سرویس اقتصاد مشرق - هرچه این استارت‌آپ‌ها در بین عموم جامعه محبوب می‌شوند به همان میزان نیز نگرانی‌های صاحبان کسبوکارهای سنتی از آینده فعالیتشان افزایش می‌یابد. فراگیری استارت‌آپ «دیوار» باعث شد تا دیگر مردم خود را بی‌نیاز از مراجعه به بنگاه‌های کوچک و متوسط اقتصادی بدانند و به شکلی واسطه را در تامین مایحتاج خود حذف کنند.
در یک دهه گذشته شاهد حضور استارت‌آپ‌هایی چون دیجی کالا در حوزه فروشگاهای اینترنتی و برخورد نهاد نظارتی در حوزه پرداخت الکترونیکی با استارت‌آپ‌های فین‌تک که در حوزه موسسات مالی و بانکداری فعالیت می‌کنند، بودیم. به نظر می‌رسد عدم سازوکار مناسب و ضعف جدی در قوانین موجود، موجب شده تا این استارت‌آپ و موارد مشابه آن در یک بازه زمانی کوتاه مشاغل کوچک و متوسط را به حاشیه برند و در نا امنی شغلی موجود در کشور بیفزایند.
در یک دهه گذشته شاهد حضور استارت‌آپ‌هایی چون دیجی کالا در حوزه فروشگاهای اینترنتی و برخورد نهاد نظارتی در حوزه پرداخت الکترونیکی با استارت‌آپ‌های فین‌تک که در حوزه موسسات مالی و بانکداری فعالیت می‌کنند، بودیم. به نظر می‌رسد عدم سازوکار مناسب و ضعف جدی در قوانین موجود، موجب شده تا این استارت‌آپ و موارد مشابه آن در یک بازه زمانی کوتاه مشاغل کوچک و متوسط را به حاشیه برند و در نا امنی شغلی موجود در کشور بیفزایند.
این ایام دعوای کسبوکارهای سنتی و اینترنتی در ایران بسیار بیشتر از قبل شدت گرفته چرا که عدم نظارت و وجود قوانین شفاف و قوی موجب شده تا شاهد فروش کالای قاچاق، رقابت نابرابر، ایجاد دامپینگ و تخلفات دیگر در کسبوکارهای اینترنتی باشیم. کسب‌وکارهایی که به ذات، باید پویایی بیشتر بازار خواهند شد، با مدیریت ضعیف وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به یک معضل اقتصادی-اجتماعی تبدیل شده اند.
دو روز قبل وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در واکنش به معضل بوجود آمده از برنامه‌ریزی برای حل چالش کسبوکارهای نوپا و استارت‌آپ‌ها در کشور خبر داد و گفت:
دو روز قبل وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در واکنش به معضل بوجود آمده از برنامه‌ریزی برای حل چالش کسبوکارهای نوپا و استارت‌آپ‌ها در کشور خبر داد و گفت:
«با این برنامه‌ریزی، تعادل را با اصناف سنتی حفظ خواهیم کرد. با برنامه ریزی مدنظر باید تعادل را میان این دو مدل کسب‌و‌کار ایجاد کنیم تا هر دو طرف بدون چالش بتوانند به فعالیت خود ادامه دهند.»
ولی در ادامه در پاسخ به سوالی در خصوص اینکه آیا برای ایجاد این تعادل قوانین و مقرراتی هم وضع خواهند شد یا خیر؟ در پاسخی منفعلانه داد و گفت:
«در حوزه فضای مجازی، مشکلات قانون‌گذاری تنها مختص به حوزه استارت‌آپ‌ها و کسب‌و‌کارها نیست بلکه این حوزه بسیار وسیع‌تر است و ما شاهد هستیم که در کنار فعالیت‌های واقعی کشور و هر آنچه برای این فعالیت‌ها رخ می‌دهد در بخش فعالیت‌های مجازی نیز نمود دارد. در زمینه برخی از این فعالیت‌ها با کمبود قانون و مصوبه مواجه هستیم. البته ما در هر جایی که با این کمبودها مواجه شویم تا جایی که بشود از طریق تصویب مصوبه در کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات، سعی می‌کنیم مشکلات بخش خصوصی را حل کنیم.»
این پاسخ محمود واعظی نشان از عدم عزمی جدی دولت تدبیر و امید برای تدوین و تصویب قوانین و مقررات برای ایجاد تعادل میان کسبوکارهای سنتی و مدرن می دهد؛ چرا که وی در ادامه صحبت های خود از استارت‌آپ ها دفاع کرده و وظیفه دولت را حمایت جدی از این کسب‌و کارها دانست و گفت:
«در حوزه فضای مجازی، مشکلات قانون‌گذاری تنها مختص به حوزه استارت‌آپ‌ها و کسب‌و‌کارها نیست بلکه این حوزه بسیار وسیع‌تر است و ما شاهد هستیم که در کنار فعالیت‌های واقعی کشور و هر آنچه برای این فعالیت‌ها رخ می‌دهد در بخش فعالیت‌های مجازی نیز نمود دارد. در زمینه برخی از این فعالیت‌ها با کمبود قانون و مصوبه مواجه هستیم. البته ما در هر جایی که با این کمبودها مواجه شویم تا جایی که بشود از طریق تصویب مصوبه در کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات، سعی می‌کنیم مشکلات بخش خصوصی را حل کنیم.»
این پاسخ محمود واعظی نشان از عدم عزمی جدی دولت تدبیر و امید برای تدوین و تصویب قوانین و مقررات برای ایجاد تعادل میان کسبوکارهای سنتی و مدرن می دهد؛ چرا که وی در ادامه صحبت های خود از استارت‌آپ ها دفاع کرده و وظیفه دولت را حمایت جدی از این کسب‌و کارها دانست و گفت:
«دنیا در حال تغییر است و ابزارهای ارتباطی که در اختیار ما قرار دارد، به سمت مدرن شدن ما را سوق می‌دهد و نمی‌توان دیگر با ابزارهای سنتی زندگی کرد. بر این اساس باید کارآیی این ابزارها مشخص شود. وظیفه دولت است که فضایی به وجود آورد که کسبوکارهای جدید اینترنتی و آنلاین به راحتی ایجاد شوند.»
این اظهارات آقای وزیر در حالی صورت می گیرد که صنف رایانه در این سال‌ها، گلایه‌های زیادی از کسبوکارهای اینترنتی داشته است. چند هفته قبل سید مهدی میرمهدی، رییس اتحادیه صنف فناوران رایانه تهران در مصاحبه با هفته‌نامه عصر ارتباط انتقادات تندی را درباره کسبوکارهای اینترنتی مطرح کرد و گفت که در بسیاری از موارد کسبوکارهای اینترنتی و به‌خصوص فروشگاه‌های اینترنتی تبدیل به مراکزی برای فروش کالای قاچاق و تقلبی شده‌اند. البته لبه تیز انتقادهاي میرمهدی بر گردن دولتی‌ها نیز نشست و وی درباره نحوه اعطای نماد اعتماد الکترونیکی و ضعیف عمل کردن مرکز توسعه تجارت الکترونیکی هم انتقاداتی را مطرح کرد.
نپرداختن مالیات توسط بسیاری از کسبوکارهای اینترنتی، عدم لزوم اینترنتی‌ها برای قوانین بیمه و کار و فعالیت نکردن آنها طبق قوانین صنوف و اتحادیه‌ها از دیگر انتقادهايی است که رقبای سنتی کسبوکارهای اینترنتی مطرح می‌کنند و معتقدند برای ایجاد شرایط برابر اینترنتی‌ها نیز باید تابع قوانین مشترکی با سنتی‌ها باشند.
منتقدان کسبوکارهای اینترنتی اما به دو دسته منتقدان صنفی و غیرصنفی تقسیم می‌شوند. منتقدان صنفی می‌گویند که رقبایشان اجناس خود را زیر قیمت بازار عرضه کرده و با ایجاد دامپینگ، قاچاق‌فروشی، فروش کالاهای بی‌گارانتی یا با گارانتی نامعتبر و قالب کردن کالای دست دوم به جای نو علاوه بر آسیب رساندن به تجارت سنتی‌ها به نوعی خریدار را نیز متضرر می‌کنند.
البته نباید از نظر دور داشت که این تنها رقبای سنتی کسبوکارهای اینترنتی نیستند که انتقاداتی را در مورد این کسبوکارهای نوپا مطرح می‌کنند، بلکه گاه مردم به‌عنوان مصرف‌کننده نهایی نیز انتقاداتی را در خصوص کیفیت پایین محصولات و خدمات ارایه‌شده توسط برخی کسبوکارهای اینترنتی مطرح می‌کنند که تقلبی بودن کالاهای فروخته‌شده در فروشگاه‌های اینترنتی به‌خصوص در زمینه کالاهای دارویی و بهداشتی و مشکلات و حواشی که پیرامون ارایه خدمات توسط سایت‌های ارایه تخفیف گروهی به وجود می‌آید بخشی از این انتقادها هستند. به جرات می توان دیجی کالا را سرآمد این نوع تخلفات دانست.
دیجی کالایی که اخیرا سهام دار عمده آن شرکت نوین‌اندیشان سرآوا پارس عهده دار است، اخیرا 15 درصد سهام این شرکت به شرکت سوئدی Pomegranate Investment واگذار شده است. شرکتی که در سال 2014 افتتاح شده و برنامه برای نفوذ به بازار استارتاپ‌های ایرانی را در دستور کار خود قرار داده است و به غیر از سهام این شرکت که سهام کافه بازار را نیز عهده دار است، بخش هایی از سهام شیپور، کاروانرو و گریفون کاپیتال (صندوق سرمایه گذاری اختصاصی متمرکز بر بازار ایران) را خریداری کرده است و در ده ها استارت‌آپ ایرانی سرمایه گذاری نموده است.
نکته جالب توجه اینجاست بخشی بزرگی از استارت‌آپ های سرمایه گذاری شده زیان‌ده می‌باشند و با سرمایه این شرکت در حال حیات می‌باشند. مسئله‌ای که بر دغدغه‌های امنیتی موجود می‌افزاید. چرا که حجم اطلاعاتی که این سایت از نیاز مردم بدست می‌آورد، در هیچ جایی قابل احصا نمی‌باشد. این سایت هم می‌تواند نیاز مردم را شناسایی کند و هم اینکه بدست آورد، واکنش مردم به نیازسازی‌ها چه خواهد بود؟ مثلا این سایت هر از گاهی اقدام به تخفیف گروهی کالاهای خود می‌کند و هر بار با تنوعی متفاوت از دوره قبل و از طریق استقبال مردم و بدست آوردن دیگر گزاره ها، اطلاعات بسیار مهمی را بدست می آورد که این مسئله در فرهنگ قابلیت بهره برداری خواهد داشت. مسلما واکنش جامعه ایرانی به نیازسازی های این شرکت، برای سرویس های اطلاعاتی خارجی قابل استفاده است و این مسئله زمانی که 15 درصد سهام این شرکت در اختیار بیگانگان قرار می گیرد، بسیار حائز اهمیت خواهد بود و جای تاسف خاموشی و سکوت نهادهای اطلاعاتی و امنیتی ایران در مواجهه با این مسئله بوده است.
حقیقتی که در سایتی مثل دیجی کالا وجود دارد، این است که در این سایت ارزش‌آفرینی اتفاق می‌افتد ولی کارآفرینی که به عنوان فلسفه وجودی استارت‌آپ معرفی شده‌اند، رخ نمی‌دهد. دیجی کالا یک سایت دلالی شیک در بستر اینترنت است که علاوه بر آن مصرف‌گرایی و تبلیغ برندهای خارجی را نیز در خود جای داده‌اند و از سوی دیگر منجر به حذف بخش عظیمی از مشاغل کوچک و متوسط در کشور شده‌اند و عملا به جای اینکه در جامعه منجر به شغل شود، افراد بسیاری را خانه‌نشین و سهامداران خود را ثروتمندتر می‌کند.
از سوی دیگر تمامی قوانین موجود صنفی کشور که موجب حفظ تعادل در بازار می‌شده است را زیر پا گذاشته و با ورود به اصناف مختلف و فراصنفی شدنش، تخلف بزرگی را منجر شده که این تخلف بجای برخورد با حمایت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مواجهه شده است که بیش از پیش شائبه وجود رانت‌های گسترده فساد را تقویت می‌کند که هوشیاری نهادهای نظارتی را می‌طلبد.
مسئله دیگر ورود دیجی کالا به عرصه پوشاک و مد می‌باشد. این شرکت حدود دو ماه قبل سایت دیجی استایل را راه‌اندازی نمود و در قالب تبلیغ محصولات خود، فرهنگ غربی را نیز در این زمینه ترویج می‌کند.
برشی از نشریه تبلیغاتی دیجی استایل
دو برش از تبلیغات در سایت دیجی استایل
