گروه فرهنگی مشرق - سال پیش در چنین روزی بود که «خورخه ماریو برگولیو» با انتخاب «فرانسیس» به عنوان لقب به عنوان دویست و شصت و ششمین پاپ تاریخ کلیسای کاتولیک انتخاب شد.
بلافاصله پس از انتخاب وی واکنش‌های مثبتی از سوی مراکز اسلامی نسبت به حضور این پاپ آرژانتینی در واتیکان رخ داد؛ الازهر بلافاصله بیانیه داد تا روابط سرد این دو مرکز دینی شاید به حالت عادی برگردد و دبیر کل سازمان همکاری اسلامی از پاپ خواست تا برای بهترکردن روابط اسلام و مسیحیت گام‌های بهتری بردارد.
* حرکت بی‌پروای پاپ فرانسیس اول به سوی یهودیان
آن زمان این امیدواری وجود داشت که پاپ با الهام از «سنت فرانسیس آسیسی» که نام خود را از او گرفته بود برای آشتی بیشتر بین مسلمانان و مسیحیان تلاش کند اما او نخستین گام‌ها را برای نزدیکی با یهودیان برداشت.
گام‌های او پیام روز اولش به خاخام شهر رم بود و پس از بی‌پرواتر از روابط با مسلمانان به یهودیان نزدیک شد چه اینکه تنها در صد روز اول ریاست خود بر شهر واتیکان با «شیمون پرز» رئیس رژیم صهیونیستی دیدار ویژه داشت و حتی به شبکه دو تلویزیون اسرائیل وقت مصاحبه و گفت‌وگوی ویژه داد و پس از آن با نتانیاهو نیز دیدار کرد و قرار است به زودی به سرزمین‌های اشغالی سفر کند.
البته او گام‌های مثبتی نیز برای نزدیکی واتیکان و کلیسای کاتولیک و مسلمانان برداشت؛ گام‌هایی که باید روند عقب‌گرد دوران بندیکت شانزدهم را به روندی مثبت تبدیل می‌کرد.
گام‌های او در این زمینه البته کج‌دار و مریض بود به گونه‌ای که در اواخر اردیبهشت(اواسط می) در اقدامی 800 مسیحی کشته‌شده به دست سربازان عثمانی در قرن 15 را قدیس اعلام کرد تا کینه قدیمی مسیحیان درباره مسلمانان احیا شود.
* پروسه بازسازی روابط واتیکان ـ الازهر با پیروزی قدرتمندانه مسلمانان
اما چندی بعد مسیحیان خاورمیانه که با حضور پاپ جدید امیدی به احیای روابط مسلمانان و واتیکان داشتند اقدام به میانجی‌گری بین مسلمانان و واتیکان کردند.
نخستین و مهمترین اقدام، سفر «تواضروس دوم» رهبر قبطیان مسیحی مصر به واتیکان و دیدارش با پاپ برای احیای روابط تعلیق شده واتیکان ـ الازهر بود.
سفری که اگر چه با تردیدهایی روبرو شد اما راه را برای از سرگیری روابط بین الازهر و واتیکان در اواخر شهریور باز کرد.
این روابط البته به این راحتی‌ها احیا نشد؛ پس از آنکه «تواضروس دوم» واسطه دعوت‌نامه‌ای خطاب به پاپ فرانسیس اول برای دیدار از الازهر شد، مشاور دیپلماسی شیخ الازهر از پاپ خواست تا «گام‌های رو به جلو» بردارد و اعلام کند که اسلام دین صلح و دوستی است.
اما یک ماه پس از رفت و آمدهای غیررسانه‌ای میانجی‌ها بین الازهر و واتیکان، الازهر بیانیه‌ای کوتاه داد و دو چیز را خواستار شد «بیان صریح و روشنی از احترام به اسلام و مسلمین» و «پاسخ به پیام تبریک شیخ الازهر به پاپ به مناسبت انتخاب او».
پس از آن بین «کاردینال ژان لویی توران» رئیس «شورای پاپی برای گفت‌وگوی بین ادیان» و «محمود عزب» مشاور شیخ الازهر در امور گفت‌وگو سخنانی رد و بدل شد و واتیکان ادعاهای تکراری خود مبنی بر عدم امنیت مسیحیان در خاورمیانه و مصر را بیان کرد و الازهر ادعا کرد که پاسخی از واتیکان برای پیشنهاداتش درباره گفت‌وگوها دریافت نکرده است.
این رد و بدل اتهامات با اوضاع بحرانی مصر و عزل مرسی همراه شد و عملا تلاش‌ها را به محاق برد تا آنکه نهایتا پاپ شخصا در آستانه عید فطر به احمد الطیب شیخ الازهر پیام داد و در آن تاکید کرد که برای تقویت روابط دوستانه و احترام متقابل بین کلیسای کاتولیک و مسلمانان در سراسر جهان تلاش خواهد کرد.
بدین ترتیب با پذیرش سفیر واتیکان و پیام پاپ از سوی شیخ الازهر، مسلمانان در این عرصه پیروزمندانه روابط دو مرکز دینی را احیا کردند.
* پیام پاپ به مسلمانان در عید فطر و توجه به گفت‌وگو با اسلام و مسیحیت در سند «بشارت انجیل»
بنابر این گزارش روابط و گفت‌وگوهای مسلمانان و مسیحیان و واتیکان تنها به روابط واتیکان ـ الازهر بر نمی‌گشت، پاپ در این بین تلاش کرد تا مسلمانان را خطاب قرار دهد.
او ابتدا در عید فطر به همه مسلمانان پیام داد و خواستار «احترام متقابل» و پایان «انتقادات غیرموجه و موهن» مسلمانان و مسیحیان نسبت به یکدیگر شد و بر «احترام دو طرف به دین، آموزه‌ها، نمادها، شخصیت‌ها و ارزش‌های یکدیگر» تاکید کرد.
وی که در این پیام مسلمانان را «دوستان عزیزم» خطاب کرده و بر توجه رهبران مسلمان به پیام خود تاکید کرده بود، نوشته بود: وقتی که در مارس گذشته به عنوان پاپ انتخاب شدم گفتم که این امکان رابطه واقعی با خدا وجود ندارد هنگامی که افراد دیگر را نادیده می‌گیرید از این رو به شدت گفت‌وگو میان ادیان مختلف، به‌ویژه گفت‌وگو با اسلام مهم است و دوست دارم بار دیگر بر اهمیت گفت‌وگو و همکاری میان مؤمنان، به‌ویژه مسیحیان و مسلمانان و نیاز به افزایش این گفت‌وگوها تاکید کنم.
او بعد از این در مهمترین سندی که با عنوان «بشارت انجیل» درباره اصلاحات در واتیکان منتشر کرد بر گفت‌وگوی بین ادیان به‌ویژه اسلام و مسیحیت تاکید کرد.
فرانسیس اول در صفحه 250 این سند که خطاب به مسیحیان متنشر شد، بر «شراکت در غم و شادی» مسلمانان و دیگر ادیان اشاره کرده و سپس در صفحه 253 با اشاره به ضرورت آموزش‌هایی که منجر به آگاهی از ارزش‌های ادیان و تاکید بر عقاید مشترک دارد، نوشت: در مواجهه با خشونت‌های بنیادگرا واکنش ما در برابر مسلمانان واقعی باید اجتناب از تعمیم‌دادن‌های نفرت‌برانگیز باشد؛ ما باید به عنوان پدر کاتولیک‌های خاورمیانه بدانیم که اسلام واقعی و قرائت صحیح از قرآن مخالف هر گونه خشونت است.
* تلاش‌های پراکنده مسلمانان برای گفت‌وگو با واتیکان جدید
در طرف مقابل مسلمانان نیز تلاش‌های پراکنده‌ای برای فعال کردن گفت‌وگوها بین مسلمانان و مسیحیان انجام دادند که مهمترین آنها اقدام الازهر بود که در دیدار با نمایندگان واتیکان تاکید کردند: الازهر و واتیکان در مرحله آتی باید موضع یکپارچه‌ای را نسبت به محکومیت خشونت و تبعیض علیه ادیان و نژادها به‌ویژه درباره مسلمانان اروپا اتخاذ کنند.
در این بین دیداری نیز بین «صالح الحیدری» رئیس دیوان وقف شیعی عراق و کاردینال ژان لوئی توران «رئیس شورای پاپی برای گفت‌وگوی ادیان» صورت گرفت که قرار شد کمیته دائمی برای گفت‌وگوی بین دو طرف تاسیس شود.
اما همه این گفت‌وگوها نقص‌هایی داشته و دارد؛ نقص‌هایی که «کاردینال ژان لوئی توران» در نوامبر گذشته به بخشی از آنها اشاره کرد و گفت: گفت‌وگوی اسلام و مسیحیت گام‌های مثبت اما کوچکی در عرصه نخبگانی بوده و به قوانینی تبدیل نشده که بتواند در درون جامعه اجرایی شود.
این را در اتفاقات چند ماهه اخیر می‌توان دید؛ از یک طرف شاهد برگزاری ده‌ها کنفرانس از جمله کنفرانسی در تهران بودیم که بیش از آنکه به مشکلات موجود بین مسیحیان و مسلمانان از توهین‌های کشیشان مسیحی به مسلمانان تا مشکلات مسیحیان در نیجریه، سوریه، مصر و آفریقای مرکزی بپردازد تنها به کلی‌گویی‌هایی درباب «معنویت و مدرنیته» پرداخت.
* عدم اقدام مشترک اسلامی ـ مسیحی برای حل مشکلات مشترک
در طرف دیگر به مسلمانان در آمریکا، هلند و آلمان اهانت و حمله شد و مسلمانان آفریقای مرکزی به صورت وحشیانه‌ای کشته شدند و مسیحیان در سوریه، نیجریه و آفریقای مرکزی مورد حمله اسلامگرایان تندرو قرار گرفتند و هیچ اقدام مشترکی برای حل مشکلات مشترک صورت نگرفت و دو طرف تنها یکدیگر را متهم کردند.
بنابر این گزارش، در این بین یکی از تلاش‌های گسترده واتیکان به رهبری پاپ فرانسیس اول درباره وضعیت مسیحیان خاورمیانه به‌ویژه در سوریه، عراق و مصر بود که در این بین همکاری‌هایی با مسیحیان مارونی لبنان صورت گرفت.
واتیکان رهبر مارونیان لبنان را مامور به حل این مشکلات کرده که در این بین به علت سابقه همکاری‌های اسلامی ـ مسیحی در لبنان و سوریه اتفاقات مناسبی در این بین رخ داد که از جمله آخرین موارد آنها آزادی راهبران مسیحی در سوریه بود.
البته این مسیر همچنان از یک طرف با تلاش‌های لابی صهیونیستی و تحریک واتیکان به همکاری کمتر با مسلمانان و از طرف دیگر اقدامات تکفیری‌ها در اذیت و آزار مسیحیان دارای مشکلات عدیده‌ای است.
علی ای حال وضعیت تعایش بین مسیحیان و مسلمانان در برخی از نقاط جهان با مشکلاتی روبرو شده که نیازمند اقدام جدی و همکاری مسلمانان و مسیحیان و فعال کردن دیپلماسی ادیان در برابر صاحبان زر و زور و تزویر است.
مخاطبان محترم گروه فرهنگی مشرق می توانند مقالات، اشعار، مطالب طنز، تصاویر و هر آن چیزی که در قالب فرهنگ و هنر جای می گیرد را به آدرس culture@mashreghnews.ir ارسال کنند تا در سریع ترین زمان ممکن به نام خودشان و به عنوان یکی از مطالب ویژه مشرق منتشر شود.
بلافاصله پس از انتخاب وی واکنش‌های مثبتی از سوی مراکز اسلامی نسبت به حضور این پاپ آرژانتینی در واتیکان رخ داد؛ الازهر بلافاصله بیانیه داد تا روابط سرد این دو مرکز دینی شاید به حالت عادی برگردد و دبیر کل سازمان همکاری اسلامی از پاپ خواست تا برای بهترکردن روابط اسلام و مسیحیت گام‌های بهتری بردارد.
* حرکت بی‌پروای پاپ فرانسیس اول به سوی یهودیان
آن زمان این امیدواری وجود داشت که پاپ با الهام از «سنت فرانسیس آسیسی» که نام خود را از او گرفته بود برای آشتی بیشتر بین مسلمانان و مسیحیان تلاش کند اما او نخستین گام‌ها را برای نزدیکی با یهودیان برداشت.
گام‌های او پیام روز اولش به خاخام شهر رم بود و پس از بی‌پرواتر از روابط با مسلمانان به یهودیان نزدیک شد چه اینکه تنها در صد روز اول ریاست خود بر شهر واتیکان با «شیمون پرز» رئیس رژیم صهیونیستی دیدار ویژه داشت و حتی به شبکه دو تلویزیون اسرائیل وقت مصاحبه و گفت‌وگوی ویژه داد و پس از آن با نتانیاهو نیز دیدار کرد و قرار است به زودی به سرزمین‌های اشغالی سفر کند.
البته او گام‌های مثبتی نیز برای نزدیکی واتیکان و کلیسای کاتولیک و مسلمانان برداشت؛ گام‌هایی که باید روند عقب‌گرد دوران بندیکت شانزدهم را به روندی مثبت تبدیل می‌کرد.
گام‌های او در این زمینه البته کج‌دار و مریض بود به گونه‌ای که در اواخر اردیبهشت(اواسط می) در اقدامی 800 مسیحی کشته‌شده به دست سربازان عثمانی در قرن 15 را قدیس اعلام کرد تا کینه قدیمی مسیحیان درباره مسلمانان احیا شود.
* پروسه بازسازی روابط واتیکان ـ الازهر با پیروزی قدرتمندانه مسلمانان
اما چندی بعد مسیحیان خاورمیانه که با حضور پاپ جدید امیدی به احیای روابط مسلمانان و واتیکان داشتند اقدام به میانجی‌گری بین مسلمانان و واتیکان کردند.
نخستین و مهمترین اقدام، سفر «تواضروس دوم» رهبر قبطیان مسیحی مصر به واتیکان و دیدارش با پاپ برای احیای روابط تعلیق شده واتیکان ـ الازهر بود.
سفری که اگر چه با تردیدهایی روبرو شد اما راه را برای از سرگیری روابط بین الازهر و واتیکان در اواخر شهریور باز کرد.
این روابط البته به این راحتی‌ها احیا نشد؛ پس از آنکه «تواضروس دوم» واسطه دعوت‌نامه‌ای خطاب به پاپ فرانسیس اول برای دیدار از الازهر شد، مشاور دیپلماسی شیخ الازهر از پاپ خواست تا «گام‌های رو به جلو» بردارد و اعلام کند که اسلام دین صلح و دوستی است.
اما یک ماه پس از رفت و آمدهای غیررسانه‌ای میانجی‌ها بین الازهر و واتیکان، الازهر بیانیه‌ای کوتاه داد و دو چیز را خواستار شد «بیان صریح و روشنی از احترام به اسلام و مسلمین» و «پاسخ به پیام تبریک شیخ الازهر به پاپ به مناسبت انتخاب او».
پس از آن بین «کاردینال ژان لویی توران» رئیس «شورای پاپی برای گفت‌وگوی بین ادیان» و «محمود عزب» مشاور شیخ الازهر در امور گفت‌وگو سخنانی رد و بدل شد و واتیکان ادعاهای تکراری خود مبنی بر عدم امنیت مسیحیان در خاورمیانه و مصر را بیان کرد و الازهر ادعا کرد که پاسخی از واتیکان برای پیشنهاداتش درباره گفت‌وگوها دریافت نکرده است.
این رد و بدل اتهامات با اوضاع بحرانی مصر و عزل مرسی همراه شد و عملا تلاش‌ها را به محاق برد تا آنکه نهایتا پاپ شخصا در آستانه عید فطر به احمد الطیب شیخ الازهر پیام داد و در آن تاکید کرد که برای تقویت روابط دوستانه و احترام متقابل بین کلیسای کاتولیک و مسلمانان در سراسر جهان تلاش خواهد کرد.
بدین ترتیب با پذیرش سفیر واتیکان و پیام پاپ از سوی شیخ الازهر، مسلمانان در این عرصه پیروزمندانه روابط دو مرکز دینی را احیا کردند.
* پیام پاپ به مسلمانان در عید فطر و توجه به گفت‌وگو با اسلام و مسیحیت در سند «بشارت انجیل»
بنابر این گزارش روابط و گفت‌وگوهای مسلمانان و مسیحیان و واتیکان تنها به روابط واتیکان ـ الازهر بر نمی‌گشت، پاپ در این بین تلاش کرد تا مسلمانان را خطاب قرار دهد.
او ابتدا در عید فطر به همه مسلمانان پیام داد و خواستار «احترام متقابل» و پایان «انتقادات غیرموجه و موهن» مسلمانان و مسیحیان نسبت به یکدیگر شد و بر «احترام دو طرف به دین، آموزه‌ها، نمادها، شخصیت‌ها و ارزش‌های یکدیگر» تاکید کرد.
وی که در این پیام مسلمانان را «دوستان عزیزم» خطاب کرده و بر توجه رهبران مسلمان به پیام خود تاکید کرده بود، نوشته بود: وقتی که در مارس گذشته به عنوان پاپ انتخاب شدم گفتم که این امکان رابطه واقعی با خدا وجود ندارد هنگامی که افراد دیگر را نادیده می‌گیرید از این رو به شدت گفت‌وگو میان ادیان مختلف، به‌ویژه گفت‌وگو با اسلام مهم است و دوست دارم بار دیگر بر اهمیت گفت‌وگو و همکاری میان مؤمنان، به‌ویژه مسیحیان و مسلمانان و نیاز به افزایش این گفت‌وگوها تاکید کنم.
او بعد از این در مهمترین سندی که با عنوان «بشارت انجیل» درباره اصلاحات در واتیکان منتشر کرد بر گفت‌وگوی بین ادیان به‌ویژه اسلام و مسیحیت تاکید کرد.
فرانسیس اول در صفحه 250 این سند که خطاب به مسیحیان متنشر شد، بر «شراکت در غم و شادی» مسلمانان و دیگر ادیان اشاره کرده و سپس در صفحه 253 با اشاره به ضرورت آموزش‌هایی که منجر به آگاهی از ارزش‌های ادیان و تاکید بر عقاید مشترک دارد، نوشت: در مواجهه با خشونت‌های بنیادگرا واکنش ما در برابر مسلمانان واقعی باید اجتناب از تعمیم‌دادن‌های نفرت‌برانگیز باشد؛ ما باید به عنوان پدر کاتولیک‌های خاورمیانه بدانیم که اسلام واقعی و قرائت صحیح از قرآن مخالف هر گونه خشونت است.
* تلاش‌های پراکنده مسلمانان برای گفت‌وگو با واتیکان جدید
در طرف مقابل مسلمانان نیز تلاش‌های پراکنده‌ای برای فعال کردن گفت‌وگوها بین مسلمانان و مسیحیان انجام دادند که مهمترین آنها اقدام الازهر بود که در دیدار با نمایندگان واتیکان تاکید کردند: الازهر و واتیکان در مرحله آتی باید موضع یکپارچه‌ای را نسبت به محکومیت خشونت و تبعیض علیه ادیان و نژادها به‌ویژه درباره مسلمانان اروپا اتخاذ کنند.
در این بین دیداری نیز بین «صالح الحیدری» رئیس دیوان وقف شیعی عراق و کاردینال ژان لوئی توران «رئیس شورای پاپی برای گفت‌وگوی ادیان» صورت گرفت که قرار شد کمیته دائمی برای گفت‌وگوی بین دو طرف تاسیس شود.
اما همه این گفت‌وگوها نقص‌هایی داشته و دارد؛ نقص‌هایی که «کاردینال ژان لوئی توران» در نوامبر گذشته به بخشی از آنها اشاره کرد و گفت: گفت‌وگوی اسلام و مسیحیت گام‌های مثبت اما کوچکی در عرصه نخبگانی بوده و به قوانینی تبدیل نشده که بتواند در درون جامعه اجرایی شود.
این را در اتفاقات چند ماهه اخیر می‌توان دید؛ از یک طرف شاهد برگزاری ده‌ها کنفرانس از جمله کنفرانسی در تهران بودیم که بیش از آنکه به مشکلات موجود بین مسیحیان و مسلمانان از توهین‌های کشیشان مسیحی به مسلمانان تا مشکلات مسیحیان در نیجریه، سوریه، مصر و آفریقای مرکزی بپردازد تنها به کلی‌گویی‌هایی درباب «معنویت و مدرنیته» پرداخت.
* عدم اقدام مشترک اسلامی ـ مسیحی برای حل مشکلات مشترک
در طرف دیگر به مسلمانان در آمریکا، هلند و آلمان اهانت و حمله شد و مسلمانان آفریقای مرکزی به صورت وحشیانه‌ای کشته شدند و مسیحیان در سوریه، نیجریه و آفریقای مرکزی مورد حمله اسلامگرایان تندرو قرار گرفتند و هیچ اقدام مشترکی برای حل مشکلات مشترک صورت نگرفت و دو طرف تنها یکدیگر را متهم کردند.
بنابر این گزارش، در این بین یکی از تلاش‌های گسترده واتیکان به رهبری پاپ فرانسیس اول درباره وضعیت مسیحیان خاورمیانه به‌ویژه در سوریه، عراق و مصر بود که در این بین همکاری‌هایی با مسیحیان مارونی لبنان صورت گرفت.
واتیکان رهبر مارونیان لبنان را مامور به حل این مشکلات کرده که در این بین به علت سابقه همکاری‌های اسلامی ـ مسیحی در لبنان و سوریه اتفاقات مناسبی در این بین رخ داد که از جمله آخرین موارد آنها آزادی راهبران مسیحی در سوریه بود.
البته این مسیر همچنان از یک طرف با تلاش‌های لابی صهیونیستی و تحریک واتیکان به همکاری کمتر با مسلمانان و از طرف دیگر اقدامات تکفیری‌ها در اذیت و آزار مسیحیان دارای مشکلات عدیده‌ای است.
علی ای حال وضعیت تعایش بین مسیحیان و مسلمانان در برخی از نقاط جهان با مشکلاتی روبرو شده که نیازمند اقدام جدی و همکاری مسلمانان و مسیحیان و فعال کردن دیپلماسی ادیان در برابر صاحبان زر و زور و تزویر است.
مخاطبان محترم گروه فرهنگی مشرق می توانند مقالات، اشعار، مطالب طنز، تصاویر و هر آن چیزی که در قالب فرهنگ و هنر جای می گیرد را به آدرس culture@mashreghnews.ir ارسال کنند تا در سریع ترین زمان ممکن به نام خودشان و به عنوان یکی از مطالب ویژه مشرق منتشر شود.
