به گزارش گروه تاریخ مشرق؛ روز 23 اسفند 1336 خبر طلاق محمدرضا پهلوي و ثريا اسفندياري در شرايطي كه ثريا در سوئيس به سر مي‌برد، در مطبوعات تهران منتشر شد. شاه در نطقي راديويي اعلام كرد كه تصميم گرفته است مصالح مملكتي را بر علائق شخصي خود مقدم بدارد.

 جدايي شاه و ثريا به خاطر نازايي ثريا و تحت فشار زنان دربار به ويژه اشرف خواهر دوقلوي شاه صورت گرفت. اين در حالي بود كه ثريا طي هشت سال زندگي مشترك با محمدرضا پهلوي توانسته بود از قدرت و نفوذ خاندان پهلوي بر همسرش بكاهد.

درمان شاه و ثریا با استفاده از پزشكان متخصص خارجي آغاز شد و حتي يك بار در 1334 شاه و ثريا در سفري غير رسمي به آمريكا، در مركز پزشكي پرسپتاريان (Prespetaratian) تحت انواع آزمايش‌هاي پزشكي قرار گرفتند. اما پزشكان به آنان توصيه كردند كه بايد صبر كنند.

 در سال 1336شاه اميد خود را به بچه دار شدن همسرش از دست داد. از اين رو در ديماه 1336 ثريا به سن موريس سوئيس رفت و در 23 اسفند همان سال خبر طلاق آن دو منتشر شد. شاه در نطقي راديويي به همين مناسبت اعلام كرد كه تصميم گرفته است مصالح مملكتي را بر علايق شخصي خود مقدم بدارد. در طلاق نامه اي كه در آلمان توسط دكتر محمدعلي هدايتي وزير دادگستري و سرلشكر نعمت الله نصيري فرمانده گارد سلطنتي ايران به ثريا تسليم شد، شرايط زيادي قيد شده بود از جمله حقوق ماهيانه سيصدهزار ريال و عنوان والاحضرت و حق استفاده از گذرنامه سياسي.

 از آن پس، ثريا در اروپا زندگي خود را در سرگرداني آغاز كرد. او از اين كشور به آن كشور مي رفت و همواره سوژهاي مطرح نزد خبرنگاران مطبوعاتي اروپايي بود. مدتي به هنرپيشگي در سينما روي آورد و در دو فيلم سينمايي از جمله فيلم «سه چهره يك زن» ساخته بولونيني نيز بازي كرد اما از آنجا كه نتوانسته بود در اين راه موفقيتي كسب كند، از اين كار كناره گرفت. چند بار قصد ازدواج با هنرپيشگان معروف اروپايي و آمريكايي داشت كه هر بار بي نتيجه مي ماند. او مدتي نيز به همسري فرانكو ايندووينا كارگردان ايتاليايي درآمد كه زندگي مشترك آنان با مرگ فرانكو بر اثر سانحه هوايي، خاتمه يافت.

 در خاطرات اسدالله علم وزير دربار محمدرضا پهلوی آمده است كه ثريا در سال 1354 در نامه اي از شاه خواسته بود كه آپارتماني در پاريس برايش خريداري كند و شاه نيز با اين خواسته او موافقت كرده بود. يك سال بعد نيز در آبان 1355 تقاضاي مستمري ماهيانه به مبلغ شش تا هفت هزار دلار كرده بود كه اين بار شاه از او به خشم آمده بود.

 شاه اگر چه اندكي پس از طلاق ثريا، با فرح ديبا در آذر 1338 ازدواج كرد، اما همچنان به ثريا علاقه نشان مي داد. حتي گفته شده است در زماني كه محمدرضا پهلوي پس از فرار از ايران روزهاي آخر عمر خود را در سال 1359ش در قاهره سپري مي كرد، ثريا نامه اي محرمانه براي او فرستاده بود كه از محتواي آن اطلاعي در دست نيست. با اين حال، ثريا اسفندياري، پس از ترك ايران هرگز به كشور بازنگشت و سرانجام در سوم آبان 1380 جسد او توسط يكي از نزديكانش در آپارتمانش در پاريس به دست آمد.

دايره المعارف انقلاب اسلامي، سوره مهر، وابسته به دفتر ادبيات انقلاب اسلامي، ج 1، ص 55.