به گزارش مشرق به نقل از ایسنا، امروزه مصرف سيگار و قليان در بين نوجوانان و جوانان رو به ازدیاد است؛ و از این رو می طلبد مباني و ريشه هاي اين موضوع را در يك كليت به هم مرتبط مورد توجه قرار داد. بديهي است بررسي علل و عوامل مؤثر بر مصرف سيگار و قليان و هر ماده اعتيادآور ديگر، صرفاً از منظر جامعه شناسي و روانشناسي خالي از اشكال نيست.
عصر عصیانهای اجتماعی و فرهنگی
عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي سمنان گفت: تحولات زمانه و تبديل جوامع از يك ساختار سنتي به ساختار مدرن عمدتاً با تلفات فرهنگي و اجتماعي همراه است، هرچند برخي كشورها با مديريت بهينه اين تحول، آثار سوء آن را كاهش دادند؛ اما هيچ گاه نتوانستند از مضرات آن كاملاً مصون بمانند.
نعمت ستوده افزود: همانگونه كه ميدانيد، ما در زمانهاي زندگي ميكنيم كه از طرف محققان و متفكران به عصر استرس و اضطراب، تنوع و کثرت طلبي، ناپایداري در روابط انسانی، ارتباطات و دیجیتال و عصر عصیانهاي اجتماعی و فرهنگی معروف است که ذات عصري آن با سرعت و قدرت و تنوع و كثرت طلبي سرشته شده است و ميرود تا رنگین کماني از جلوه هاي فرهنگي و تربيتي را فرا روي انسان قرار دهد.
وی ادامه داد: ما در زمانه خود، با افزايش شديد رقباي تربيتي و ايجاد نسلي مجازي مواجه شده ايم، نسلي كه بيش از آن كه دست پرورده خانواده و فرهنگ خود باشد، تربيت شده فضاهاي ناهمگن و متكثري است كه هر يك سازي ناساز را مينوازند.
عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي سمنان تصریح کرد: امروزه به علت تأثير بيش از حد فضاهاي مجازي، واژگان جديدي مانند فرزندان مجازي به ادبيات اجتماعي ما اضافه شده است و چنين به نظر ميرسد كه، والدين كمتر از 10 درصد در تربيت فرزندان خود نقش دارند و نقش اساسي امروزه از خانواده به جامعه و نهادهاي تربيتي و فرهنگي درون جامعه محول شده است و متأسفانه اين نهادها در قالبهاي بوروكراسي خود توان حمل اين وظيفه را ندارند.
ستوده با تأکید بر اینکه هيچگاه آموزش و پروش و صداي و سيماي ما قادر نيست، خلاء وجودي والدين را براي فرزندان ما پر كند، بیان کرد: ورود امواج در قالب اينترنت و ماهواره نيز، جا را براي اثر گذاري والدين بر فرزندان محدود و تنگ نموده است و در چنين فضايي كه نقش خانواده در تربيت كم رنگ و بي رنگ شده است و نهادهاي تربيتي- فرهنگي جامعه نيز توان اين مهم را ندارند، هر چيزي مانند سوء مصرف مواد، مصرف سيگار و قليان و بروز انواع مشكلات رفتاري قابل تصور است.
جامعه در مسیر غیر استاندارد فرهنگی در حال حرکت است
وی افزود: برآيند همه اين مسائل اين شده است كه جامعه ما در مسیر غیر استاندارد فرهنگی در حال حرکت باشد و در اين شيب و حركت پر سرعت غير استاندارد، همه چيز قابل تصور است.
عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي سمنان گفت: امروزه ما با نسلي روبه رو هستيم كه به علت ساز و كارهاي نامناسب اجتماعي- فرهنگي داراي سطح بالايي از استرس، اضطراب، افسردگی و روحيه بالاي فردگرایی و لذت طلبي است.
ستوده بیان کرد: اين مسائل باعث بروز انواع اختلالات روان شناختي و اجتماعي در جامعه ما شده است، جوانان و نوجوانان با داشتن ويژگيهايي مانند خطرپذیري، نوخواهي، تنوع طلبي مفرط، بی باكي و تهور و جستجوي تجربه هاي جدید، از درون مستعد استرس و اضطراب و بروز مشكل هستند، حال اگر در بيرون يعني فضاي اجتماعي – فرهنگي هم ما با مشكلات روبرو باشيم، همه چيز براي بروز اختلات و آسيبهاي اجتماعي مهيا است.
وی افزود: در كنار همه اين مسائل، ضعف شديد مبانی ایدئولوژیک را نبايد ناديده گرفت؛ عدم درك درست از فلسفه حيات و مشكلات هويتي و ورود هويتهاي جعلي و ساختگي هم زمينه ساز بروز انواع مشكلات بنابراین، مشكل فراتر از آن چيزي است كه تصور ميكنيم.
تکثر باورهای غلط عامل شیوع مصرف سیگار و قلیان
عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي سمنان گفت: مشكل ما فقط اين نيست كه شیوع مصرف قلیان در میان دختران و پسران جوان ایرانی با افزایش چشمگیری رو به رو شده است، مشكل ما باور غلطي است كه در حال تكثر هستند، مثلاً اين باور كه مضرات قلیان از سیگار کمتر است و اينكه کشیدن یک یا دو بار قلیان و سيگار در روز فرد استفاده کننده را دچار مشكلي نميكند، و اينكه مثلاً، اين تفكر در جامعه ما و به ویژه نسل جوان شكل بگيرد كه دود حاصل از قلیان از آب آن رد می‌شود و مواد سمی آن از بین می‌رود، اين زير ساختهاي فكري وقتي شكل بگيرند، ديگر نميتوان با روشهاي برخورد فيزيكي و ...جلوي مشكل را گرفت.
ستوده تصریح کرد: به دليل وجود مسائل ريشه اي در مصرف مواد اعتيادآور، من اعتقاد دارم، اجراي طرحهای ضربتی برای جمع آوری سيگار، قلیان اجرا و مواد اعتيادآور بی فایده است، ما داراي برخوردهاي به شدت دوگانه در زمينه مصرف سيگار و قليان و اعتياد هستيم.
فقر کانونهای فرهنگی پویا و متناسب با نیازهای جوانان در کشور مشهود است
وی اضافه کرد: از يك طرف تعداد مغازه هایی كه وسائل مربوط به قلیان و سيگار مانند تنباکوهای میوهای و زغالهای ویژه قلیان را در سوپر مارکتها و حتي دكه ها در معرض دید عموم قرار دارد، در حال افزايش است و تعداد اماكني كه فرصتهاي فرهنگي و كالاهاي فرهنگي را به جامعه جوان ما عرضه ميكنند، تقريباً ناچيز است و تا زماني كه به ريشه ها نپردازيم، هیچ کدام از این طرحهای ضربتی و هشدارها درباره مضرات و خطرات مصرف قلیان اثر بخشي لازم را ندارند.
عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي سمنان گفت: فقر كانونهاي فرهنگي پويا و متناسب با نيازهاي جوانان كاملا مشهود است، برای مثال در شهرستان سمنان كه مركز استان سمنان هم است با جمعيتي حدود 150 هزار نفر، بيش از 25 هزار دانشجو داريم اگر نسبت بگيريد، درصد نسبتاً بالايي است و در كشور جزو محدود شهرهايي است كه اين اندازه جوان در آن مشغول تحصيل است؛ محيطهاي تفريحي و فرهنگي اين شهرستان چقدر است؟ جوانان اوقات فراعت خود را در اين شهر چگونه بگذرانند؟ چند تا استخر، كتابخانه، كانون فرهنگي و....داريم؟
ستوده اظهار کرد: اگر شعار ميدهيم، جوانان ایرانی باید به دنبال تفریح سالم و سازنده باشند، آيا نبايد همزمان به دنبال فرهنگسازی و ايجاد محيطهاي مناسب و سازنده باشيم، اگر قلیان کشیدن را نهی میکنیم، كدام الگوی سالم تفریحی دیگری را برای جوان ایرانی در جامعه پيشنهاد ميكنيم.
وی گفت: به همين دليل من اعتقاد دارم صرفاً با گفتن اين كه مصرف سيگار و تنباكو براي سلامت زيانآور است، نمیتوانيم در زمينه كاهش مصرف اين مواد در جوانان مؤثر باشد.
عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي سمنان افزود: مادامي كه به مباني و ريشه ها توجه نكنيم، هرقدر هم پزشکان و متخصصان بهداشت و سلامت کشور درباره مضرات و خطرات ناشی از مصرف سيگار و قلیان حرف بزنند، فایدهای ندارد.
قلیان پایه ثابت تفریح خانواده های ایرانی است
ستوده تصریح کرد: متأسفانه امروزه به هر تفریحگاهی که سر بزنیم، قلیان یکی از پایه‌های ثابت تفریح جوان و خانوادههای ایرانی است و دختران و افراد كم سن و سال هم به اين آمار اضافه شدهاند؛ بنابراین زمانی که میخواهیم با یک پدیده اجتماعی مانند اعتياد، مصرف قليان و سيگار برخورد کنیم، باید به دنبال ریشههای اصلی آن معضل باشیم و صرفاً به لایهای بیرونی بسنده نكنيم.
وی افزود: برای حل مشکل قلیان مانند مشکلات دیگری چون مبارزه با بدحجابی، کاهش اعتیاد، کاهش طلاق و هزاران مشکل و پدیده اجتماعی ديگر بايد در كنار طرحهاي نظامي و انتظامي و برخوردهاي قانوني، به دنبال فرهنگسازی و ارائه الگوهای فرهنگی و تفریحی جایگزین برای جوانان باشیم.
افزایش چشمگیر مصرف قلیان در نوجوانان و جوانان
همچنین محمد نسیمی معاون امور توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد بهزیستی استان سمنان نیز گفت: مصرف قلیان بین نوجوانان و جوانان به طور چشمگیری افزایش یافته است، به طوری که طبق مطالعات انجام شده در ایران مصرف قلیان بین نوجوانان 13 تا 15 سال از سال 1382 تا 1389 دو برابر افزایش یافته است.
نسیمی افزود: آمار دقیقی از میزان مصرف سیگار و قلیان در استان سمنان در دست نیست؛ ولی برآورد می‌شود، این میزان مصرف در استان نیز در رده های سنی 15 تا 24 شیوع بیشتری داشته باشد.
وی گفت: مصرف سیگار موجب مشکلات قلبی، سکته، آب مروارید، بیماریهای مزمن ریوی، سرطانهای خون، ریه، دهان، گلو، معده، لوزالمعده، گردن، کلیه، نای و مثانه می‌شود.
مصرف سیگار عامل 90 درصد سرطانهای ریوی
معاون امور توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد بهزیستی استان سمنان با بیان اینکه به طور متوسط 90 درصد سرطانهای ریه به دلیل مصرف سیگار است، افزود: مرگ و میر ناشی از ابتلا به سرطان ریه در میان افراد سیگاری تقریباً دو برابر افراد غیرسیگاری است و هر نخ سیگار حدود 5 و نیم دقیقه از عمر انسان میکاهد.
نسیمی ادامه داد: مصرف سیگار موجب تنفس بد، تغییر رنگ دندانها، بوی بد دهان، کاهش ویتامین سی، چروک پوست، کاهش توانایی در انجام حرکات ورزشی، آسم، گلودرد، زخم معده، فشار خون و ضربان قلب بالا می‌شود.
وی اظهار کرد: مصرف سیگار و قلیان گام نخست به سوی اعتیاد به مواد مخدر است؛ بنابراین خانوادهها باید علاوه بر ارتباط عاطفی مناسب با فرزندان خود و محیطی خارج از تنشهای روانی را در خانواده ایجاد کنند.
معاون امور توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد بهزیستی استان سمنان ارائه خدمات مشاوره، آگاهسازی جوانان و نوجوانان به ویژه قشر آسیبدیده اجتماعی و یا در معرض آسیب، ترغیب قشر جوان و نوجوان جامعه به شرکت در فعالیتهای ورزشی و تفریحی را از راهکارهای مناسب پیشِ روی پدیده شوم اعتیاد است.
تأثیر مخرب مصرف سیگار و قلیان بر سلامت فردی و اجتماعی مغفول مانده است
یک کارشناس ارشد روانشناس بالینی نیز گفت: متأسفانه تأثیر مخرب مصرف سیگار و قلیان بر سلامت فردی و اجتماعی به عنوان مقدمه و دروازه ورود افراد به اعتیاد مغفول مانده است.
معصومه اسماعیلپور افزود: آثار و پیامدهای ناشی از مصرف سیگار و قلیان در دراز مدت و بعد از 8 الی 15 سال آشکار می‌شود.
وی بیان کرد: بر پایه آمارهای موجود، افزایش دو برابری مصرف سیگار و قلیان در میان نوجوانان و جوانان بیان کننده این مطلب است که دوره بلوغ و نوجوانی دوره بحران زندگی فرد محسوب می‌شود.
این کارشناس ارشد روانشناس بالینی استان سمنان با بیان اینکه تفکیک جنسیتی برای مصرف سیگار و قلیان امری غیرمنطقی است، گفت: متأسفانه قبح استفاده از مصرف سیگار و قلیان در اماکن و انظار عمومی از بین رفته است و متصدیان فرهنگی و اجتماعی باید در این خصوص چارهاندیشی کنند.
اسماعیل پور اظهار کرد: از منظر روانشناسی منع استعمال سیگار، قلیان و یا هر عادت نامناسب دیگر بدون ایجاد جایگزین مناسب در دراز مدت بی فایده است.
وی افزود: ایجاد بسترهای مناسب ورزشی در استان، ترویج فرهنگ مطالعه و اصلاح الگوی تفکر راهکارهای مناسبی در جهت کاهش جذب افراد به سمت مصرف مواد زیان آور غیربهداشتی است.
سیگار، مادر مواد مخدر
مدیر مرکز ترک اعتیاد قائم استان سمنان و دارنده مدرک «ام.پی.اچ» و اعتیادپژوهی از دانشگاه شهید بهشتی تهران نیز گفت: مؤثرترین روش در بحث آسیبهای اجتماعی پیشگیری است و در این راستا آموزش مهارتهای زندگی، تغییر نگرش، تغییر رفتار و در نتیجه تغییر در شیوه زندگی میتواند بسیار تأثیرگذار باشد.
حمید اقبالی افزود: هیچ یک از مصرف کنندگان مواد مخدر به یکباره و مستقیماً به سراغ مواد اعتیادآور از جمله تریاک، حشیش، هروئین، شیشه و یا سایر مواد افیونی خطرناک و خانمان سوز نرفته اند و آغاز راه این افراد سیگار بوده است و باید گفت سیگار مادر تمامی مواد مخدر است.
وی گفت: بیشترین شیوع مصرف سیگار مربوط به سنین جوانی و نوجوانی است و به نظر میرسد توجه بیشتر خانوادهها و جامعه به این گروه سنی و آموزش و اطلاع رسانی مناسب در خصوص مضرات و عواقب استعمال دخانیات نقش مؤثری در پیشگیری از افزایش افراد سیگاری در کشور دارد.
به هر روی متأسفانه آمار دقيقي از وضعيت مصرف سيگار و قليان در جامعه در دسترس متخصصان نیست و لذا همين موضوع برنامه ريزي را سخت ميكند.
در مواجهه با آسیبها و تهدیدات اجتماعی و بویژه مواد مخدر و روانگردان ها و مسائلي مانند سيگار و قليان، نخستین قدم اين است كه از فضاي انكار خارج و بپذيريم كه مشكل داريم.
مدل زندگی سالم را به جوانان معرفي كنيم و مهارتهاي زندگی مانند آموزش مهارتهاي: حل مسأله، تصمیم گیري، ارتباطات فردي و اجتماعی، تفکر و خلاقیت، مقاومت در برابر خواسته هاي نامشروع دیگران و نه گفتن، ابراز وجود، مهارت تقویت معنویت و موضوعات دینی را به نوجوانان و جوانان منتقل و به بخش سلامت توجه جدی تری کرد.چرا که اگر به فرهنگ سلامت توجه جدی تری شود، جا براي سيگار و مواد اعتيادآور كه رهزنان سلامت جامعه اند تنگ تر می شود.
مصرف سیگار و قلیان، موجب تنفس بد، تغییر رنگ دندانها، بوی بد دهان، کاهش ویتامین سی، چروک پوست، کاهش توانایی در انجام حرکات ورزشی، آسم، گلودرد، زخم معده، فشار خون و ضربان قلب بالا می‌شود.
