به گزارش مشرق، برنا نوشت: چون يکي از شما در پي کاري برآمد، بايد پيش از مشورت با مردم، با پروردگار بزرگ رايزني کند. رايزني يعني اينکه نخست از خداوند طلب خير مي‌کني، آنگاه به مشورت با مردم مي‌‌پردازي. زيرا وقتي کاري با خداوند آغاز شود، پروردگار خير را بر زبان بندگانش جاري مي‌سازد. «حضرت امام صادق(ع)

مولوي مي‌گويد:
مشورت ادارک و هشياري دهد
عقل‌ها مر عقل را ياري دهد
اين خرد‌ها چون مصابيح انور است
بيست مصباح از يکي روشن‌تر است

علامه مجلسي هم پس از بحثي طولاني در اين مورد مي‌گويد: «به گمانم اينکه اکثر روايات معتبره دلالت بر مشروعيت اصل استخاره دارد؛ بدان جهت است که انسان استبداد راي به خرج نداده و به خداي بزرگ توسل جويد و در تمام امور به حضرت حق توکل نمايد و اقرار کند که در برخي از موارد آگاه به مصالح خود نيست و به همين دليل از طرق مختلف مثل خير خواهي و دعا يا نظر خواهي و مشورت با ديگران و يا تفال به وسيله تسبيح يا قرآن از خداوند استمداد جويد که البته ميزان قبولي از سوي خداوند و راهنمايي حضرت حق بستگي به حال و توسل و التجا شخص به خداوند دارد».

همه بزرگان بدون استثنا و به اتفاق در تعريف استخاره و زمان رجوع به آن يک چيز مي‌گويند: استخاره تنها در شرايطي جايز است که از عقل، قدرت تفکر، مشورت با اهل به نتيجه‌اي نرسيم و همچنان مردد باشيم که چه کاري درست‌تر است.

استخاره به معني لغوي طلب خير کردن است. يعني از خداوند طلب خير کنيم و بخواهيم خير خود را بر زبان شخصي که مي‌خواهيم با او مشاوره و راهنمايي بخواهيم، جاري کند. استخاره در منابع ديني و گفته‌هاي ائمه معصوم جايگاه مشخصي دارد و تنها در موارد خاصي توصيه مي‌شود. اين روز‌ها استخاره به شکل‌هاي مختلفي رواج دارد که البته در صحت آن‌ها اطميناني نيست. افراد به شکل‌ها و هدف‌هاي مختلف بدون آگاهي از شرايط و قوانين استخاره مي‌گيرند.

اما آيا براي ازدواج و انتخاب همسر هم مي‌شود استخاره کرد؟ در چه شرايطي؟ بعد از استخاره براي ازدواج بايد به نتيجه آن عمل کرد؟ اين پرسش‌ها در شرايطي که استخاره براي ازدواج و انتخاب همسر بين مردم رواج بسياري دارد، مطرح مي‌شود. گزارش زير با تکيه و استناد به صحبت‌هاي کار‌شناسان مذهبي سعي در پرداختن به درستي يا نادرستي رجوع به استخاره براي ازدواج دارد.

نگاه اول: عقل و مشورت مقدم بر استخاره است

حجت الاسلام سيد علي بني صدر، محقق، کار‌شناس مذهبي: در روايات به استخاره براي هر امري تصديق شده است. در روايات آمده که معصومان استخاره را بدون اشکال دانسته‌اند، حتي خود ائمه معصوم در اين زمينه دستوراتي داده‌اند.

وقتي در کتاب شريف مفاتيح الجنان، دستور استخاره را مي‌خوانيد، آنچه از جانب امام معصوم دستور داده شده براي مثال اين است که ? رکعت نماز بخوانيد. چند کاغذ بنويسيد و زير سجاده‌تان بگذاريد، اما آنچه متداول است، چيزي غير از اين است، يعني عده‌اي با تسبيح استخاره مي‌کنند. عده‌اي با قرآن استخاره مي‌کنند. عده‌اي هم با نماز که آن را» ذات الرقاع «مي‌نامند.

مخالف استخاره عمل نکنيد

نکته‌اي که در مورد استخاره مطرح است اين است که به نتيجه استخاره بايد عمل کرد. يعني آقايان گفته‌اند اگر استخاره بد آمد، تا جايي که ممکن است با آن مخالفت نشود. اين حرف نشان از اين دارد که نتيجه استخاره موهوم و پوچ نيست و امري واقعي است؛ راهنمايي از جانب خداوند متعال، اما بايد قبل از اين رعايت نکته‌اي را مد نظر داشته باشيم: زماني بايد سراغ استخاره برويم که قبل از آن از قوه عقل و تعقل در درجه اول و در درجه دوم از پتانسيل همفکري با دوستان، آشنايان و نزديکانمان بهره‌مند شده و به نتيجه‌اي نرسيده باشيم. يعني در درجه اول عقل خود را به کار بگيريم.

عقل را تعطيل نکنيد

در درجه دوم بايد با عقلا و کساني که تجربه دارند مشورت کنيم. يعني اگر خودت فکر کردي، با ديگران مشورت کردي و به نتيجه‌اي نرسيدي، آن زمان بايد سراغ استخاره بروي، اما آنچه که حالا رايج است اين است که افراد نه فکر و نه مشورت مي‌کنند و نتيجه هم روشن است، اما استخاره مي‌کنند. اين کار درست نيست. بايد اين پندار باطل را تغيير داده و آن را اصلاح کنند. در قرآن و در روايات نيامده که عقل را تعطيل کنيد و سراغ استخاره برويد. استخاره براي زماني است که عقل و مشورت جواب نداده و مستاصل هستيم که فلان کار را انجام بدهيم يا ندهيم.

پندار باطل ديگري درباره استخاره وجود دارد، افراد کاري را شروع کرده‌اند و مي‌خواهند بدانند کارشان به ثمر مي‌رسد يا نه و براي آن استخاره مي‌گيرند. وقتي جواب آن خوب آمد با خودشان مي‌گويند کارم به نتيجه خوب مي‌رسد. استخاره براي اين مواقع نيست. استخاره براي زماني است که نمي‌دانيم انجام دادن کاري درست يا غلط است.

حکم خدا با استخاره تغيير نمي‌کند

سومين مورد اين است که استخاره هرگز حکم خدا را عوض نمي‌کند. يعني همچنان که استخاره مي‌کنيد بايد پايبند به اصول مذهبي باشيد. مثلا شخصي استخاره مي‌کند که خودکشي کنم يا نکنم. اگر استخاره خوب آمد، اما مخالف شريعت خدا بود، استخاره باطل است. يعني نمي‌توانيم بگوييم استخاره هميشه درست و صحيح است.

در پايان نتيجه مي‌گيريم که استخاره از نظر شريعت مردود نيست، رواياتي هم در تاييد آن داريم، اما مطلقا هم مورد تاييد و پذيرفته شده نيست. يعني نمي‌توانيم بگوييم هر چه جواب استخاره آمد، حرف خدا است. بايد اينطور باشد که اگر جواب استخاره‌اي بد آمد تا جايي که ممکن است آن کار را انجام ندهيم. بعد هم از نيروي تفکر و مشورت کمک بگيريم تا به نتيجه درست و مثبت برسيم.

در ازدواج مشورت بر استخاره ارجح است

در مورد استخاره براي ازدواج مي‌توانيم بگوييم، مهم‌تر از استخاره، مشورت، تحقيق و تفکر است. بايد اين موارد را مقدم بر استخاره بدانيم و استخاره را براي آخر کار بگذاريم. يعني اينطور نباشد که‌‌ همان اول کار بدون اينکه تحقيقي کرده باشيم، استخاره کنيم. اول بايد تحقيق کرد. عقل و مشورت در اين مورد، مقدم بر استخاره مي‌دانيم، يعني تا جايي که ممکن است از تفکر، تعقل و تحقيق بهره‌مند شويد، بعد سراغ استخاره برويد. در بحث ازدواج تحقيق از ديگر موارد مهم‌تر است. بهترين استخاره، در همه مورد استخاره» ذات الرقاع «است که دستور کامل آن از قول امام معصوم در مفاتيح آمده است.

نگاه دوم: اول عقل، بعد مشورت

حجت السلام علي مختار آبادي، کار‌شناس مذهبي و مشاور خانواده: خداوند به ما عقل و فکر داده است. بزرگان گفته‌اند اگر مي‌خواهيد کاري انجام بدهيد، اول فکر کنيد، بعد از استشاره به معني مشورت کردن بهره بگيريد، اما اگر همچنان بر سر دوراهي مانديد و نتوانستيد تصميم بگيريد، مي‌توانيد استخاره کنيد و از خداوند نظر و کمک بخواهيد، اين قوانين در مورد استخاره براي ازدواج هم صدق مي‌کند.

در بعضي روايات آمده است هر وقت در کاري نياز به مشورت داريد، يک دور تسبيح بگوييد» استخير الله «بعد با هر کسي که خواستيد مشورت کنيد، خداوند خير را بر زبان او جاري مي‌سازيد. موارد استخاره هم در قرآن هم آمده است.

نگاه سوم: مسوول عواقب عمل به استخاره خودمان هستيم

حجت السلام ابولقاسم آذرسا، مسوول عقيدتي قرارگاه سازندگي خاتم النبيا (ص)، کار‌شناس مذهبي و مشاور خانواده: استخاره جايگاه خاص و ويژه خودش را در ديدگاه علما دارد. بايد گفت بعد از تحقيق، تفحص، تفکر و تعقل مي‌شود سراغ استخاره رفت.

رويکرد به استخاره نبايد در ابتداي انتخاب باشد. يعني بعد از تحقيق، تفحص و تعقل در حالت حيراني و وقتي که شبهه‌اي راجع به مطلبي داريم به سمت استخاره مي‌رويم تا از حيراني بيرون بياييم.

استخاره جاي عقل را نگيرد

استخاره نبايد جايگاه تفکر و تعقل را بگيرد. پرسشي که خداوند از تکاليف ما در اين دنيا دارد بر اساس ميزان تعقل و انديشه‌اي است که به ما عنايت کرده است. بنابراين در مشکلات دنيا بايد از تعقلمان استفاده کنيم. وقتي انسان اين مسير را طي کرد و باز به نتيجه نرسيد براي خروج از تحير و ابهام خداوند متعال دري را براي او باز گذاشته که مي‌تواند به قرآن تفال بزند يا با استفاده از تسبيح پشت پرده‌اي را که انسان از آن مطلع نيست بداند و با مشاوره از خداوند در واقع طلب خير کند.

در امر مهمي مثل بحث ازدواج گرايش افراد بايد بر رفتار عقلاني و استفاده از عقل باشد، اختيارهاي ما بر اساس ميزان عقلي است که به ما داده شده و به‌‌ همان ميزان مسوول هستيم. بايد در ازدواج ابتدا تحقيق و تفحص کرد، با افراد اهل مشاوره کرده و معيار‌ها را به دست بگيرند. نه اينکه فرد بدون داشتن معيار با استفاده از قرآني که در دست دارد بخواهد بداند ازدواج با فردي خوب است يا خوب نيست.

بايد بعد از تحقيق و مشورت خانواده‌ها با يکديگر و در ميان گذاشتن نظرات و ديدگاه‌هاي خود با يکديگر گزينه مورد نظر خود را مورد بررسي قرار دهند. وقتي در حالت تحير باقي ماندند سراغ استخاره مي‌روند و مشاوره‌اي با خدا انجام مي‌دهند و تا از پشت پرده‌اي که ممکن است خداوند براي بنده‌اش رو کند باخبر شوند.

عمل به استخاره واجب نيست

عمل به جواب استخاره بر انسان واجب نيست. يعني واجب نيست که حتما به آن عمل شود. اما وقتي انسان براي مشاوره به سوي کسي رفت که به او اعتماد دارد و آگاه است و طلب خير مي‌کند، شرط ادب اين است که (اگر استخاره در شرايط درست گرفته شده باشد) مطابق آن عمل شود، اما عمل به آن واجب نيست.

نتيجه مي‌گيريم که فرد بعد از تحقيق و تفحص و طي کردن همه مراحل در ‌‌نهايت مي‌تواند سراغ استخاره برود. مجموعه اين عوامل مي‌تواند انتخابي مناسب را رقم بزند. اما عواقب انتخاب بر عهده خود فرد است. يعني نمي‌شود شخص مسووليت عواقب انتخاب‌اش را به ديگران واگذار کند. براي مثال شخص استخاره بگيرد و بعد‌ها هر مشکلي پيش آمد آن را به خداوند نسبت دهد. نمي‌شود گفت آن مشکل ثمره مشورت با خداوند است.