گروه جنگ نرم مشرق- برنامه اندیشکده ها و جوامع مدنی[1] دانشگاه پنسلیوانیا هفتمین گزارش سالیانه خود را از رده بندی اندیشکده های دنیا منتشر نموده است. این گزارش را می توان معتبرترین نوع در رده بندی اندیشکده ها دانست که توسط دولت ها، نشریات مهم و معتبر و سیاستگذاران سراسر جهان مد نظر قرار می گیرد.

این گزارش در پی آن است تا مراکز مهم تحقیقاتی سیاستگذاری عمومی را در جهان شناسایی و معرفی نماید. در دنیای امروز این مراکز نقش مهمی در ارائه پیشنهاد و حل مسائل و معضات حیاتی که جوامع با آن روبرو هستند را بر عهده دارند.

گزارش مرکز با کمک و همکاری 1500 موسسه و کارشناس رسانه های مکتوب و الکترونیک، آکادمیک، سازمان های خصوصی و دولتی سراسر دنیا تهیه شده و اندیشکده های جهانی را بر اساس 4 طبقه کلی رتبه بندی نموده است. این طبقه بندی ها عبارتند از: برترین اندیشکده های دنیا، برترین اندیشکده های منطقه، برترین اندیشکده ها بر اساس حوزه مطالعاتی، برترین اندیشکده ها بر اساس اهداف مشخص.

فهرست رده بندی امسال توسط جیمز جی مک گان[2] رئیس گروه اندیشکده ها و جوامع مدنی دانشگاه پنسیلوانیا در بانک جهانی ارائه شد. مسئولین گزارش معتقدند که نتایج این تحقیق توجه ها را به سوی اندیشکده ها در هر منطقه معطوف می سازد و بیانگر نقش مهم این مراکز در حکومت ها و جوامع مدنی دنیا خواهد بود.

توزیع جهانی اندیشکده‌ها

برنامه TTCSP چیست؟

برنامه اندیشکده و جوامع مدنی (TTCSP) ذیل طرح های روابط بین الملل دانشگاه پنسیلوانیا قرار دارد و هدف و تمرکز اصلی آن بر تحقیقات معطوف بر نقش موسسات سیاست گذاری در دولت ها و جوامع مدنی دنیا است. این طرح در سال 1989 آغاز به کار کرد و به عنوان پایگاه اطلاعاتی و شبکه ای از 6600 اندیشکده در 152 کشور عمل می کند.

در ابتدای گزارش سال 2013 این مرکز آمده که تحقیقات صورت گرفته به منظور بررسی گرایش ها و چالش های پیش روی اندیشکده ها، سیاست گذاران و گروه ها و جوامع مدنی سیاسی انجام شده تا بدین ترتیب توانایی های اندیشکده های سراسر دنیا تقویت شود و پایدار بماند.

این گروه در سوابق خود در طی 25 سال گذشته اقدامات جهانی بسیاری را ذکر کرده که هدف آنان را از میان بردن فاصله موجود بین دانش و سیاست در حوزه های مهمی همچون صلح و امنیت بین الملل، جهانی سازی و حکومت داری، اقتصاد بین الملل، مسائل محیط زیستی، اطلاعات، از بین بردن فقر و سلامت و بهداشت جهانی عنوان نموده است. این گروه با کارشناسان و متخصصین اندیشکده ها و دانشگاه ها و پروژه های مختلف همکاری می کند و حاصل و نتیجه اصلی اقدامات آن انتشار گزارش سالیانه رده بندی اندیشکده های جهانی است.

گروه TTCSP ارتباطات گسترده و مستحکمی با اندیشکده های مختلف سراسر دنیا دارد. روسای طرح مدعی شده اند که هدف اصلی آنان افزایش سودمندی و کارایی اندیشکده ها و آگاهی عمومی نسبت به اهمیت اندیشکده ها و نقشی که در حکومت ها ایفا می کنند، می باشد.

مرکز برای نخستین بار در سال 2006 اقدام به انتشار گزارش سالیانه خود نمود که هدف آن شناسایی و معرفی مراکز اطلاعاتی حوزه های اصلی تحقیقات سیاست گذاری عمومی در تمام مناطق دنیا بود. مسئولین طرح اعلام کرده اند قصد دارند همه ساله سطح نامزدها و انتخاب های مد نظر خود را ارتقا بخشند. البته آنها معترف شده اند که این انتخاب و رده بندی خالی از اشکالی نیست و محدودیت هایی نیز در راه آنان وجود داشته است. در جریان این انتخاب همه ساله سعی شده تا عوامل مختلف مد نظر قرار گیرند.

برای مثال در سال 2010 فهرست رده بندی از اندیشکده هایی با بودجه سالانه کم تر از 5 میلیون دلار منتشر شد. این فهرست به شناسایی گروه های تحقیقاتی کوچک تر کمک می کرد. در همین سال تحقیقاتی نیز در حوزه های آفریقا، آسیا، آمریکای لاتین، خاورمیانه و شمال افریقا نیز صورت گرفت تا فهرست رده بندی ها جامع تر باشد.

در سال 2011 طبقه بندی اندیشکده های آمریکای لاتین به دو گروه تقسیم شد؛ اندیشکده های برتر در مکزیک، کانادا و کارائیب و دسته دوم اندیشکده های آمریکای مرکزی و جنوبی.

در سال 2012 تجدید نظرهایی در گروه اندیشکده های آسیا صورت گرفت تا قدری از سلطه کشورهای چین، هند، ژاپن و جمهوری کره کاسته شود. بدین ترتیب گروه آسیا به دو بخش تقسیم شد؛ نخست اندیشکده های برتر در چین، هند، ژاپن و جمهوری کره و دوم اندیشکده های برتر سایر کشورهای آسیا.

در همین سال شش بخش دیگر به فهرست رده بندی ها اضافه شد؛ بهترین اندیشکده های مستقل ( از نظر مالی، ساختار و مستقل قانونی از حکومت ها و احزاب سیاسی)، بهترین پویش های حمایتی، بهترین سیاست های تولید شده توسط اندیشکده ها در سال 2011-2012، مفید ترین اندیشکده ها، بهترین اندیشکده های حوزه انرژی و منابع و در آخر بهترین اندیشکده های آموزشی. بدین ترتیب در فهرست نامزدها تنوع ایجاد شد.

در سال 2012 بخش بهترین اندیشکده های جدید و تازه تاسیس نیز به فهرست افزوده شد که در آن، آن دسته از موسساتی که در طی 24 ماه گذشته آغاز به کار کرده اند، مد نظر قرار می گیرند.

به همین ترتیب در سال 2013 نیز تغییراتی در روند انتخاب صورت گرفته است. در این سال اندیشکده های گروه آسیا به سه بخش تقسیم شدند؛ اندیشکده های آسیای مرکزی، اندیشکده های آسیاسی جنوبی و پاسیفیک و اندیشکده های برتر چین، هند، ژاپن و جمهوری کره. بخش گروه های برتر امنیتی و روابط بین الملل نیز به دو قسمت تقسیم شده اند؛ اندیشکده های برتر دفاعی و امنیت ملی و اندیشکده های برتر سیاسیت خارجی و رابط بین الملل.

گروه های جدید سال 2013 نیز عبارتند از ؛ بهترین استفاده از شبکه های اجتماعی، بهترین همکاری های نهادی میان دو یا چند اندیشکده، بهترین شبکه اندیشکده، بهترین کنفرانس اندیشکده ها، بهترین مدیریت اندیشکده ها، و بهترین ایده های اندیشکده ها.

فراوانی اندیشکده‌ها در مناطق مختلف

نتایج گزارش سال 2013:

نتایج فهرست رده بندی سال 2013 نشان می دهد که موسسه بروکینگز برای ششمین سال متوالی توانسته است رتبه بهترین اندیشکده جهان را از آن خود کند. پس از بروکینگر بهترین اندیشکده های امریکایی و غیر امریکایی به ترتیب عبارتند از:

2- چاتم هاوس( بریتانیا)

3- بنیاد صلح بین الملل کارنگی (ایالات متحده آمریکا)

4- مرکز مطالعات استراتژیک و بین الملل (ایالات متحده آمریکا)

5-موسسه تحقیقات صلح بین الملل استکهلم SIPRI (سوئد)

برترین اندیشکده های دفاعی و امنیت ملی از دید این گزارش نیز اینگونه معرفی شده اند:

1- مرکز مطالعات استراتژیک و بین الملل (ایالات متحده آمریکا)

2- موسسه رند( ایالات متحده آمریکا)

3- مرکز بین المللی مطالعات استراتژیک IISS (بریتانیا)

4- موسسه بروکینگز (ایالات متحده آمریکا)

5- چاتم هاوس (بریتانیا)

اما رده بندی بهترین اندیشکده ها در حوزه روابط بین الملل به این شرح هستند:

1- موسسه بروکینگز (ایالات متحده آمریکا)

2- بنیاد صلح بین الملل کارنگی (ایالات متحده آمریکا)

3- چاتم هاوس (بریتانیا)

4- شورای روابط خارجی (ایالات متحده آمریکا)

5- مرکز مطالعات استراتژیک و بین الملل CSIS (ایالات متحده آمریکا)

برترین اندیشکده های جدید و تازه تاسیس از دید گزارش فوق به شرح زیر است:

1- موسسه PVBLICA (برزیل)

2- شورای روابط بین الملل روسیه RSMD

3- مرکز مطالعات آفریقایی- آسیایی CAEA (مراکش)

کشورهای دارای بیشترین تعداد اندیشکده