر ائتلاف ضد داعش موصل را آزاد کند، ایران بیشترین سود را خواهد برد". جای دارد اقدامات پیشگیرانه ذیل انجام شود. برنامه های ثابتی برای حفظ وحدت و یکپارچگی ائتلاف ضد داعش باید به اجراء گذاشته شود. همچنین باید از توانمندی عراق در مبارزه با شورشیان و برقراری حاکمیت ملی در این کشور حمایت شود. پس از پایان جنگ موصل باید ایران را از دخالت در امور عراق بازداشت.
منافع پایدار تهران
سرنگونی رژیم صدام بهترین فرصت تاریخی را در اختیار تهران قرار داد تا بزرگترین دشمن منطقه ای خود را به دولت پیرو و عضو محور مقاومت تبدیل کند. این در حالی است که آنها می کوشیدند تا بنیان همکاری راهبردی با آمریکا را پی ریزی و درقبال نفوذ ایران ایستادگی کنند. در آن زمان، ایران علیه حضور نظامی آمریکا و دولت مورد حمایت کاخ سفید دربغداد اقدام می کرد. ممکن است پس از شکست داعش در عراق حضور و نفوذ تهران در این کشور پر رنگ تر شود بویژه اینکه دولت ترامپ در برابر این موضوع سر تسلیم فرود آورد. در اینجا باید به این نکته اشاره شود که ایران تلاش کرده است شایستگی شیعیان عراق را تضمین کند و از نفوذ کشورهای عرب بکاهد.
روش کار ایران در عراق محتاطانه است و هزینه هایی که دراین راه پرداخته سبب شده است که به اهدافش بطور کامل دست پیدا کند. پس ایران به در بسته نمی کوبد و کم پیش می آید که از رهبران عراقی چیزی بخواهد که با منافع عراق ناسازگار باشد بلکه درحد امکان بذر توسعه را در عراق کاشته است. چنانچه اهداف عراقی ها با هدف تهران سازگار باشد، ایران به آنها کمک می کند تا به اهدافشان را دست پیدا کنند. دراینجا باید این نکته یادآور شد که شیعیان بیشترین نیرویی هستند که ساختار حشدالشعبی را تشکیل داده اند. حال، چنانچه این نیرو بتواند شهرموصل را از عناصر داعش پاکسازی کنند، این امکان وجود دارد که برخی از اعضای حشدالشعبی در انتخابات شوراهای استان ها درسال 2017 و انتخابات پارلمانی درسال 205 شرکت کنند و در این انتخابات ها پیروز شوند البته این امکان وجود دارد که سناریوی مزبور جزء سیاست های مستقیم تهران نباشد. این بدان معناست که نزدیکی ایران به عراق برای تهران بسیار مهم است البته تا زمانی که منافع تهران تامین شود. ایران آماده همکاری با هرگروه و جناح عراقی است. درصورتی که ضرورت ایجاد کرد همکاری های خود را با هرگروه عراقی قطع می کند.
پس از آزادسازی موصل باید به آنچه که " خطوط قرمز" نامیده شده است ، توجه کرد. این خطوط قبلا توسط متحدان ایران در عراق مثل "هادی عامری " به آمریکا ابلاغ شده است. یکی از محورهای خطوط قرمز، مشارکت آمریکا درعملیات جنگی درعراق است. به نظر می رسد هنگامی که آمریکا حملات هوایی خود را در عراق شروع کرد، طراحی این خطوط قرمز به پایان رسید. یکی دیگر از محورهای خطوط قرمز، ایجاد پایگاه های نظامی آمریکا در عراق است. گویا واشنگتن در ایجاد پایگاه های نظامی خود در برخی مناطق عراق دچار اشتباهات بنیادین شده است. در اینجا باید به این نکته اشاره شود تاکنون ایران به این طرح ها هیچ واکنشی نشان نداده است. گویا این خویشتنداری تهران بیشتر بخاطر کمک ایران به دولت بغداد است تا نیازهای فوری خود را برآورده سازد و به سیاست های اعلامی عراق جامه عمل بپوشاند.
شایسته است این نکته اضافه شود سیاست هایی که ایران همواره درقبال عراق درپیش می گیرد براساس تحولات داخلی این کشور است لذا این احتمال وجود دارد که این محاسبات بعد از آزادسازی موصل تغییر پیدا کند. مثلا ممکن است یک تنش نظامی با آمریکا در خلیج فارس ایجاد شود یا اینکه واشنگتن تصیم بگیرد حمایت های خود را از حملات عربستان به یمن افزایش دهد. دراین حالت، ممکن است ایران در عراق به آمریکا پاسخ دهد و پس از آزاد سازی موصل از طریق عوامل خود حملاتی را شروع کند تا به عقب نشینی آمریکا سرعت بیشتری بخشد.
تاثیر موصل
ممکن است به دنبال حملات ائتلاف علیه گروه تروریستی داعش بیشتر نیروهای این گروه به جای خروج از عراق به اقدامات سری و پنهانی روی بیاورند. پیروزی در موصل فرصت تازه ای در اختیار ایران قرار خواهد داد. باید به این نکته اشاره کرد که بیشتر شخصیت های داعش نظامیان سابق در رژیم بعث عراق هستند. اینان پنهان خواهند شد و برای حضور در جنگ دیگر زندگی خواهند کرد همانطوری که نسل های پیشین از افسران بعثی بعد از کودتای سال 1963 این کار را کردند. آنان طرفدار جمال عبدالناصر رئیس جمهور سابق مصر بودند.
بعد از حمله آمریکا به عراق در سال 2003 و افزایش تعداد نیروهای آمریکایی در این کشور در سال 2007، دولت اسلامی " داعش " عملیات های خود را به صورت یک شبکه تروریستی سری در سال های 2011 تا 2014 انجام می داد. در این سال ها، بغداد فاقد توانمندی لازم برای مقابله با این تهدید بود و هیچ تغییر بنیادینی در ماهیت سیاسی خود بوجود نیاورد.
لذا جنگ موصل می تواند انگیزه های آشوب و نا آرامی احتمالی را بوجود بیاورد و ممکن است بسترهای لازم را برای شعله ور ساختن نافرمانی سنی ها فراهم کند خواه این بلوا و نافرمانی از طریق تشکیل نسخه دوم " دولت اسلامی"- داعش- ایجاد شود یا سازمان " القاعده عراق" یا تشکیلات نظامی جدید همچون " ارتش مردان طریقه نقشبندیه " و امثال آنها.
زمانی احتمال اجرایی شدن این سناریو بیشتر خواهد شد که داعش همچنان در سوریه حضور داشته باشد و از مناطق تحت تصرف این گروه بتواند حملاتی را درعراق انجام داد.
چنین نتایجی نیاز بغداد به یک شریک امنیتی را تضمین می کند، خواه این شریک واشنگتن باشد یا تهران. آمریکا بسیار تمایل دارد به عنوان شریک برگزیده بغداد باشد اما با توجه به روابط نزدیکی که ایران با عراق دارد و نگاه تهران به غیر قابل اعتماد بودن واشنگتن سبب می شود تا عراق به سیاست دوری از خطرات ایران ادامه دهد.
همچنین ممکن است ایران از طریق عراق و سوریه یک راه زمینی برای تجهیز حزب الله و نظام بشار اسد و گسترش نفوذش در مشرق جهان عرب ایجاد کند. بطور کلی ایران همواره می کوشد که راه های متعددی برای تماس با همپیمانان و نمایندگان خود در منطقه ایجاد کند. در زمانی که خطوط هوایی مهمترین راه برای انتقال نیروها به سوریه یا عراق است مسیرهای زمینی هم می تواند کمک های لازم را به متحدان تهران با هزینه ای کمتر ارائه دهد. این راه زمینی توسعه خواهد یافت و فرصت های بیشتری را دراختیار ایران قرارخواهد داد و آن زمانی است که آمریکا بخواهد منطقه ممنوعه پروازی برفراز سوریه ایجاد کند، یا اسرائیل هنگام نبرد با حزب الله عملیاتی انجام دهد که به بسته شدن فرودگاه دمشق منجر شود. شاید مهم تراز آن, این باشد که راه زمینی ایران را توانمند سازد تا تماس های خود را با ساکنان بومی منطقه شرق جهان عرب گسترش دهد و با این اقدام حوزه نفوذ ایران در این بخش جهان عرب توسعه یابد.
گزینه‌های آمریکا
هرگاه آمریکا از طرح ها و برنامه های خود در عراق عقب نشینی کرد، ایران گامی به سمت جلو برداشت. ممکن است عقب نشینی نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا از عراق باعث شد تا تهران حضوری پر رنگتری در این کشور داشته باشد. اکنون ایران در موقعیت بهتری برای رویارویی با فعالیت های آمریکا در عراق دارد. علاوه، بر آن تشکیل دولت در بغداد عامل محوری است برای محدود ساختن سیاست های ایران در عراق است لذا هرگاه روابط واشنگتن بغداد قوی باشد آمریکا از حمایت های مردم ایالات متحده بهتر بهره مند خواهد شد.
برهمین اساس آمریکا باید درباره راهکارهای پنجگانه پیشنهادی ذیل برای رویارویی با نفوذ ایران در عراق و جلوگیری از بازگشت " دولت اسلامی " داعش برنامه ریزی کند.
1 ) ائتلاف ضد داعش به رهبری آمریکا باید به بغداد تضمین دهد که کمک هایش به عراق در زمینه های ذیل همچنان ادامه خواهد یافت. حفاظت از امنیت مرزهای عراق بویژه مرز این کشور با سوریه. همکاری درمبارزه با گروه های تروریستی بویژه هنگامی که شکست "داعش" نمایان می شود. پس از پایان یافتن جنگ علیه داعش باید ایجاد پایگاه های امنیتی با مشارکت دیگر کشورها در عراق ادامه یابد. این برنامه به حفظ "توان مشترک" منجر می شود. بجای اینکه آمریکا با مشارکت چند کشور کوچک متحد خود برنامه هایش را در عراق پیش ببرد، یک ائتلاف بین المللی فراگیر تشکیل خواهد شد. علاوه براین، واشنگتن باید یک بسته جدید از صندوق "آموزش و تجهیز عراق2" (ITEFII) برای تقویت نیروهای امنیتی عراقی از سال 2017 تا سال 2020 تعیین کند. گفتنی است این صندوق جایگزین صندوق" آموزش و تجهیز عراق" می شود که از سال 2014 تا 2017 دایر بوده است.
2) باید در استفاده از " توان مشترک" برای کمک به نیروهای امنیتی عراقی بازنگری شود. همچنین بایستی بر موفقیت های آموزشی سال گذشته نیروهای عراقی متمرکز شد. این نیروها در سایه آموزش و تمرینی که دریافت کردند، در مبارزه با گروه های شورشی قوی تر و توانمند تر عمل کردند. بجای اینکه غربی‌ها یک نیروی نظامی کوچک در عراق داشته باشند، بهتر است که واقعیت های فرهنگی و بومی این کشور را درک کنند و به آنها احترام بگذارند لذا نباید اقدامات تحریک آمیزی انجام دهند که به زایش فساد منجر شود و نیروهای عراق را از آمادگی برای مشارکت در عملیات جنگی و برقراری ثبات دراین کشور باز می دارد. علاوه بر تقویت مشارکت در امور سیاسی عراق، این شیوه بهترین راه برای ممانعت از بازگشت داعش و گسترش نفوذ ایران از طریق حشد الشعبی محسوب می شود.
3) باید به بغداد کمک شود تا بتواند در برابر فشارهای واحدهای "حشدالشعبی" مقاومت کند. این نیرو مورد حمایت ایران است و می تواند به عنوان یک قدرت بزرگ نظامی و موازی با ارتش عراق در نظر گرفت. این نیرو از لحاظ مالی بخوبی مورد حمایت قرار دارد و می تواند به عنوانی یک رقیب برای نیروهای امنیتی عرا ق به شمار رود. بهترین راهکار برای محدود ساختن این نیرو آن است که گردان های حشدالشعبی برای آزاد سازی موصل کمک چندانی گرفته نشود. پس از آزادسازی موصل باید برای جذب کمک های بین المللی به نیروهای امنیتی عراق تلاش مجدانه ای به عمل آید. در اینجا بایستی به این نکته توجه کرد که بسیاری از افسران بلند پایه ارتش عراق عضو سرویس های" مبارزه با تروریسم " هستند.
لذا آمریکا در بلند مدت هیچ شانسی در خصوص استفاده از این افسران ندارد، افسرانی که خود آمریکا آنان را آموزش داده است لذا باید به سخنان این افسران گوش فرا داد و از آنها حمایت کرد و ایشان را از فعالیت گروه های شبه نظامی ترساند.
4) آمریکا به ایران اعلام کرده است هرگز با حملات متحدان تهران به نیروهای آمریکایی در عراق مماشات نخواهد کرد. چنین حملاتی می تواند عواقب ناخوشایندی برای مستشاران ایرانی در منطقه به همراه داشته باشد. این هشدار شامل رهگیری ناوها و شناورهای آمریکایی درخلیج فارس توسط سپاه پاسداران نیز می شود.
5) باید یک حمله رسانه ای علیه ایران به راه انداخت و پرده از نفوذ اقتصادی تهران در فروش کالاهایش درعراق برداشت. از جمله اینکه اعلام شود که همکاری های اقتصادی تهران و بغداد غیر عادلانه است و ایران در سیاست های عراق اثرگذاری های غیرضروری دارد و به خشونت و بی ثباتی در این کشور دامن می زند. چنین حملاتی برنقاط قوت ایران در عراق ضربه می زند بویژه اینکه حملات مزبور به صورت هشدار آمیز و از طریق رسانه های غیر وابسته به آمریکا صورت گیرد. بنابراین، بهتر است عراقی ها بهای واقعی حمایت های نظامی ایران از کشورشان را بدانند و اینکه تهران گاز و برق در اختیار آنان قرار می دهد. چطور واردات مواد غذایی از ایران از مالیات های گمرکی معاف است و این تاثیر منفی بر فعالیت کشاورزان عراقی می گذارد؟
دراینجا باید به این نکته اشاره شود که شکست داعش درعراق ممکن است از حمایت های محلی جهت حضور ایران در سوریه بکاهد. این مسئله سبب می شود شرایط مناسبی برای حمله علیه نفوذ ایران درمنطقه فراهم شود و سیاست های این کشور را در غرب آسیا با مشکل مواجه سازد.
