تعدد برگزاری جشنواره های مختلف سینمایی در طول یک سال و با توجه به اینکه اکثر این جشنواره ها همزمان با یکدیگر و با آثار مشابه برگزار می شود، مساله ای قابل نقد و بررسی است. اما جدا از تمام مشکلات اجرایی که در حوزه برگزاری جشنواره های مختلف وجود دارد، مهمترین مساله ای که باید به آن توجه کرد بازخورد برگزاری جشنواره ها در جامعه و بین مردم است.
یکی از راه های موجود برای برطرف کردن ترافیک جشنواره ای در طول سال، کاهش تعداد جشنواره ها است که می تواند کاهش هزینه ها در حوزه سینما را به دنبال داشته باشد و این پول‌ها در زمینه سالن‌سازی، تجهیز سالن‌های موجود و از همه مهم‌تر ساخت فیلم های گوناگون و با کیفیت خرج شود. البته قطعا این صحبت بدین معنا نیست که تومار همه جشنواره ها پیچیده شود بلکه منظور این است که تنها چند جشنواره مهم و کارآمد که از لحاظ موضوعی و فیلم‌های حاضر در آنها با یکدیگر همپوشانی ندارند، ماندگار شوند. اما آیا چنین مساله ای مورد قبول اهالی سینمای ایران هست یا نه؟
همین مساله سبب شد تا برای آسیب شناسی برگزاری جشنواره های مختلف سینمایی سراغ دبیران جشنواره مختلف سینمایی برویم؛ جشنواره هایی که سال ها از برگزاری آن می گذرد و یا جشنواره هایی که تنها چند سال از عمر آن گذشته است. محمد مهدی طباطبایی نژاد دبیر جشنواره «سینما حقیقت»، فرید فرخنده کیش دبیر جشنواره «فیلم کوتاه تهران»، محمد خزایی دبیر اسبق جشنواره هایی چون «فیلم فجر»، «مقاومت»، فاطمه گودرزی دبیر جشنواره تازه‌تاسیس «مادر»، مسعود نجفی دبیر جشنواره نوپای «فیلم های صنعتی»، سیاوش حقیقی دبیر پنجمین جشنواره فیلم «شهر» و محمدرضا عباسیان دبیر اسبق جشنواره های «فیلم فجر» و «یاس» از جمله افرادی هستند که با آنها در این گزارش گفتگو کردیم.
تعدادی از این افراد از برگزاری جشنواره های مختلف در کشور راضی هستند و معتقدند که برگزاری جشنواره های مختلف در هر شرایطی می تواند به رونق صنعت سینمای ایران کمک کند. برخی دیگر براین باورند که جشنواره های امروز تنها بستری برای صرف هزینه های گزاف در سینمای ایران شده است، جشنواره هایی که هیچ خروجی مناسبی ندارد و نمی تواند در سینمای ایران تاثیرگذار باشد. همچنین در این گزارش می خوانید که بعضی از نهادها برای اینکه در حوزه سینما ورود پیدا کنند نیازی نیست که به تنهایی جشنواره برگزار کرده و بودجه زیادی را صرف برگزاری این جشنواره ها کنند، بلکه می توانند همین بودجه را وارد چرخه تولید کرده و فیلم هایی با موضوعات مورد نظر خود در سینما بسازند.
صرف هزینه های گزاف و بدون نتیجه در جشنواره ها
محمدرضا عباسیان دبیر اسبق جشنواره «فیلم فجر» درباره برگزاری جشنواره های مختلف سینمایی گفت: برگزاری جشنواره فیلم نیازمند یک سری استانداردها است که در ایران چنین استانداردهایی وجود ندارد. زمانی که یک جشنواره را در سطح بین المللی برگزار می کنیم نمی توانیم هرجور که می خواهیم آن را برپا کنیم. همان گونه که صنعت فیلمسازی برای آمریکایی ها است و ما از آنها این صنعت را یاد گرفته و محتوای فرهنگ ایرانی را در آن وارد کرده ایم، جریان جشنواره های فیلم نیز برای اروپایی ها است و ما باید چگونه برگزار کردن این جشنواره ها را از آنها یاد بگیریم و محتوای فرهنگ و هنر ایرانی را در آن بریزیم.
وی ادامه داد: نمی توان یک جشنواره برگزار کرد که در آن هم فیلم اکران نشده، هم فیلم اکران شده و هم فیلم هایی که نسخه شبکه نمایش خانگی آن هم به بازار آمده نمایش داد. کدام جشنواره را در دنیا سراغ دارید که یک بخش آن در یک ماه و بخش دیگر آن چند ماه بعد برگزار شود. چنین مشکلاتی در برگزاری جشنواره های بین المللی در کشور سبب می شود تا پول های بسیاری برای برگزاری جشنواره های داخلی صرف شود که هیچ نتیجه ای برای سینمای ایران ندارد. البته این پول ها برای برگزارکنندگان برخی از این جشنواره ها نتیجه دارد زیرا می توانند چند عکس یادگاری انداخته و بگویند چنین کارهایی را انجام داده ایم.
دبیر سابق جشنواره فیلم «یاس» با اشاره به اینکه جشنواره فیلم فجر هم به عنوان مهمترین رویداد سینمایی ایران در شرایطی قرار دارد که فیلمسازان ترجیح می دهند آثار خود را به این جشنواره ارائه ندهند، توضیح داد: در حال حاضر جشنواره های متعددی در کشور برگزار می شود که یک تعداد فیلم ثابت در آن حضور پیدا می‌کند که هیچ ربطی به جشنواره و موضوع آن ندارد، در چنین شرایطی جشنواره ها برگزار می شوند، تمام می شوند و هیچ اتفاقی هم رخ نمی دهد.
عباسیان بیان کرد: در حال حاضر چهار جشنواره مرجع در ایران وجود دارد؛ جشنواره «فیلم فجر» که به عنوان جشنواره مادر به شمار می رود، جشنواره «فیلم‌های کودکان و نوجوانان» که به نوعی جشنواره موضوعی است و نهاد برگزارکننده جشنواره هزینه تولید فیلم ها را می دهد و بعد این فیلم ها در سینماها اکران نمی شوند، جشنواره ای که اگر تعطیل هم شود هیچ اتفاقی برای سینمای ایران نمی افتد، جشنواره فیلم «سینما حقیقت» و «فیلم کوتاه» که از جمله جشنواره های مرجع هستند که تنها فرصت دیده شدن و به رقابت گذاشتن برای تولیدات مستند و کوتاه به شمار می روند.
دبیر سابق جشنواره فیلم «یاس» با اشاره به برگزاری این جشنواره گفت: جشنواره فیلم «یاس» در اصل اتفاق خوبی است چرا که در دوره ای تولیدات ویدیویی در کشور افزایش پیدا کرد و این فیلم ها باید در جایی با یکدیگر به رقابت می پرداختند، اما اینکه چرا این جشنواره از تهران به شمال کشور انتقال پیدا کرد، درک نمی کنم. البته در حال حاضر تولیدات ویدیویی کاهش پیدا کرده و در صورتی که آثار پذیرفته شده در جشنواره به ۷۰ تا ۸۰ فیلم برسد برگزاری آن منطقی به شمار می رود.
جشنواره های بدون مخاطب خود به خود حذف می شوند
مسعود نجفی دبیر جشنواره فیلم و عکس فناوری و صنعتی درباره برگزاری جشنواره های مختلف در حوزه سینما و با موضوع های گوناگون گفت: یکی از بزرگترین حسن های برگزاری جشنواره های سینمایی این است که تولیداتی مانند فیلم های کوتاه و مستند در این جشنواره ها دیده می شوند، آثاری که به غیر از جشنواره ها، محلی برای دیدن شدن آنها وجود ندارد. در واقع جشنواره های مختلف فیلم بستری است تا این آثار با نمایش و رقابت در آن فرصتی داشته باشند که حداقل بخشی از هزینه تولید خود را تامین کنند اما مهمترین نقطه ضعف این جشنواره ها در این است تقریبا اکثر موضوع جشنواره ها یکی است و یا در یک زمان برگزار می شود که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حال برطرف کردن این مشکل است تا جشنواره های مختلف در زمان های یکسان و یا نزدیک به هم و با موضوعات یکسان برگزار نشود.
وی درباره لزوم برگزاری جشنواره فیلم های صنعتی توضیح داد: بسیاری از آثار و فیلم های مستند و کوتاه صنعتی به بهانه این که جزو آثار تبلیغاتی به شمار می روند نمی توانند در جشنواره های مختلف سینمایی حضور داشته باشند، به همین دلیل برگزاری چنین جشنواره ای می تواند در رشد آثاری از این دست کمک کند.
این فعال مطبوعاتی با تاکید بر اینکه بسیاری از جشنواره هایی که در طول سال در حوزه سینما برگزار می شود دارای موضوع کلی است، بیان کرد: در بین جشنواره های سالانه، جشنواره هایی مانند «فیلم فجر»، «فیلم‌های کودکان و نوجوانان»، «فیلم کوتاه» و «سینما حقیقت» از جمله جشنواره های پرمخاطب است و نمی توان آن را حذف کرد، اما در این میان تعدادی جشنواره موضوعی هم برگزار می شوند که به دلیل نبود تولیدات مناسب ناخودآگاه حذف شده اند که از آن جمله می توان به جشنواره «فیلم پلیس» اشاره کرد. این جشنواره به دلیل کمبود تولیداتی با موضوع سینمایی پلیسی به صورت دوسالانه برگزار و در نهایت حذف شد. البته در این میان جشنواره های موضوعی هستند که هرچند استقبال چندانی در حوزه مخاطب ندارد اما همچنان به کار خود ادامه می دهند مانند جشنواره فیلم «رشد» که با موضوع آموزش برگزار می شود و از جمله جشنواره های قدیمی ایران به شمار می رود و همچنان به کار خود ادامه می دهد.
دبیر جشنواره فیلم های صنعتی با اشاره به اینکه یکی از معضلات برگزاری جشنواره های سینمایی همزمانی آن است، بیان کرد: مسئولان برگزاری جشنواره ها باید قبل از هرچیز زمان برگزاری جشنواره خود را به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعلام کنند، اما بسیاری از جشنواره ها خود را ملزم نمی دانند تا تاریخ برگزاری جشنواره را به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بگویند.
نجفی درباره هزینه هایی که در طول سال صرف برگزاری جشنواره های مختلف می شود، گفت: اکثر جشنواره های موضوعی توسط تعدادی از سازمان ها برگزار می شود، سازمان هایی که موظف هستند تا در طول سال بخشی از بودجه خود را صرف فعالیت های فرهنگی و هنری کنند. هزینه کردن برای فرهنگ و هنر خوب است، اما می تواند با مدیریت مناسب علاوه بر برگزاری جشنواره های هنری، صرف ساخت سالن های سینمایی، پردیس و یا تولید فیلم شود.
برگزاری جشنواره های موضوعی به رونق سینما کمک می کند
فاطمه گودرزی دبیر اولین جشنواره «فیلم و عکس مادر» نیز بیان کرد: به نظر من هر چه تعداد جشنواره های فیلم در کشور بیشتر باشد، بیشتر لبخند روی لب های مردم می نشیند اما مهمترین مساله این است که جشنواره های فیلم توسط بخش خصوصی برگزار شود و کمتر زیر نظر دولت قرار گیرد. برگزاری جشنواره های فیلم در کشور می تواند فرصتی برای کشف استعدادها در جامعه باشد.
این بازیگر سینما و تلویزیون با اشاره به جشنواره «فیلم و عکس مادر» توضیح داد: این جشنواره توسط بخش خصوصی برگزار می شود و موضوع آن کاملا مشخص است، من هم به عنوان دبیر جشنواره تمام تلاش خود را کرده ام که این جشنواره را نسبت به دیگر جشنواره های موضوعی متفاوت برگزار کنم و امیدوارم بتوانم در این زمینه موفق عمل کنم. اما اینکه جشنواره «مادر» که توسط بخش خصوصی برگزار می شود به دلیل شرایط اقتصادی بتواند در آینده به کار خود ادامه دهد یا خیر را نمی دانم. آن چه که مشخص است، این است که برگزاری جشنواره های موضوعی می تواند به رونق سینمای ایران کمک کند.
جشنواره های سینمایی نیاز به بازنگری دارد
محمد خزایی دبیر جشنواره فیلم «مقاومت» نیز در سخنانی گفت: اگر بخواهیم تعداد جشنواره هایی را که در ایران برگزار می شود با جشنواره هایی که در کشورهای صاحب صنعت سینما برگزار می شود مقایسه کنیم، می بینیم که تعداد جشنواره های ما بسیار اندک است. به عنوان مثال فرانسه از جمله کشورهای صاحب صنعت سینما است که هر سال تعداد زیادی جشنواره با موضوعات مختلف در آن برگزار می شود. این در حالی است که در ایران تعداد جشنواره های فعال به ۱۲ یا ۱۳ عدد می رسد. مساله جالب این است که بسیاری از کشورهایی که صنعت سینما ندارند هم تعداد جشنواره هایی که در طول سال برگزار می کنند به نسبت نبود صنعت سینما در آن کشور قابل توجه است که از آن جمله می توان به کشور قزاقستان اشاره کرد که در طول سال ۵ جشنواره مختلف فیلم برگزار می کند. متاسفانه ما در ایران جشنواره های مختلف بین المللی و داخلی کشورهای مختلف را رصد نمی کنیم و هیچ کار پژوهشی را در حوزه برگزاری جشنواره ها انجام نمی دهیم.
وی با اشاره به اینکه اگر تعریف درستی برای چگونه برگزار کردن جشنواره های مختلف داشته باشیم می توان نتایج قابل قبولی به دست آورد، توضیح داد: جشنواره «رشد» با موضوع تربیت و آموزش، جشنواره «کودک» با موضوع کودکان، مخاطب شناسی و ذائقه سازی، جشنواره «مقاومت» با موضوع انقلاب، جنگ و دفاع مقدس، جشنواره «فیلم فجر» یک جشنواره ملی که همه موضوع های سینمایی را در برمی گیرد، جشنواره «فیلم شهر» با موضوع مشکلات و معضلات شهری برگزار می شوند که اگر تعریف درستی در برگزاری آن وجود داشته باشد، می توانند جشنواره های موفقی باشند. اما برنامه ریزی درستی در برگزاری این جشنواره ها وجود ندارد و همین مساله سبب می شود تا یک تعداد فیلم در همه جشنواره ها حضور داشته و جایزه بگیرند.
خزایی گفت: مساله مهم این است که یک جشنواره با توجه به هزینه هایی که برای آن می شود، کارکرد موضوعی داشته باشد، اگر یک جشنواره نتواند در طول برگزاری و بعد از آن به نتایج مختلفی از جمله ادبیات جدید، تولیدات جدید، بازار فیلم و ...دست پیدا نکند، در واقع کارکرد خود را از دست داده است. جشنواره هایی که در سراسر دنیا برگزار می شود، کارکرد اقتصادی دارند و در طول برگزاری آن پول زیادی به گردش می افتد که اگر بحث توریست را کنار بگذاریم، بازار خرید و فروش فیلم در این جشنواره ها داغ است. علاوه بر آن باید شرایطی فراهم شود که جایزه یک جشنواره اعتبار به همراه آورد که متاسفانه اکثر جشنواره های ما از این مساله به دور هستند. به عنوان مثال در گذشته هر فیلمی که در جشنواره «فیلم فجر» جایزه می گرفت، آن فیلم می توانست در گیشه هم موفق باشد، اما امروز جشنواره «فیلم فجر» تنها به یک برند هنری تبدیل شده است. اگر بتوانیم کارکردهای اصلی یک جشنواره را به جشنواره های خود بازگردانیم می توانیم به موفقیت دست پیدا کنیم.
وی ادامه داد: تعطیل کردن یک جشنواره کار بسیار راحتی است، اما انتخاب چنین گزینه ای برای جشنواره های فیلم کار درستی نیست و ما باید در چگونگی برگزاری جشنواره ها بازنگری داشته باشیم و هدفمند به این اتفاقات فرهنگی و هنری نگاه کنیم. در حال حاضر برگزاری تعدادی از جشنواره ها به نفع سینمای ایران است، مانند جشنواره «فیلم کودک» که با برگزاری آن حداقل در طول سال چند فیلم با موضوع کودک و نوجوان ساخته می شود. یا جشنواره «فیلم شهر» که با برگزاری آن از سال آینده شاهد تولیداتی در حوزه شهری خواهیم بود و یا برگزاری جشنواره «فیلم مقاومت» سبب شد تا کارگردانان به فکر ساخت فیلم هایی با موضوع دفاع مقدس باشند.
خزایی بیان کرد: البته در طول سال جشنواره های موضوعی بسیاری برگزار می شود که از همان ابتدا مشخص است که این جشنواره ها ادامه پیدا نمی کند و تنها یک شو فرهنگی و هنری برای نهادی است که جشنواره را برگزار می کنند، من در طول سال تعداد زیادی پیشنهاد دبیری برای این نوع از جشنواره ها را دارم که می دانم قرار نیست ادامه پیدا کند و از حضور در این جشنواره ها خودداری می کنم.
نیازمند افرادی جسور برای انتخاب داوران جدید هستیم
سیاوش حقیقی دبیر پنجمین جشنواره فیلم «شهر» نیز در گفتگو با خبرنگار مهر و درباره لزوم برپایی جشنواره های مختلف سینمایی و تاثیر آنها بر صنعت سینمای ایران گفت: هر کشوری که صنعت سینما دارد جشنواره هم دارد. جشنواره های سینمایی بستری هستند تا فیلم ها در آن با یکدیگر رقابت کرده و خود را در معرض قضاوت قرار دهند. مگر کشورهایی اروپایی که در طول سال جشنواره های متعددی را برگزار می کنند، جشنواره‌زده می شوند؟ اکثر این کشورها برای هر کدام از جشنواره های خود برنامه ریزی کرده و بیش از هر چیز به آینده جشنواره و تاثیر آن بر جامعه فکر می کنند. نباید فراموش که سینما تاثیرگذار است و باید برای این تاثیرگذاری کار شود.
وی با اشاره به اینکه یک جشنواره برای آنکه بتواند در جامعه مورد استقبال قرار گیرد، نیاز به تبلیغات دارد تا مردم از برگزاری آن با خبر شوند، توضیح داد: زمانی که یک جشنواره به صورت موضوعی برگزاری می شود، باید تولیدات مناسب برای آن فراهم شود. به عنوان مثال جشنواره «فیلم شهر» بعد از چهار سال دوباره برگزار شد و نتیجه آن این بود که برای دوره بعدی این جشنواره چهار فیلم با موضوع شهری در حوزه تولید مورد حمایت قرار می گیرد. این نشان می دهد که اگر جشنواره ای خوب برگزار شود می تواند به آن چه که مورد توجه آن جشنواره بوده دست یابد.
وی ادامه داد: متاسفانه بسیاری از جشنواره هایی که در کشور برگزار می شوند به درستی برنامه ریزی نمی شوند به همین دلیل تاثیرگذاری چندانی ندارد.
دبیر پنجمین جشنواره فیلم شهر در پاسخ به اینکه جشنواره فیلم «شهر» هرچند یک جشنواره موضوعی بود اما فیلم ها و جوایزی که در آن رد و بدل شد، هیچ تفاوتی با دیگر جشنواره ها نداشت، توضیح داد: یکی از مهمترین دلایلی که سبب می شود جوایز یکسان باشد، حضور داوران یکسان در جشنواره های مختلف است، البته با توجه به اینکه اکثر فیلمسازان در جشنواره فیلم داشتند، انتخاب داورانی که فیلم در جشنواره نداشتند بسیار سخت بود، به همین دلیل جوایزی هم که اهدا شد شبیه جشنواره های دیگر بود.
وی با بیان اینکه ما نیازمند فردی هستیم که جسارت انتخاب داوران جدید را داشته باشد، تاکید کرد: برعکس آنچه که بارها اعلام شده است، دبیر یک جشنواره هیچ تاثیری در انتخاب برگزیدگان یک جشنواره ندارد، این درحالی است که در جشنواره های خارجی همیشه دبیر جشنواره نسبت به بخش های مختلف از جمله انتخاب برگزیدگان تاثیرگذار است.
حقیقی با اشاره به اینکه باید برای سینما هزینه کرد تا تاثیر آن در جامعه دیده شود، گفت: پیش از هر چیز باید به تعریف جشنواره ها توجه کرد و علاوه بر بخش اجرایی، هیات انتخاب و داوران یک جشنواره هم بدانند که یک جشنواره بر چه مبنایی تعریف شده و براساس آن آثار را انتخاب و داوری کنند.
جشنواره بی مخاطب پاسخگوی هزینه های خود نیست
فرخنده کیش مدیرعامل انجمن سینمای جوان که جشنواره فیلم کوتاه تهران را برگزار می‌کنند فرد دیگری بود که با او صحبت کردیم. وی عنوان کرد: برگزاری جشنواره های سینمایی به هر شکلی می تواند محرک فیلمساز برای تولید باشد. در این میان تعدادی جشنواره به صورت همزمان برگزار می شود که می توان آفتی برای جشنواره ها به شمار رود، البته به راحتی و با برنامه ریزی مناسب این مساله را می توان برطرف کرد. جدا از جشنواره های بین المللی که در ایران برگزار می شود و دارای سابقه و اهداف روشنی است، جشنواره هایی نیز به صورت موضوعی در کشور برگزار می شود که با توجه به موضوعاتی که ارائه می کنند و این موضوعات بیشتر دغدغه سینما و جامعه به شمار می روند، باید مورد حمایت نهادها و سازمان های مختلف قرار گیرند.
وی با اشاره به اینکه برنامه ریزی و برگزاری جشنواره های موضوعی نیازمند برنامه ریزی کلان است، توضیح داد: گاهی چند جشنواره با یک موضوع و به صورت موازی در کشور برگزار می شود، که هیچ کدام به نتیجه دلخواه نمی رسد. به عنوان مثال چند جشنواره با موضوع دینی در طول سال برگزار می شد، اگر همه این جشنواره ها به یک جشنواره کامل تبدیل شود، بی شک تاثیر و نتیجه بهتری را به همراه دارد.
مدیرعامل انجمن سینمای جوان تاکید کرد: در میان جشنواره هایی که برگزار می شود، بعضی از جشنواره های موسمی هم وجود دارند که بنا به سلیقه دبیر جشنواره برگزار می شود، چراغ این جشنواره ها اکثرا به سرعت خاموش شده و نمی تواند چندان در روند سینمای ایران تاثیرگذار باشد. البته گاهی این نوع از جشنواره ها با جوایز متفاوتی که به برگزیدگان خود اهدا می کنند جریان جشنواره ها را به هم می ریزند.
فرخنده کیش گفت: نهادها و سازمان های مختلفی هستند که با توجه به گرایشی که به سمت فرهنگ و هنر دارند، علاقه خود را به سمت سینما معطوف می کنند و جشنواره هایی را در حوزه سینما و با موضوع های مورد نظر خود برگزار می کنند. به عنوان مثال شهرداری استان های مختلف اکثرا علاقه مند به تولیدات سینمایی است و می توانند با استفاده از رسانه سینما به خواسته ها و سیاست های خود دست یابد. اما مساله مهم در این زمینه این است که این نهادهای علاقه مند به استفاده از رسانه سینما می توانند به عنوان نهاد سفارش دهنده با همکاری نهاد متولی سینما این جشنواره را برگزار کنند، در واقع چنین هم افزایی می تواند به گسترش و توسعه سینما کمک کند.
وی با اشاره به اینکه ترمیم تقویم سالانه جشنواره ها می تواند از هم سو شدن و تکراری بودن جشنواره ها جلوگیری کند، بیان کرد: هر جشنواره ای به جریان تولید زنده است و این به آن معنا است که برای برگزاری هر جشنواره ای ابتدا باید جریان تولید با موضوع آن جشنواره راه اندازی شود. به عنوان مثال انجمن سینمای جوان با شهرداری شهرهای مختلف برای تولید فیلم با موضوع های خاص همکاری کرد و در این میان یک مجموعه فیلم تولید شد که براساس آن می توان یک جشنواره برگزار کرد. در واقع پیش از برگزاری یک جشنواره باید شرایط تولید فیلم برای آن جشنواره فراهم شود، فرقی هم نمی کند که این جشنواره توسط متولی اصلی سینما برگزار می شود و یا نهادهای علاقه مند به برگزاری جشنواره های سینمایی.
فرخنده کیش گفت: تمرکززدایی از برگزاری جشنواره های مختلف در تهران و برگزاری این جشنواره ها در شهرهای دیگر می تواند در ایجاد مخاطب در سینما کمک کند. در حال حاضر به غیر از چند جشنواره اصلی که مخاطبان خاص خود را دارند، اکثر جشنواره های سینمایی که به صورت موضوعی برگزار می شود، با مخاطبان زیادی همراه نیستند. در واقع زمانی که جشنواره موضوعی با تعداد مخاطبان اندک برگزار می شود و سالن های نمایش دهنده فیلم های این جشنواره ها اکثرا خالی است، جشنواره نمی تواند به شکل منطقی پاسخگوی هزینه ای که کرده است باشد چرا که به هدف اصلی خود که همانا جذب مخاطب و انتقال مفاهیم مورد نظر خود است نرسیده است.
جشنواره ها نیازمند تعریف دوباره دارند
محمد مهدی طباطبایی نژاد مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی که برگزارکننده جشنواره «سینما حقیقت» درباره فیلم های مستند هستند نیز در این باره گفت: اگر جشنواره ای در کشور برگزار می شود که مدیران آن به هزینه-فایده جشنواره توجه نمی کنند و به سود آن جشنواره در بخش های مختلف فکر نشده باشد، باید آن جشنواره حذف شود. در واقع می توان گفت که اگر برگزاری جشنواره ای، فایده ای برای حوزه تخصصی خود نداشته باشد، برگزاری آن معقول نیست.
وی ادامه داد: هرچند ممکن است جشنواره های موضوعی بسیاری در کشور برگزار شود، اما بسیاری از این جشنواره ها هزینه بر نیستند مانند جشنواره فیلم «نهال». این جشنواره یک جشنواره کاملا دانشجویی است که با پایین ترین هزینه ها برگزار می شود. مدیریت این جشنواره ها یک مدیریت دانشجویی است و نمی توان مدعی شد که برگزاری چنین جشنواره ای آن هم توسط دانشجویان کشور بی فایده است. اما در کنار آن برخی از جشنواره های موضوعی هستند که از نظر من برگزاری آن غیر منطقی است که از آن جمله می توان به جشنواره فیلم «شهر» اشاره کرد. از نظر من اصلا لازم نیست شهرداری تهران هزینه سنگینی را برای برگزاری یک جشنواره موضوعی در نظر گیرد.
وی ادامه داد: در واقع شهرداری تهران به جای ایجاد هزینه گزاف برای برگزاری جشنواره فیلم «شهر»، می تواند از جشنواره های معتبر کشور حمایت کند و در کنار آن بخش ویژه ای با موضوع شهری در آن جشنواره ها ایجاد شود تا شهرداری نیز به اهداف خود دست پیدا کند. به عنوان مثال، سال گذشته جمال کامیاب مدیرعامل سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران از جشنواره فیلم «سینما حقیقت» حمایت کرد و ما نیز بخشی را با نام «مستند شهری» در این جشنواره ایجاد کردیم که در نهایت مورد توجه هنرمندان، مردم و مسئولان قرار گرفت. در واقع این کنار هم بودن یک نهاد سفارش دهنده و یک نهادی که متولی امر سینما است، می تواند باعث ایجاد هم افزایی شود. در این همکاری که میان شهرداری و مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی صورت گرفت، تولیدات بسیار خوبی به وجود آمد که نتیجه یک کار مشترک میان دو نهاد مختلف بود.
این مدیر سینمایی با اشاره به اینکه به راحتی می توان با هم افزایی از جشنواره های معتبر سینمایی حمایت و بخش های مختلفی را به جشنواره های معتبر اضافه کرد، توضیح داد: می توانیم با مشارکت در جشنواره های معتبر، هزینه ای را که صرف برگزاری برخی از جشنواره های موضوعی می کنیم، صرف تولید فیلم و عرضه در آن جشنواره کنیم. در چنین شرایطی سرمایه مناسبی وارد چرخه تولید در سینما می شود.
طباطبایی نژاد گفت: جشنواره های سینمایی کارکرد ویترینی دارند اما ویترین اکثر این جشنواره ها خالی است و هیچ چیز پشت آن وجود ندارد. این نوع جشنواره ها در واقع جشنواره هایی هستند که هیچ حمایتی در حوزه تولید ندارند و تنها محلی برای عرضه و نمایش فیلم هستند ولی به زعم من کار اصلی یک جشنواره در ایران این است که از تولید حمایت کند.
وی با اشاره به اینکه برگزاری برخی از جشنواره ها در عین با فایده بودن بسیار کم هزینه است، بیان کرد: نمی توان انتظار داشت که بسیاری از جشنواره ها در کشور حذف شود، اما می توان برای آنها کارکرد مناسب تعریف کرد. مانند جشنواره فیلم های صنعتی، این جشنواره با توجه به موضوعی که دارد می تواند با همکاری و همراهی با کارخانه های بزرگ صنعتی و یا برندهای بزرگ صنعتی، سرمایه قابل توجهی را در حوزه سینما و تولید وارد کند که متاسفانه در این زمینه چندان موفق نبوده است.
