به گزارش گروه دفاع و امنيت مشرق به نقل از مهر، سرجان يووانويچ متولد سال 1974 ميلادي از بوسني هرزگوين است، تحصيلات وي در زمينه اقتصاد بوده است. يووانويچ پس از اينکه وارد صليب سرخ مي شود دوره هاي مختلف تخصصي را مي گذراند. به بهانه فرا رسيدن سالروز حماسه جاويد خرمشهر مصاحبه اي را با وي که هم اکنون مسئول بخش پاکسازي "آلودگي تسليحاتي" کميته بين المللي صليب سرخ است، انجام داده ايم که در پي مي آيد.
*به عنوان نخستين سئوال درخصوص بخشي که به نام "آلودگي تسليحاتي" در کميته بين المللي صليب سرخ مسئوليت آن را بر عهده داريد توضيح دهيد؟
- سرجان يووانويچ : از اواسط دهه 1990 کميته بين المللي صليب سرخ پروژه "آلودگي تسليحاتي" را آغاز کرد و دليل اصلي آن اين بود که مشخصا بعد از هر درگيري که به وجود مي آيد يکي از پيامدهاي آن بقاياي منفجر نشده مانند مينها و يا بمبهاي خوشه اي هستند که اينها حتي بعد از جنگ هم قدرت تخريبشان ادامه پيدا مي کند و به همين دليل براي اينکه آثار آلودگي هاي تسليحاتي را بتوانيم براي غيرنظاميان کاهش دهيم حوزه گسترده اي را براي فعاليتهايمان تعريف کرديم تا در آن حوزه فعاليتهاي خود را ادامه دهيم.
به عنوان مثال يکي از کارهايي که انجام مي دهيم آگاه سازي و اطلاع رساني به جمعيتهاي بومي است که اين اطلاع رساني مي تواند درباره خطرات اين مهمات باقيمانده يا انواع آنها، مکان آنها و همينطور طرز رفتار مناسب در قبال آنها باشد.
يکي از فعاليتهايي که درهمين زمينه براي کاهش ميزان خطرات مهمات به جا مانده انجام مي دهيم اين است که راه هاي جايگزين به مردم معرفي کنيم. به عنوان مثال خانواده ناچار است تا براي امرار معاش به مناطق خطرناک و آلوده برود. ما در اين مواقع راه جايگزين به آنها معرفي مي کنيم، يعني جايگزين براي آوردن آب براي مزرعه و يا تأمين هيزم براي گرما و غذا در جايي که منابع گرمايشي يا غذا در نقاط آلوده قرار دارند. به عبارت ديگر ما با ارائه جايگزين ميزان آسيبها و تلفات را کاهش مي‌دهيم و شرايطي فراهم مي‌آوريم تا مردم مجبور نشوند براي آوردن آب يا هيزم به جاهاي آلوده بروند.
در شرايط خاص هم ما تيمهاي تخصصي داريم که اين تيمها عمليات پاکسازي مين يا بمبهاي خوشه اي و يا مهمات ديگري را که منفجر نشده اند به عهده مي‌گيرند و اين تيمها داراي تجهيزات تخصصي خاص خودشان هستند.
*با توجه به اينکه با رژيم بعث عراق جنگ 8 ساله اي را پشت سر گذاشته ايم هم اکنون بخش وسيعي از مرز ما با اين کشور که 1400 کيلومتر است هنوز داراي ميادين مين است و پاکسازي نشده، آيا شما برنامه اي براي پاکسازي اين بخش کشور ما از آلودگيهاي تسليحاتي در دستور کار داريد؟
- اين سئوال خوبي است. ما از سال 2004 اين فعاليتها را در ايران شروع کرده ايم، البته در ابتدا فقط با جمعيت هلال احمر ايران همکاري داشتيم و اصل برنامه ما نيز مبتني بر اطلاع رساني به ساکنان پنج استان غربي ايران بود که آلوده به مين و مهمات منفجر نشده بودند. البته همانطور که شما هم اشاره کرديد ايران مرز وسيعي با عراق دارد که به انواع مواد منفجر نشده آلوده است و اين مشکل بزرگي است بر سر راه ما چرا که اين قسمت آلوده ترين بخش کل منطقه خاورميانه است.
در اين راستا ارتباط نزديکي با مسئولان ذيربط در ايران داريم به خصوص با مرکز مين زدايي کشور که وابسته به وزارت دفاع است تعامل بسيار گسترده اي داريم تا در صورت نياز، براي يافتن بهترين راهها با آنها همکاري کنيم.
البته طي چند سال گذشته که من شخصاً در جريان اين موضوع قرار گرفته‌ام شاهد دستاوردهاي زياد و چشمگيري در ايران بوده ام چرا که کارهاي بسيار بزرگي در زمينه پاکسازي ميادين مين، آموزش خطرات مين و همينطور خدمات رساني به قربانيها در ايران انجام شده است. در نتيجه همين تلاشها پيامدهاي آلودگيهاي تسليحاتي براي غيرنظاميان در سالهاي اخير به طرز چشمگيري کاهش پيدا کرده است.
اما با اين وجود هنوز کارهاي زيادي باقيمانده و به همين دليل ما هنوز تماس مستقيم خود را با بسياري از مسئولان و فعالان حفظ کرديم و ادامه داديم تا در امر کاهش خطرات اين سلاحها از آنها حمايت کنيم.
* امکانات ايران را در رابطه با مين زدايي در چه حدي ارزيابي مي کنيد؟
- جالب اينجاست با وجود اينکه ابعاد اين مشکل در ايران بسيار بزرگ است ولي ايران برخلاف بسياري کشورهاي ديگر توانسته است به تنهايي با اين مشکل مقابله کند تا آنجا که هيچ نيازي به کمکهاي بين‌المللي نداشته است. ضمن اينکه نظام درماني ايران خيلي پيشرفته تر از کشورهاي منطقه است.
صليب سرخ نيز در اين ميان همکاريهاي خود را با کمک سازمانهاي محلي و بومي ادامه داده است. براين اساس ايران مثال خيلي خوبي است که مي توان از تجربياتش به عنوان الگويي در اين زمينه براي ساير کشورها چه در منطقه و چه در سراسر جهان استفاده کرد.
*پتانسيل کميته بين المللي صليب سرخ در زمينه تأمين امکانات براي ايران به منظور پاکسازي مناطق آلوده چه ميزان است؟
- البته مسئله مهم در اين رابطه تجهيزات نيست، بلکه بيشتر تخصص و کارهاي کارشناسي است که خود نکته مهمي است ولي با اين وجود ما از مرکز مين زدايي ايران خواسته‌ايم تا نيازهايشان را در زمينه امکانات و بستر همکاري با کميته بين المللي صليب سرخ به ما اعلام کنند. اين نيازها مي تواند در هر زمينه اي باشد، از تجهيزات تا ساير موارد. اما مهمتر از آن مشاوره فني و در اختيار قرار دادن تجربيات کميته بين المللي صليب سرخ از ساير کشورها در زمينه مين زدايي است.
ضمن اينکه مسئله مالي در اين زمينه زياد مهم نيست و ما بودجه اي را که به ايران اختصاص داده ايم بيشتر براي اشاعه و اطلاع رساني در مناطق آلوده به کار مي رود که در اين رابطه توليد انيميشن هايي را نيز با همکاري مرکز مين‌زدايي در دست تهيه داريم.
* آيا آمار دقيقي از ميزان قربانيان در اين رابطه داريد و اساسا چه برنامه هايي را براي قربانيان و خانواده هاي آنها در نظر گرفته ايد؟
- در حال حاضر آمار دقيقي از قربانيان در ذهنم نيست، اما پروژه اي را با پژوهشکده مهندسي وعلوم پزشکي بنياد شهيد و امور ايثارگران داشته ايم و در آنجا تحقيقي انجام شده که براساس آن نيازهاي قربانيان و خانواده‌هاي آنها مشخص‌تر شده است.
ضمن اينکه ما با اين پژوهشکده و ديگر سازمانهاي ذيربط به منظور بررسي راه‌‌هاي بهتر ارائه حمايتهاي خود به قربانيان در حال گفتگو هستيم که اين حمايتها مي تواند درماني و اجتماعي باشد .
در اين رابطه ما با همکاري پژوهشکده مهندسي وعلوم پزشکي بنياد شهيد و امور ايثارگران تاکنون دو اردوگاه تابستاني در تهران و چالوس برگزار کرده ايم و در آن گروه خاصي از کودکان قرباني و خانواده‌هاي آنها که نيازهاي خاص خودشان را دارند شرکت کردند که آموزشهايي نيز به آنها داده شده است و اين برنامه ها ادامه خواهد داشت.
* کمک سازمانهاي مردم نهاد ايراني به عراق را در اين زمينه چگونه ارزيابي مي کنيد؟
- وزراي دفاع ايران و عراق يک تفاهم نامه در اين رابطه امضا کرده اند و در زمينه پاکسازي مرز دو کشور تبادل اطلاعات کرده‌اند. اما اينکه سازمانهاي مردم نهادي از ايران در آنجا اين کار را انجام دهند، خير، به دليل شرايط امنيتي حاکم بر اين کشور چنين امري ميسر نيست.
* در عراق چه فعاليتهايي انجام داده ايد؟
- در عراق به دليل شرايط خاصي که وجود دارد انجام عمليات پاکسازي با مشکل روبرو است چون به دليل مشکلات امنيتي کسي حاضر نيست به آنجا برود و کاري انجام دهد.
اين آلودگي منشاهاي مختلفي داشته است، جنگ ايران و عراق، جنگ عراق و کويت، حمله آمريکا به عراق و درگيريهاي داخلي در عراق سبب به وجود آمدن اين آلودگيها بوده است. در واقع انواع درگيريها سبب ايجاد انواع و اقسام آلودگيها شده است با اين حال ما با تلاشي که داشتيم موفق شديم به قربانيها دسترسي داشته باشيم و با مقامات و مردم اين کشور ارتباط دائم داشته باشيم و به همين دليل توانسته ايم در يکي از استانهاي جنوبي عراق عمليات پاکسازي را انجام دهيم و در کل عراق نيز برنامه هاي اطلاع رساني را در دست اجرا داشته ايم.
در اين راستا در حدود 12 مرکز ارتوپدي در عراق راه اندازي کرديم که انواع خدمات را به خصوص به قربانيان قطع عضوي که بيشتر آنها قرباني مين هستند ارائه مي دهند، ضمن اينکه سازماني هم در عراق براي مبارزه با مشکل مين تشکيل شده است که مقامات محلي بتوانند با اين مشکل مقابله کنند البته اين راهي طولاني است که هنوز جاي کار دارد ولي در نهايت هدف اين است که کشور عراق بتواند خود اين مشکل را حل کند.
* با توجه به اينکه در حدود سه سال گذشته جنگ 22 روزه غزه را شاهد بوديم شما چه فعاليتهايي را در آنجا انجام داده ايد؟
- به دنبال درگيري سال 2009 در غزه مشکل آلودگي تسليحاتي به وجود آمد و بعد از آن حوادثي پيش آمد که در آن کودکان و حتي کساني که در عمليات بازسازي شرکت داشتند هم قرباني شدند.
مشکلي که درغزه وجود داشت اين بود که ظرفيت تيمهايي که وظيفه جمع آوري و پاکسازي بقاياي قابل انفجار را داشتند بسيار پايين بود يعني تعداد نفرات و همچنين تجهيزات کمي داشتند. اما در مراحل بعدي با کمکهاي سازمان ملل کار قابل توجهي انجام شد و توانستند در اين زمينه خيلي خوب عمل کنند.
کار خيلي مهم ديگري که انجام داديم اين بود که به محض تمام شدن درگيري با هلال احمر فلسطين عمليات اطلاع رساني را انجام داديم و به مردم نوع مهمات و بقاياي قابل انفجار و نحوه برخورد با آنها را در اسرع وقت آموزش داديم.
*در مورد کشورهاي ديگري که هم اکنون موج بيداري اسلامي آنها را فراگرفته و به تبع آن آلودگي تسليحاتي نيز براي مقابله با مردم اين کشورها ايجاد شده، چه اقداماتي انجام داده ايد؟
- با توجه به اينکه من اخيرا در ليبي بودم، برنامه هاي جديدي را در آنجا پياده کرده ايم. يکي از مشکلاتي که از شروع درگيريهاي ليبي در اين کشور به وجود آمد همين آلودگي تسليحاتي بود که اين آلودگيها در بنغازي، اجدابيا و مصراته به شدت زياد و مشکل در اين مناطق بسيار حاد است.
مثلا تيمي که در اجدابيا است در طول 4 هفته 300 قطعه از اين مهمات منفجر نشده را در 26 منطقه مختلف پاکسازي کرده‌اند. کار ديگري هم که در ليبي انجام مي دهيم تسهيل بازگشت امن آوارگان داخلي به شهر اجدابيا است تا در راه بازگشت با مهمات منفجرنشده برخورد نکنند. در زمينه همين آگاهي سازيها ما در حال حاضر با هلال احمر ليبي همکاري مي کنيم تا به آوارگان داخلي آگاهي رساني شود و رفتار امن به آنها آموزش داده شود و اين کارها جدا از کمک رساني‌هايي براي تأمين غذا، آب، دارو و غيره است.
برنامه اطلاع رساني درباره آلودگي هاي تسليحاتي به بخش اعظمي از فعاليتهاي کميته بين المللي صليب سرخ تبديل شده است. چنين فعاليتهايي مي‌تواند جزيي از واکنشهاي اضطراري باشد که کميته بين المللي صليب سرخ در شرايط غيرمترقبه انجام مي دهد و البته اين قبيل فعاليتها تنها در ليبي انجام نمي شود، بلکه در کشورهاي ديگر مثل عراق، سوريه، اردن، يمن و ايران مشابه اين کارها را انجام مي دهيم.
درگيريها در ليبي تاثير بسيار بدي بر روي مردم گذاشته است به خصوص در جاهايي مثل مصراته که غير از مشکلات خود درگيري در حال حاضر مردم آنجا مشکلات آب، غذا و درمان هم دارند که کميته نيز بيشتر بر رفع همين مشکلات متمرکز شده است.
* براي مردم ساير کشورهاي منطقه کميته بين المللي صليب سرخ چه اقداماتي انجام داده است؟
- ما از چندين دهه پيش در بيشتر کشورهاي شمال آفريقا و خاورميانه مانند عراق، لبنان، سوريه، يمن، اردن، مصر، ليبي و تونس حضور داشته ايم و فعاليتهاي مختلفي را براي امدادرساني به آنها در دست اجرا داشته ايم از جمله انواع و اقسام کمک رساني، ترويج حقوق بشر دوستانه، بازديد از زندانها، پشتيباني، انجام اقداماتي در جهت ايجاد امنيت اقتصادي و درماني و همينطور پروژه هاي آبرساني و ايجاد سرپناه را در دستور کار داريم.
در عين حال ما شرايط را در منطقه زير نظر داريم تا ببينيم اوضاع چگونه است تا آمادگي لازم را براي اقدام سريع داشته باشيم. همچنين با جمعيتهاي ملي صليب سرخ و هلال احمر نيز براي واکنش مناسب به مشکلاتي که به وجود مي آيد همکاري داريم.
* در حال حاضر ميزان آمادگيتان براي کمک رساني به مردم چه ميزان است؟
- کميته بين المللي صليب سرخ تجربه بسيار زيادي براي کار در مناطق درگيري دارد و اين اولين بار نيست که ما در چنين شرايطي بحراني کار مي کنيم ولي با اين حال هر شرايط اضطراري و تنش تازه اي که پيش مي آيد تلاش ما بر اين است که به سرعت خود را با شرايط موجود منطبق کنيم و بر اساس تجربياتمان در اين زمينه عمل کنيم.
در کميته بين المللي صليب سرخ واحدي به نام "واکنش سريع" داريم که براي واکنش به شرايط جديد اضطراري که هر لحظه ممکن است در هر نقطه اي از دنيا به وجود آيد،ايجاد شده است و افرادي با 22 تخصص گوناگون در بخش‌هاي مختاف اين واحد هستند که هرلحظه مي توانند به هرکجاي دنيا اعزام شوند به سرعت نيازها را ارزيابي کنند و راه حل ارائه دهند.
نيروهاي ديگر و تجهيزات بعد از بررسي آنها به آن مکان مورد نظر اعزام مي شوند. غير از آن مراکز لجستيکي متفاوتي هم داريم که اينها در همه جاي دنيا انبارهاي ذخاير اضطراري دارند و هرجا که مشکلي به وجود آيد سريعا از اين انبارها، ذخاير امدادي به محل مورد نظر انتقال داده مي شود و به دليل همين مکانيزم است که مي توانيم در برابر اتفاقات از خود واکنش سريع نشان دهيم و به موقع وارد عمل شويم مثلا در ليبي ما اولين سازماني بوديم که براي کمک‌رساني به مردم در اين کشور حضور پيدا کرديم.
ضمن اينکه با جمعيتهاي ملي صليب سرخ و هلال احمر هم تماس دائم داريم به عنوان مثال جمعيت هلال احمر ايران يکي از جمعيتهاي خيلي مهم است که تخصصهاي زيادي دارد. برهمين اساس در صورت لزوم مي توانيم با اين جمعيتها همکاري کنيم تا در صورت به وجود آمدن شرايط بحراني بتوانيم از ظرفيتهاي ملي آنها هم استفاده کنيم.
* چه کشورهايي در خاورميانه با مشکل آلودگي تسليحاتي روبرو هستند؟
- ايران، عراق، لبنان، سوريه، يمن و کشورهاي ديگر، به عبارتي ديگر اگر تعداد کشورهايي را که در خاورميانه عاري از آلودگي تسليحاتي هستند بگوييم ساده‌تر است چون تعدادشان کمتر است. در حال حاضر اکثر قريب به اتفاق کشورهاي خاورميانه دچار آلودگي تسليحاتي هستند چراکه طي اين 40 سال گذشته درگيريهاي زيادي در خاورميانه اتفاق افتاده که همه اينها با خود آلودگي هايي را به همراه آورده اند به طوريکه هم اکنون بيشتر کشورهاي منطقه آلوده هستند.
البته نوع آلودگي، ميزان اثر سوئي که بر جمعيتهاي بومي مي گذارد و انواع فعاليتهايي که کميته بين المللي صليب سرخ و سازمانهاي مشابه در اين کشورها انجام مي دهند متفاوت است.
* کدام کشور قرباني بيشتري را در اثر انفجار مين و بمبهاي خوشه اي داشته است؟
- افغانستان بالاترين آمار قرباني را داشته است.
* براي پاکسازي آلودگيهاي تسليحاتي با چه موانعي روبرو هستيد و چگونه اين موانع را برطرف مي کنيد؟
- يکي از موانع مهمي که در بحث آلودگي تسليحاتي وجود دارد متنوع و متفاوت بودن اين آلودگيهاست يعني ماهيت متفاوت مين و بمبهاي خوشه اي و مهمات منفجر نشده که موجب مي شود که نحوه برخورد با آنها هم متفاوت باشد، همچنين نيازهاي مختلفي که در اثر وجود اين آلودگيها در منطقه به‌وجود مي‌آيد و به همين دليل يک سازمان به تنهايي نمي تواند اقدام به پاکسازي اين آلودگيها کند و بايد مجموعه اي از سازمانها به کمک يکديگر بيايند و با هماهنگي هم اين کار را انجام دهند به همين دليل اين مسئله هماهنگ سازي يکي از سخت ترين بخش هاي کار است.
يکي از موانع ديگر اين است که ما تا در منطقه‌اي مشکل آلودگي را حل مي کنيم بار ديگر درگيري ديگري در جاي ديگري به رخ مي دهد، بنابراين روند دائمي افزوده شدن بر مناطق آلوده مشکل بسيار بزرگي بر سر راه ما است.
* آقاي يووانويچ به عنوان آخرين سئوال، ايران را چطور ديديد؟
- من در سال 2004 يک سال در ايران زندگي کردم و در آن زمان هم خودم و هم خانواده‌ام خيلي از زندگي در ايران لذت برديم و خاطرات خيلي خوبي را از اينجا با خود برديم. حالا هم هميشه خوشحال مي شوم که به ايران بيايم، چه در سفر شخصي و چه در سفر کاري در هر دو صورت خيلي خوشحال خواهم بود.
هر بار هم که به ايران مي آيم چيز بيشتري از فرهنگ و تاريخ اين کشور ياد مي گيرم و باز هم مهمان نوازي مردم ايران است که من را تحت تاثير قرار مي دهد.
من به عنوان کسي که هميشه درحال سفر است مي گويم که مهمان نوازي ايرانيان در کل دنيا منحصر به فرد است. اما بدي آن اين است که غذاها خوشمزه است و چاق مي شوم!
