به گزارش مشرق، ˈسوزان مالونیˈ، کارشناس ارشد ˈمرکز سابان برای سیاست خاور میانهˈ در اندیشکده آمریکایی ˈبروکینگزˈ جدیدترین مقاله خود را به سفر روز جمعه 8 فرودین ماه (28 مارس) باراک اوباما، رییس جمهوری آمریکا به ریاض، پایتخت عربستان سعودی اختصاص داد.
مالونی با اشاره به اختلاف نظرهای نه چندان پنهان واشنگتن و ریاض در خصوص ایران، مصر و سوریه، هدف سفر اوباما را آرام کردن و اطمینان دادن به مقامات ˈقدیمی ترین و بانفوذترین متحد عرب آمریکاˈ دانست.
وی نوشت:ˈانتظار می رود که اوباما در گفتگوهای خود با ملک ˈعبداللهˈ و سایر مقامات عالی رتبه سعودی مسائلی را که موجب بروز شکاف عمیق در روابط این دو کشور شده مورد بررسی قرار دهد تا همسازی و هماهنگی سابق که زمانی ویژگی بارز رابطه آمریکا و عربستان بود بار دیگر ایجاد شود.ˈ
این اندیشکده آمریکایی سفر پیشین اوباما به ریاض را در نخستین سال ریاست جمهوری اش در 1388 (2009 میلادی) برای طرفین ناامید کننده و ضعیف توصیف کرد و ضمن ابراز امیدواری از مفیدتر بودن سفر کنونی، افزود:ˈبا این حال، اکنون اختلاف نظرها شدیدتر و حل و فصل آنها ضروری تر شده است و بعید به نظر می رسد این کار چندان ساده باشد.”
در واقع، ریشه های این تنش دوجانبه به حداقل 10 سال قبل و پیش از شروع دوران ریاست جمهوری اوباما برمی گردد. روند رو به زوال صلح بین اعراب و اسراییل، تهاجم ˈجرج بوشˈ به عراق و خشونت هایی که متعاقب آن در خاورمیانه کلید خورد، روابط واشنگتن و ریاض را تیره کرد.
بروکینگز در ادامه با اشاره به مخالفت های اوباما با سیاست تهاجمی بوش در قبال خاورمیانه در سنا و طی مبارزات انتخاباتی اش، درباره دیدگاه ریاض به رفتار رییس جمهوری کنونی آمریکا نوشت:ˈسعودی ها در عمل می بینند که اوباما در خصوص تامین منافع آنها چندان هم قابل اعتماد عمل نکرده و عملکردش آن چنان که باید موید قدرت آمریکا نبوده است. آنها از اوباما انتظارات زیادی داشتند اما اکنون مانند بسیاری دیگر در منطقه خاورمیانه حس می کنند که در دوران زمامداری اوباما به سیاست های آمریکا خیانت شده است.ˈ
مالونی سپس در تایید سخنان خود به نقل از ˈتامارا ویتسˈ، مدیر ˈمرکز سابان برای سیاست خاور میانهˈ در اندیشکده بروکینگز افزود:ˈدلسردی و سرخوردگی کنونی ریاض از واشنگتن به چیزی فراتر از اختلاف نظر در سیاست ها برمی گردد و علت اصلی آن ناکامی اوباما در ترسیم یک دیدگاه روشن و واضح از نقش آمریکا در خاورمیانه است.ˈ
مشاور سابق وزارت امور خارجه آمریکا در ادامه ضمن اشاره به تداوم همکاری های گسترده آمریکا و عربستان در زمینه های مختلف تاکید کرد:ˈتشریک مساعی و هم افزایی بین منافع منطقه ای واشنگتن و ریاض و اعتماد متقابل بین این دو که بنیان هر اتحاد پایداری است، طی 15 سال گذشته به تدریج کاهش یافته است. البته اعتماد 70 ساله بین آمریکا و عربستان برخاسته از منافع مشترک ذاتی و اساسی آنهاست و همین امر به تنهایی برای غلبه بر سایر تفاوت های ارزشی کافی است.ˈ
کارشناس این اندیشکده آمریکایی اهداف واشنگتن و ریاض را در خصوص ثبات منطقه، مخالفت و ضدیت با ایران و سقوط حکومت سوریه، مشترک و مشابه توصیف و در عین حال تاکید کرد که اوباما و ملک عبدالله درباره چگونگی دستیابی به این اهداف اختلاف نظرهای جدی با هم دارند.
مالونی تحولات اخیر در زمینه تولید انرژی در آمریکای شمالی را که به کاهش وابستگی و استقلال آینده این منطقه از منابع انرژی خلیج فارس و در صدر آنها نفت عربستان سعودی منجر خواهد شد، یکی دیگر از عوامل تضعیف رابطه این دو کشور دانست.
بروکینگز از تحولات مصر و سقوط ˈمبارکˈ به عنوان مثال بارز واگرایی دیدگاه های آمریکا و عربستان نام برد و افزود: ˈاین ناهمخوانی های استراتژیک در نبود تجانس و تناسب واقعی سیاست ها برطرف نخواهد شد و اعتمادی که زمانی ویژگی بارز رابطه دو کشور بود دوباره شکل نخواهد گرفت.ˈ
این اندیشکده آمریکایی سپس تاکید کرد:ˈاکنون اوباما و عبدالله نباید بر سر چگونگی احیای فضای قبلی حاکم بر روابط خود بحث کنند بلکه باید ببینند آیا امکان ایجاد یک اتحاد موثر که بتواند زمینه های همکاری را به حداکثر و موارد منازعه را به حداقل برساند، وجود دارد یا خیر. واشنگتن برای تحقق این امر باید فراتر از رویکرد سنتی خود به اتحادهای منطقه ای نگاه کند. ریاض، دشمنِ دشمنان آمریکا از جمله ایران و ˈالقاعدهˈ است اما ممکن است دوست آمریکا نباشد.ˈ
بروکینگز در ادامه از قول ˈبروس ریدلˈ یکی دیگر از کارشناسان ارشد خود افزود:ˈبهارعربی به وضوح نشان داد که ارزش های واشنگتن و ریاض مشترک نیست اما هنوز برخی منافع مشترک دارند. هیچ یک از آنها از شریک قابل اعتماد دیگری برای جنگیدن با القاعده یا مهار ایران برخوردار نیست. ممکن است عدم تجانس و ناهمخوانی در اتحاد آنها رو به فزونی گذارد اما شکست این اتحاد امر بعیدی است.ˈ
مالونی سپس درباره روابط ایران و عربستان نوشته است: ˈرقابت طولانی مدت تهران و ریاض بر سر نفوذ استراتژیک از زمان تهاجم آمریکا به عراق تشدید شده است. سعودی ها معتقدند که حمله آمریکا به عراق، موازنه قوا را در منطقه به نفع ایران تغییر داده است. جنگ داخلی سوریه و بی ثباتی در بحرین و یمن نیز زمینه گسترش افراط گرایی و خشونت را فراهم کرده است.
ˈمیانه روهای ایران ریاض را گذرگاهی به سوی احیای منطقه و تنش زدایی بین المللی می دانند و این رویکرد در اواخر دهه 1990 با برقراری روابط کامل دیپلماتیک بین دو کشور و همکاری در سازمان ˈاوپکˈ (کشورهای صادرکننده نفت) نمود پیدا کرد که به افزایش قیمت نفت در سال 2008 منجر شد که هر دو کشور از آن سود بردند.ˈ
مالونی سپس امکان اتخاذ رویکرد مشابه از سوی تهران در حال حاضر را مورد تردید قرار داد و افزود: ˈاکنون حتی ایرانی های اصلاح طلب نیز دیدگاه خصمانه ای نسبت به ریاض دارند و معتقدند که سعودی ها دشمن موجودیت ایران اند و مصمم هستند اقتصاد ایران را نابود کنند و برای تحقق اهداف فرقه گرایانه خود کل منطقه را ویران کنند.ˈ
این اندیشکده آمریکایی در عین حال با اشاره به سفرهای ˈمحمد جواد ظریفˈ، وزیر امور خارجه ایران به امارات ، قطر ، کویت و عمان و دیدار دکتر روحانی با مقامات عمانی در ˈمسقطˈ، موضع رسمی ایران را در قبال همسایگان جنوبی محتاطانه، جدی و بر مبنای دیپلماسی بین المللی دولت یازدهم توصیف کرد.
کارشناس ارشد سیاست خاورمیانه اندیشکده بروکینگز در ادامه نوشت: ˈقبل از این سفر اوباما به ریاض، ˈیوسف بن علویˈ، وزیر امور خارجه عمان که گفته می شود حامل پیامی مبنی بر تمایل به آشتی از سوی تهران برای سعودی ها بود، به ریاض سفر کرد. این امر نیازمند چشم اندازی برای مصالحه و آشتی منطقه ای است که بسیار فراتر از اطمینان دادن صرف است.ˈ
مالونی با اشاره به اختلاف نظرهای نه چندان پنهان واشنگتن و ریاض در خصوص ایران، مصر و سوریه، هدف سفر اوباما را آرام کردن و اطمینان دادن به مقامات ˈقدیمی ترین و بانفوذترین متحد عرب آمریکاˈ دانست.
وی نوشت:ˈانتظار می رود که اوباما در گفتگوهای خود با ملک ˈعبداللهˈ و سایر مقامات عالی رتبه سعودی مسائلی را که موجب بروز شکاف عمیق در روابط این دو کشور شده مورد بررسی قرار دهد تا همسازی و هماهنگی سابق که زمانی ویژگی بارز رابطه آمریکا و عربستان بود بار دیگر ایجاد شود.ˈ
این اندیشکده آمریکایی سفر پیشین اوباما به ریاض را در نخستین سال ریاست جمهوری اش در 1388 (2009 میلادی) برای طرفین ناامید کننده و ضعیف توصیف کرد و ضمن ابراز امیدواری از مفیدتر بودن سفر کنونی، افزود:ˈبا این حال، اکنون اختلاف نظرها شدیدتر و حل و فصل آنها ضروری تر شده است و بعید به نظر می رسد این کار چندان ساده باشد.”
در واقع، ریشه های این تنش دوجانبه به حداقل 10 سال قبل و پیش از شروع دوران ریاست جمهوری اوباما برمی گردد. روند رو به زوال صلح بین اعراب و اسراییل، تهاجم ˈجرج بوشˈ به عراق و خشونت هایی که متعاقب آن در خاورمیانه کلید خورد، روابط واشنگتن و ریاض را تیره کرد.
بروکینگز در ادامه با اشاره به مخالفت های اوباما با سیاست تهاجمی بوش در قبال خاورمیانه در سنا و طی مبارزات انتخاباتی اش، درباره دیدگاه ریاض به رفتار رییس جمهوری کنونی آمریکا نوشت:ˈسعودی ها در عمل می بینند که اوباما در خصوص تامین منافع آنها چندان هم قابل اعتماد عمل نکرده و عملکردش آن چنان که باید موید قدرت آمریکا نبوده است. آنها از اوباما انتظارات زیادی داشتند اما اکنون مانند بسیاری دیگر در منطقه خاورمیانه حس می کنند که در دوران زمامداری اوباما به سیاست های آمریکا خیانت شده است.ˈ
مالونی سپس در تایید سخنان خود به نقل از ˈتامارا ویتسˈ، مدیر ˈمرکز سابان برای سیاست خاور میانهˈ در اندیشکده بروکینگز افزود:ˈدلسردی و سرخوردگی کنونی ریاض از واشنگتن به چیزی فراتر از اختلاف نظر در سیاست ها برمی گردد و علت اصلی آن ناکامی اوباما در ترسیم یک دیدگاه روشن و واضح از نقش آمریکا در خاورمیانه است.ˈ
مشاور سابق وزارت امور خارجه آمریکا در ادامه ضمن اشاره به تداوم همکاری های گسترده آمریکا و عربستان در زمینه های مختلف تاکید کرد:ˈتشریک مساعی و هم افزایی بین منافع منطقه ای واشنگتن و ریاض و اعتماد متقابل بین این دو که بنیان هر اتحاد پایداری است، طی 15 سال گذشته به تدریج کاهش یافته است. البته اعتماد 70 ساله بین آمریکا و عربستان برخاسته از منافع مشترک ذاتی و اساسی آنهاست و همین امر به تنهایی برای غلبه بر سایر تفاوت های ارزشی کافی است.ˈ
کارشناس این اندیشکده آمریکایی اهداف واشنگتن و ریاض را در خصوص ثبات منطقه، مخالفت و ضدیت با ایران و سقوط حکومت سوریه، مشترک و مشابه توصیف و در عین حال تاکید کرد که اوباما و ملک عبدالله درباره چگونگی دستیابی به این اهداف اختلاف نظرهای جدی با هم دارند.
مالونی تحولات اخیر در زمینه تولید انرژی در آمریکای شمالی را که به کاهش وابستگی و استقلال آینده این منطقه از منابع انرژی خلیج فارس و در صدر آنها نفت عربستان سعودی منجر خواهد شد، یکی دیگر از عوامل تضعیف رابطه این دو کشور دانست.
بروکینگز از تحولات مصر و سقوط ˈمبارکˈ به عنوان مثال بارز واگرایی دیدگاه های آمریکا و عربستان نام برد و افزود: ˈاین ناهمخوانی های استراتژیک در نبود تجانس و تناسب واقعی سیاست ها برطرف نخواهد شد و اعتمادی که زمانی ویژگی بارز رابطه دو کشور بود دوباره شکل نخواهد گرفت.ˈ
این اندیشکده آمریکایی سپس تاکید کرد:ˈاکنون اوباما و عبدالله نباید بر سر چگونگی احیای فضای قبلی حاکم بر روابط خود بحث کنند بلکه باید ببینند آیا امکان ایجاد یک اتحاد موثر که بتواند زمینه های همکاری را به حداکثر و موارد منازعه را به حداقل برساند، وجود دارد یا خیر. واشنگتن برای تحقق این امر باید فراتر از رویکرد سنتی خود به اتحادهای منطقه ای نگاه کند. ریاض، دشمنِ دشمنان آمریکا از جمله ایران و ˈالقاعدهˈ است اما ممکن است دوست آمریکا نباشد.ˈ
بروکینگز در ادامه از قول ˈبروس ریدلˈ یکی دیگر از کارشناسان ارشد خود افزود:ˈبهارعربی به وضوح نشان داد که ارزش های واشنگتن و ریاض مشترک نیست اما هنوز برخی منافع مشترک دارند. هیچ یک از آنها از شریک قابل اعتماد دیگری برای جنگیدن با القاعده یا مهار ایران برخوردار نیست. ممکن است عدم تجانس و ناهمخوانی در اتحاد آنها رو به فزونی گذارد اما شکست این اتحاد امر بعیدی است.ˈ
مالونی سپس درباره روابط ایران و عربستان نوشته است: ˈرقابت طولانی مدت تهران و ریاض بر سر نفوذ استراتژیک از زمان تهاجم آمریکا به عراق تشدید شده است. سعودی ها معتقدند که حمله آمریکا به عراق، موازنه قوا را در منطقه به نفع ایران تغییر داده است. جنگ داخلی سوریه و بی ثباتی در بحرین و یمن نیز زمینه گسترش افراط گرایی و خشونت را فراهم کرده است.
ˈمیانه روهای ایران ریاض را گذرگاهی به سوی احیای منطقه و تنش زدایی بین المللی می دانند و این رویکرد در اواخر دهه 1990 با برقراری روابط کامل دیپلماتیک بین دو کشور و همکاری در سازمان ˈاوپکˈ (کشورهای صادرکننده نفت) نمود پیدا کرد که به افزایش قیمت نفت در سال 2008 منجر شد که هر دو کشور از آن سود بردند.ˈ
مالونی سپس امکان اتخاذ رویکرد مشابه از سوی تهران در حال حاضر را مورد تردید قرار داد و افزود: ˈاکنون حتی ایرانی های اصلاح طلب نیز دیدگاه خصمانه ای نسبت به ریاض دارند و معتقدند که سعودی ها دشمن موجودیت ایران اند و مصمم هستند اقتصاد ایران را نابود کنند و برای تحقق اهداف فرقه گرایانه خود کل منطقه را ویران کنند.ˈ
این اندیشکده آمریکایی در عین حال با اشاره به سفرهای ˈمحمد جواد ظریفˈ، وزیر امور خارجه ایران به امارات ، قطر ، کویت و عمان و دیدار دکتر روحانی با مقامات عمانی در ˈمسقطˈ، موضع رسمی ایران را در قبال همسایگان جنوبی محتاطانه، جدی و بر مبنای دیپلماسی بین المللی دولت یازدهم توصیف کرد.
کارشناس ارشد سیاست خاورمیانه اندیشکده بروکینگز در ادامه نوشت: ˈقبل از این سفر اوباما به ریاض، ˈیوسف بن علویˈ، وزیر امور خارجه عمان که گفته می شود حامل پیامی مبنی بر تمایل به آشتی از سوی تهران برای سعودی ها بود، به ریاض سفر کرد. این امر نیازمند چشم اندازی برای مصالحه و آشتی منطقه ای است که بسیار فراتر از اطمینان دادن صرف است.ˈ
