مشرق- «باغشهر» عبارت کم شنيده اي است که در يکي دو سال اخير، مسئولان شهري چندباري آن را به زبان آورده و بدون دادن اطلاعات دقيق از اين پديده، از کنار آن گذشته اند. اما اظهار نگراني جدي رهبر فرزانه انقلاب از اين پديده، نشان مي دهد که از کنار اين واژه به سادگي نبايد گذشت.
رهبر انقلاب اسلامي روز گذشته در مراسم آغاز احداث بزرگ‌ترين بوستان شهري کشور در محل سابق پادگان قلعه‌مرغي در جنوب تهران، با توصيه مؤکد به دولت و مجلس براي در اولويت قرار دادن مسائل محيط زيست و حفظ منابع طبيعي در برنامه‌ريزي‌ها، از طرح باغ شهرها اظهار نگراني جدي کردند و افزودند: اين موضوع که اخيراً مطرح شده است، زمينه را براي ورود افراد سوءاستفاده کننده و تخريب جنگل‌ها و منابع طبيعي فراهم خواهد کرد.
سابقه باغشهرها در دنيا
به گفته لوئيس مامفورد، در آغاز قرن 20 دو ابداع مهم به وقوع پيوست: هواپيما و باغشهر.
ابنزر هاوارد، مبتکر نظريه باغشهر(Garden City)، مي دانست که شهر هاي بزرگ تا چه حد براي مردم مناطق روستايي جاذبه دارند و مي خواست که نمونه باغشهر را که در آن همه امتيازات زندگي فعال شهري، توام با تمام زيبايي و سرخوشي روستايي، ترکيبي کامل را پديد آورد. باغشهر هاي که در داخل حلقه عريضي از زمين هاي کشاورزي محصور خواهند بود در حد سي هزار نفر در نظر گرفته شده بود. اين شهر ها با کمربند سبز خود شهرهاي محدودي بودند که توسعه آنها در واقع از طريق احداث شهرهاي مشابه در فواصل معين تامين مي‌شد تا نهايتا يک مجموعه متشکل از چندين شهرک که توسط وسايل نقليه سريع السير با يکديگر مرتبط مي شوند در اطراف يک شهر بزرگتر تنظيم شود.
بنا بر نظر هاوارد کوچکترين سلول شهري بخشي است که براي سکونت 5000 نفر به همراه يک مدرسه در نظر گرفته شود و شهر بزرگ از تجمع چندين باغشهر به دور يک واحد مرکزي به وجود مي آيد.
نخستين باغشهر لچ ورث بود که در 35 مايلي لندن در سال 1904 ساختن آن غاز شد.دومين باغشهر ولوين نام داشت که به لندن بسيار نزديکتر بود.
هاوارد معتقد بود احداث چنين شهرهايي در زمين هاي روستايي هستند که خارج از بورس معاملات زمين قرار دارد و در نتيجه قيمت پاييني دارند. اشتباه هاوارد که موجب شکست طرحش شد اين بود که وي فشارهاي اقتصادي در چگونگي توزيع جمعيت شهري را دست کم گرفته بود. اين در حالي است که اين اشتباهات در طرح باغشهرهاي ايران ناديده گرفته شده.
اما منتقدين نظريه باغشهر معتقدند اين طرح ايراداتي دارد. از جمله اينکه:
- موجب اتلاف وقت ساکنان مي شود.
- موجب هدر رفتن زمين مي شود.
- روحيه ضد اجتماعي براي ساکنان ايجاد مي کند.
همچنين زيگفريد گيديون نيز باغشهر را رد مي کند و از آن به عنوان يک راه حل گذرا ياد مي کند. او ميگويد: نظريه طرفداران اصل عدم تمرکز در شهرسازي مدرن که هاوارد القا کننده آن بود، در توسعه شهرهاي بزرگ آمريکايي اثرات زيان باري داشته است، به اين صورت که موجب تضعيف روابط اجتماعي بين ساکنان اين شهرها شده و محلات شهري يکنواخت و بي روحي پديد آورده است.
شروع طرح از امسال
اين در حالي است رييس سازمان مسکن و شهرسازي استان تهران، چهاردهم خرداد امسال، خبر از شروع ساخت باغشهر مسکوني در حومه تهران داد.
وي با بيان اينکه، براساس مکان‌يابي انجام شده، باغشهرهاي تهران به ترتيب در لتيان، تجرک و بومهن ساخته مي‌شوند، گفت: زمين‌هاي در اختيار دولت بعد از پايان عمليات آماده‌سازي، به صورت مزايده‌اي و در قالب قطعات 1000 و 2000 متري به متقاضيان سرمايه‌گذار فروخته خواهد شد تا ترکيبي از ويلا و باغ در آنها احداث شود و سهم ويلا از کل باغ حدود 10 درصد مساحت زمين واگذار شده خواهد بود.
پايه گذاري باغشهرها در دولت نهم
طرح باغشهر به سال 87 زماني که دولت از طريق طرح‌هاي متنوع براي کنترل روند روبه رشد قيمت مسکن تلاش مي‌کرد، برمي‌گردد. شوراي عالي مسکن مصوب کرد در 30 استان کشور دولت به منظور ساماندهي بازار مسکن در خارج از کلان‌شهرها باغ و بوستان به متقاضيان واگذار کند.
در مرحله نخست اين طرح مقرر شده بود 24 هزار هکتار از زمين‌هاي دولتي براي احداث باغشهر اختصاص پيدا کند که از اين رقم، 3 هزار هکتار سهم شهر تهران بود.
براين اساس، متقاضيان سرمايه‌گذار مي‌توانستند با تملک هر هزار تا 10 هزار متر مربع زمين از اراضي طبيعي، داخل آنها بين 100 تا 500 متر مربع ويلاي مسکوني احداث کنند. مالک زمين که به نوعي مالک باغشهر محسوب مي‌شد وظيفه نگهداري از باغ را نيز داشت.
هرچند دو سال پيش که موضوع ايجاد باغشهر در دولت مطرح شد، عده‌اي هدف از طرح آن را جذب نقدينگي سرگردان از بازار مسکن و تزريق به بازار محدود باغشهر عنوان کردند، اما در حال حاضر به نظر مي‌رسد نگراني از بابت افزايش احتمالي قيمت مسکن وجود ندارد و در عوض، نگراني جدي مقام معظم رهبري از اين موضوع است که زمينه را براي ورود افراد سوءاستفاده کننده و تخريب جنگل‌ها و منابع طبيعي فراهم کند.
پيش‌از اين تصور مي‌شد با آغاز فروش مزايده‌اي زمين‌هاي دولتي در حاشيه شهرها براي احداث باغ‌هاي مسکوني متراژ بالا، سرمايه‌دارهايي که از طريق سوداگري در بازار مسکن باعث افزايش قيمت مي‌شوند از اين بازار به حاشيه شهرها مهاجرت کنند. اما در عمل چنين اتفاقي نمي افتد.
اگر چه برخي مسوولان در حوزه مسکن معتقدند ايجاد باغشهر در اطراف تهران به نوعي باعث حفظ فضاي سبز موجود در اطراف شهر و همچنين جلوگيري از اعمال سوءاستفاده‌هاي وسيع و تصرف اراضي دولتي خواهد شد اما اين طرح کمک زيادي به پديده زمين‌خواري خواهد کرد.
طي همين گزارش ، تاکنون مناطقي همچون لتيان، بومهن و تجرک به عنوان مکان‌هاي قطعي براي احداث باغشهر در تهران اعلام شده است، اما گفته مي‌شود در مناطق ديگري نظير لواسان و دماوند نيز گزينه ايجاد باغشهر وجود دارد. مبناي مطالعه مکان‌يابي باغشهرها در تهران، مستعد بودن زمين‌ها براي ايجاد باغشهر و داشتن قابليت توسعه فضاي سبز بر روي آنها بوده است.
