تا پیش از آنکه این مطلب تبدیل به ابلاغیه و دستورالعمل و بخشنامه شود لازم است توجه وزیر محترم دولت اعتدال را به نکاتی چند جلب کنیم. امید که در تصمیم گیری مهم و سرنوشت ساز ایشان اثر داشته باشد و بتوانند مشکل بزرگتر و جدی تر حوزه نشر را ببینند:

4. مبانی ممیزی در آراء و بیانات امام خمینی و مقام معظم رهبری

امام خمینی در تاریخ سوم آبان 58 درباره حدود و ثغور آزادی بیان فرمودند: شما خيال مى‏كنيد در انقلابات ديگر آزادى مى‏دهند؟ آزادى به مردم نمى‏دادند. بعد از انقلاب تمام مطبوعات را جلويش مى‏گرفتند؛ تمام مجالس را جلويش مى‏گرفتند؛ تمام دستجات را جلويش مى‏گرفتند؛ همه را به طور اختناق جلويش مى‏گرفتند؛ به اسم اينكه انقلاب است، در انقلاب بايد اين چيزها بشود لكن اين انقلاب اسلامى جلوى هيچ طايفه‏اى را نگرفت و جلوى هيچ قلمى را نگرفت تا چند ماه كه معلوم شد كه مى‏خواهند توطئه كنند. توطئه گرهايى كه بر ضد اسلام مى‏ خواستند توطئه بكنند يك چند نفر را جلويشان را گرفتند كه نه، چه بكنيد. البته حالا هم يك قلمهاى فاسد باز مى‏گويند چرا جلوى فلان مجله، چرا فلان مجله. نمى‏دانند اينها كه خوب، آن مجله، روزنامه، تمام چيزش از اسرائيل بوده است. اينها توقع اين را دارند كه اسرائيل هم كه در اينجا مى خواهد توطئه كند نبايد جلويش را گرفت! بايد آزاد كرد قلم را، قلمْ آزاد! قلمى آزاد است كه توطئه‏ گر نباشد. قلمى آزاد است، روزنامه‏ اى آزاد است، كه نخواهد اين ملت را به عقب و به تباهى بكشد. اين قلمها، همان سرنيزه سابق است كه مى‏خواهند ملت را به تباهى بكشند، البته ملت تحمل نمى‏كند كه جوانهايش را داده، حالا چهار نفر پشت ميز نشين و بالا نشين بنشينند و طرح بدهند و درست بكنند و بگويند كه قلمها آزاد نيست؛ چه آزاد نيست؟ كدام قلمها آزاد نيست؟ قلمهاى فاسد نبايد آزاد باشد. الآن هم فاسدهاشان خيلي هايشان آزادند، مِنْ جمله همين قلمهايى كه مى‏گويند چرا آزاد نمى‏گذاريد. اينها هم‏ الآن توطئه‏ گر هستند.

در هر صورت، شما مطمئن باشيد. با دل محكم، با مشت گره كرده و محكم، به جلو برويد. و شما پيروزيد. اما شرط اين است كه آن نهضت به همان وضعى كه آمد، به همان قدرتى كه آمد، حفظش كنيد. حالا هى نرويد سراغ اينكه من چيزى ندارم؛ توى اداره مثلًا جاى من كمتر از كسى است. اينها چيزهاى بعد از انقلاب است؛ يعنى يك بيمارى بعد از انقلاب است، بيماريهاى بعد از انقلاب؛ مضر است. و آن توجه كردن به اينكه حالا من چه بايد داشته باشم ندارم؛ مثلًا من بايد مقامم چه باشد نيست.[iv]

حضرت امام در وصیتنامه خود نه تنها به ضرورت وجود نظارت بر این جریانها تاکید می کنند که در صورت کوتاهی حکومت، مسئولیت را برعهده مردم می اندازند:

اكنون وصيت من به مجلس شوراى اسلامى در حال و آينده و رئيس جمهور و رؤساى جمهور مابعد و به شوراى نگهبان و شوراى قضايى و دولت در هر زمان، آن است كه نگذارند اين دستگاههاى خبرى و مطبوعات و مجله‏ها از اسلام و مصالح كشور منحرف شوند. و بايد همه بدانيم كه آزادى به شكل غربى آن، كه موجب تباهى جوانان و دختران و پسران مى‏شود، از نظر اسلام و عقل‏ محكوم است. و تبليغات و مقالات و سخنرانيها و كتب و مجلات برخلاف اسلام و عفت عمومى و مصالح كشور حرام است. و بر همه ما و همه مسلمانان جلوگيرى از آنها واجب است. و از آزاديهاى مخرب بايد جلوگيرى شود. و از آنچه در نظر شرع حرام و آنچه برخلاف مسير ملت و كشور اسلامى و مخالف با حيثيت جمهورى اسلامى است به‏طور قاطع اگر جلوگيرى نشود، همه مسئول مى‏باشند. و مردم و جوانان حزب اللهى اگر برخورد به يكى از امور مذكور نمودند به دستگاههاى مربوطه رجوع كنند و اگر آنان كوتاهى نمودند، خودشان مكلف به جلوگيرى هستند. خداوند تعالى مددكار همه باشد.[v]

نشر فكر و سخن نادرست و جهت‌دارى كه جزیى از چارچوب یك طرح براندازى و امنیتى محسوب مى‌شود، مضر است؛ زیرا انگیزه صاحب چنین فكرى، صرفا طرح یك سخن علمى، یا یك نظر فلسفى، اجتماعى، یا سیاسى نیست و ممكن است خواسته یا ناخواسته، در طرح خرابكارى و براندازى، سهیم و شریك باشد. رهبر معظم انقلاب اسلامى، از انتشار و توزیع آثار هنرى غیر اخلاقى و مستهجن در یك جامعه، به عنوان بخش دیگرى از یك كار منفى فرهنگى كه داراى تأثیر فورى و آنى است، یاد كرده و فرموده اند: آثار هنرى كه تأثیر ویرانگر اخلاقى به دنبال دارند، به هیچ وجه قابل پاسخگویى نیستند و باید با جدیت تمام، مانع از انجام آن شد و این همان ممیزى واجب است. بنا بر این دستگاههاى نظام اسلامى، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى و ناشرین، در جنجال علیه ممیزى و سانسور، باید مراقب باشند كه هدف را گم نكنند.....

بدیهى است كه نظام انقلابى و اسلامى ایران با برخى از آزادیهاى ویرانگر، نظیر آزادى جنسى و آزادى در ارتكاب گناه، مخالف است و اجازه نمى‌دهد كه نسل جوان كشور در معرض آثار مخرب فرهنگى و هنرى مخالفین اسلام قرار گیرد و از این طریق به گمراهى و فساد كشیده شود. بنا بر این حساسیت نظام نسبت به مسأله مطبوعات، كتاب و نشر، تنها از این جهت قابل بررسى است.[vi] اگر بخواهیم به مبانی عقلی، نقلی، قانونی،عرفی و....ممیزی کتاب بپردازیم مثنوی هفتادمن خواهد شد و به همین مقدار اکتفا می کنیم.

5. آیین نامه ضوابط نشر ابلاغ شده به ناشران

این آیین نامه در جلسه660 مورخ 24/1/1389 شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب و ابلاغ شده است. مهمترین ماده آن را می توان ماده4 دانست که به بیان حدود قانونی حوزه نشر می پردازد:

ماده 4 ـ حدود قانونی

نشر کتاب همانگونه که ممکن است مظهر و نمودی از آزادی‌های اجتماعی و انسانی تلقی شود، چه بسا مورد سوء‌استفاده و اشاعه لاابالیگری‌ فکری و اخلال در حقوق عمومی قرار گیرد. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با همکاری دستگاه‌های ذیصلاح موظف است برای مقابله با جوانب منفی، حدود و ضوابط نشر کتاب را که ذیلاً آمده است، مورد توجه قرار دهد و فضای سالم و سازنده چاپ و نشر کتاب را حفظ و حراست نماید:

الف ـ دین و اخلاق

1 ـ تبلیغ و ترویج الحاد و اباحه‌گری، انکار یا تحریف مبانی و احکام اسلام و مخدوش کردن چهره شخصیت‌هایی که از نظر دین اسلام محترم شمرده می‌شوند و تحریف وقایع تاریخی دینی که مآلاً به انکار مبانی دین منجر شود.

2ـ توهین به مقدسات دین مبین اسلام و تبلیغ علیه تعالیم اصول و مبانی آن.

3ـ ترویج و تبلیغ ادیان، مذاهب و فرقه‌های منحرف و منسوخ، تحریف شده و بدعتگذار.

تبصره ـ معرفی ادیان و مذاهب و بیان احکام یا تحقیق درباره آنها با رویکرد علمی و غیر تبلیغی مستثنی است.

4ـ ترویج خرافات و مخدوش کردن چهره اسلام.

5ـ بیان جزئیات مراودات جنسی، گناهان، کلمات رکیک و مستهجن، به نحوی که موجب اشاعه فحشا شود.

تبصره ـ بیان مراودات جنسی یا مفاسد با زبانی عفیف و غیرمحرک به منظور آموزش، انتقال پیامی مثبت یا نشان دادن چهره شخصیت‌های منفی، از حکم این بند مستثنی است.

6ـ استفاده از جاذبه جنسی و تصاویر برهنه زنان یامردان با عنوان آثار هنری یا هر عنوان دیگر.

تبصره ـ استفاده از تصاویر و طرح‌های علمی در کتاب‌های تخصصی و علمی، بلامانع است.

7ـ انتشار تصاویر به نحوی که موجب اشاعه فحشا شود؛ نظیر رقص، مشروب‌خواری و مجالس فسق و فجور.

تبصره ـ چاپ تصاویر مجالس فسق و فجور عناصر حکومت پهلوی یا ضد انقلاب برای استناد تاریخی با رعایت عفت عمومی، مستنثی است.

8ـ ترویج مادی‌گرایی فلسفی و اخلاقی و سبک‌های زندگی مخالف ارزش‌های اسلامی و اخلاقی.

9ـ خشن جلوه‌‌دادن چهره اسلام و مسلمانان واقعی.

ب ـ سیاست و اجتماع

1ـ توهین، تخریب‌ یا افترا به امام خمینی (ره) و رهبری، رئیس‌جمهور، مراجع تقلید و تمام افرادی که حفظ حرمت آنها شرعاً یا قانوناً لازم است.

2ـ تبلیغ علیه قانون اساسی و انقلاب اسلامی و معارضه با آنها.

3ـ برانگیختن جامعه به قیام علیه نظام جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی.

4ـ ترویج گروه‌های محارب و عناصر ضد انقلاب و تروریست و نظام لائیک و سلطنتی و خاندان و پهلوی و تطهیر چهره‌های منفی آنان.

تبصره ـ طرح و نقل افکار و گفتار و مواضع فکری و علمی مخالفان انقلاب و نظام برای بررسی محققانه و عالمانه آرا و اندیشه‌های آنها منعی ندارد.

5ـ تبلیغ و ترویج وابستگی به قدرت‌های سلطه‌جو و ضدیت با استقلال کشور.

6ـ تبلیغ علیه منافع و امنیت ملی و ناکارآمد جلوه‌دادن نظام جمهوری اسلامی.

تبصره ـ بیان نارسایی ها و اشکالات در جمهوری اسلامی برای نقد و بررسی و شناخت دقیق‌تر مسائل و دستیابی به راه‌حل‌های مناسب و بیان مستدل و اصلاح طلبانه مشکلات و دور از توهین و افترا بلامانع است.

7ـ اخلال و تشکیک در وحدت ملی و تمامیت ارضی کشور و ایجاد آشوب، درگیری و اختلاف میان اقوام و مذاهب.

تبصره ـ چاپ کتاب‌های علمی و استدلالی عقیدتی که محرک احساسات منفی و برهم زننده اساس وحدت در میان اقوام و فرق مختلف کشور نباشد، اشکالی ندارد.

8ـ تضعیف و تمسخر افتخارات ملی، حس وطن‌‌دوستی و توانایی‌های علمی و عملی مردم ایران، فرهنگ خودی و اقوام ایرانی.

تبصره‌ ـ نقد و نفی آداب و سنن غلط و انحرافی به قصد اصلاح و بدون شائبه‌های سیاسی، فرهنگی،‌ اقتصادی و استعماری منعی ندارد.

9ـ ترویج و تبلیغ روحیه خودباختگی در برابر فرهنگ و تمدن بیگانه و القای حس عقب‌ماندگی.

10ـ تبلیغ صهیونیزم و انواع دیگر نژادپرستی.

11ـ تحریف وقایع مهم و مسلم تاریخی ایران و اسلام.

ج ـ حقوق و فرهنگ عمومی

1ـ توهین و تمسخر زبان، فرهنگ و هویت اقوام و اقلیت‌های دینی و قومی.

2ـ ترویج و تبلیغ قانون گریزی، بی‌بند و باری و لاابالی‌گری.

3ـ تبلیغ علیه خانواده و تضعیف و تخریب ارزش و جایگاه آن.

4ـ ترویج ناامیدی، سرخوردگی، پوچی و بیهودگی و نگرش‌های منفی در جامعه و افزایش بی‌اعتمادی عمومی.

5ـ تحقیر و تمسخر اقشار مختلف جامعه.

6ـ ترویج و تبلیغ جریان‌ها و اشخاص فاسد و منحرف فرهنگی و هنری داخلی و خارجی.

7ـ افشای قانونی اسناد طبقه‌بندی شده کشوری و لشکری.

8ـ تخریب هویت و زبان ملی.[vii]

***سیر ممیزی کتاب در دولتهای مختلف پس از انقلاب

در دوره های مختلف و دولتهای ده گانه ممیزی با فراز و نشیبهایی مواجه بوده است. به طور مشخص در دوره های پیش از دولت نهم و دهم غالبا ممیزی به بعد از انتشار کتاب موکول شده و در صورت بروز مشکل و شکایت مدعی العموم یا افراد حقیقی و حقوقی با افراد متخلف برخورد می شد. اتفاقی که در اوایل دولت نهم رخ داد و در اواسط آن نظام جدی یافت ممیزی پیش از انتشار بود.

در ابتدای امر این جریان باعث کندی روند انتشار برخی آثار شد اما از حدود سال 86-87 با تشکیل گروههای تخصصی زیر نظر استادان و اعضای هیات علمی دانشگاههای معتبر کشور به عنوان مدیران گروهها و اضافه کردن پژوهشگران و دانشگاهیان بعضا بنام به بدنه کارشناسی اداره کتاب روند ممیزی صبغه علمی و کاملا غیر امنیتی - به رغم ادعای برخی مخالفان- یافت.

جالب است بدانید بخش قابل توجهی از کارشناسان اداره کتاب دارای تحصیلات کارشناسی ارشد و دکتری از دانشگاههای مختلف کشور و با گرایشهای سیاسی متنوع و غالبا همسو با دولت اعتدال هستند و این غیر از بنامترین و شاخصترین نویسندگان و محققان بنام و متعهد هر رشته علمیست که در موارد خاص از آنان کسب نظر می شود. آنچه در اداره کتاب اتفاق می افتد فرآیندی علمی و غیر سیاسیست و بنا بر مصالح و قوانین نظان و نه حزب یا جریان خاص سیاسی.

***تفاوت ممیزی کتاب و نظارت بر مطبوعات

نکته بسیار مهمی که در اینجا لازم است متذکر شویم این مطلب است که علت تفاوت رویه دولتهای قبل با دولت اخیر در این بود که گفته می شد همانند مطبوعات که نظارت بر آنها بعد از چاپ است نه پیش از چاپ کتاب هم باید بر اساس همان رویه مورد بررسی و نظارت قرار گیرد. ایرادی که به این قیاس می توان گرفت تفاوت جدی مطبوعات و کتاب است. این دو از حیث ذاتی و ماهوی کاملا با هم متفاوتند و قیاس میان آنها را باید قیاس مع الفارق دانست.

نشریات تعدادشان بسیار، مخاطبانشان به روز و در روز هستند. هرچند قدری ظهور پدیده اینترنت بر عمر مقالات نشریات افزوده است اما غالبا مطالبی که در سایتها و نشریات درج می شوند عمری در نهایت به اندازه یک روز دارند و با آمدن مطالب جدید به فراموشی سپرده می شوند و معمولا هم مورذد استناد کارهای علمی و... قرار نمی گیرند و اعتبار چندانی ندارند.

اما کتاب روندی کاملا متفاوت دارد. چند هفته ای ممکن است در خوش بینانه ترین حالت از فاصله نگارش تا انتشار آن طول بکشد و چندماه و گاه چندسال زمان می طلبد تا به دست اهلش رسیده و مطالعه شود. روزنامه اگر خوانده نشود ئور انداخته می شود اما معمولا کتاب ناخوانده در قفسه کتاب و خانه باقی می ماند تا روزی که مطالعه شود و...

خیلی به ندرت پیش می آید که روزنامه ای چندبار مطالعه شود اما برخی کتابها چندین بار مطالعه می شوند. و بسیاری تفاوتهای دیگر که مجال طرح آنها نیست.

***مدیرکل فعلی اداره کتاب وزارت ارشاد کیست؟

علاوه بر آنچه درباره مدیران گروهها و کارشناسان اداره کتاب گفته شد حیف است از آخرین مدیرکل اداره کتاب سخنی به میان نیاید. محمد اللهیاری فومنی مدیر جوان مهربان و مودبی که تا کنون هیچ ارباب رجوعی اورا پشت میز مدیریتش ندیده و در نهایت صمیصیت و متانت و با آغوش باز پذیرای ناشران و نویسندگان بوده است. بعید است بتوان ناشری را پیدا کرد که گلایه ای از نحوه برخورد او داشته باشند.

دانشجوی دکتری ای که مشقات و مشکلات ادامه تحصیل بر روند فعالیتها و کار او اثری نداشته و اگر در تغییر و تحولات عادی و جاری تغییر دولتها کنار گذاشته شود حقیقتا وزارت ارشاد از حضوری مدیری جوان و متعهد و اثربخش و فراجناحی بی بهره شده است.معمولا در برابر انتقادات انعطاف دارد و در حد امکان تلاش دارد ناشر و مولف از نزد او راضی بیرون بروند و در عین حال جانب قانون و مصالح نظام را داشته باشد.

***در اداره کتاب چه می گذرد؟

روند دادن مجوز در اداره کتاب به این شکل است که ابتدا کتاب به همراه سی دی آن در سیستم کامپیوتری ثبت شده و شماره ای برای پیگیری به مولف یا ناشر اثر داده می شود.حدود نیم تا دوسوم کتابها با بررسی بسیار بسیار اجمالی نهایتا در مدتی کمتر از 24ساعت به مرحله صدور مجوز می رسند. گاهی این کتابها تا 80 درصد کتابهای رسیده را شامل می شود. نکته بسیار مهم این است که این رویه درباره کتابهای چاپ اول است و بر خلاف ادعای مدعیان و مخالفان ممیزی، درباره آثاری که تجدید چاپ می شوند غالبا بررسی مجددی انجام نمی شود و به همان بررسی اولیه اکتفا می شود. بقیه کتابها در دودسته کلی تقسیم می شوند: ادبیات داستانی: رمانهای تازه تالیف شده و بقیه کتابهایی که نیاز به بررسی دقیق دارند.

***اغلب معترضان ممیزی به کدام بخش اعتراض دارند؟

کتابهای غیر داستانی طی چند روز و چند هفته و غالبا در مدتی کمتر از یکماه موفق به دریافت مجوز می شوند. موارد مشروطی هم غالبا محتوایی است نه شکلی. به این معنا که اینطور نیست به صرف بکار رفتن واژه های چون مستی و شراب و رقص و ....از این دست واژگان ناشر و مولف به حذف آنها از متن کتاب شوند جز اینکه در معنای واقعی خود به کار رفته باشند. بوده اند مواردی که اعمال این موارد مشروطی باعث شده کتاب نواقصش برطرف شده و از کتاب در قالب کتاب سال جمهوری اسلامی تقدیر شود. معمولا ناشران و مولفان از روند و موارد ابلاغی این دست آثار گلایه ای ندارند. عمده گلایه ناشران و مولفان مربوط به کتابهای حوزه داستان و ادبیات تالیفی است و در مواردی نادر حوزه شعر.

کتابهای شعر که در روند ارزیابی ها دچار مشکل می شوند آثثار هستند که از حیث قالب و عروض و قافیه اسمشان را نمی شود شعر گذاشت چه رسد به محتوایش. و اما کتابهای گروه داستان؛ این کتابها در فرآیندی چندماهه و گاه چندساله به نتیجه می رسد و مولف و ناشر اگر زنده مانده باشند و از انتشار اثرشان پشیمان نشده باشند می توانند بفهمند کتابشان مجاز، مشروط یا عیر مجاز شده است. طیف معترضان به روند ارائه نتیجه ارزیابی کتب داستانی و اداره کتاب وزارت ارشاد را می توان چنین دسته بندی کرد:

1. هرزه نگاران، معارضان و مخالفان نظام جمهوری اسلامی و تشیع

عده ای سودجو که برای فروش بیشتر آثارشان به نگارش و ترویج صحنه های مستهجن و کثیف و غیراخلاقی می پردازند. رمان نویس مشهور و بنامی است که در دولت هفتم با دو نام مستعار که هر دو با "م" شروع می شود مجموعه ای از رمانها را (همه را به اسم دخترانه) نوشته و منتشر کرده که قلم از بیان موارد مندرج در این آثار واقعا حیا می کند. رمان گندم او که در مدت حدود ده سال به چاپ بیستم رسیده در تمام صفحاتش بی استثنا می توان فساد و فحشا را مشاهده کرد. محمد سرشار حدود یک دهه قبل در سال 83 درباره این دست آثار نوشت:

مهمترين زخم اين وزارت خانه مربوط به انتشار دو كتاب‌ «زنان‌ موسيقي‌ ايران‌» و «زنان‌ پرده‌ نشين‌ و مردان‌ جوشن‌پوش‌» است. نويسندگان اين دو کتاب، ناشر آنها و حتي رييس اداره کتاب وزارت ارشاد، متهمان اين پرونده بودند که در دادگاه تجديد نظر، مجازات زندان مجيد صيادي‌، رييس‌ اداره‌ كتاب،‌ به‌سه ميليون‌ تومان‌ جزاي‌ نقدي‌ و محروميت‌ دايم‌ وي‌ از تصدي‌ نظارت‌ بر انتشار كتاب‌ و امور مشابه‌ به‌ يك‌ سال‌ انفصال‌ موقت‌ تبديل‌ شد.

جرم اين افراد اهانت به مقدسات شناخته شده بود.

آتش بس اصولگرايان نسبت به شخص مسجد جامعي سبب شده است که او راه وزير قبلي را با جديت بيشتري دنبال کند. او در سال 81، رمان «شهري که زير درختان سدر مرد» را به عنوان رمان قابل تقدير سال 1380 معرفي کرد. خسرو حمزوي، نويسنده اين رمان، توانسته بود هوشمندانه، مشخصات ظاهري ضد قهرمان ديکتاتور و مستبد رمان خود را، مانند بنيان گذار جمهوري اسلامي ايران نظيره سازي کند. حتي در اين رمان، شخصيتهاي منفي اي وجود داشتند که دست و پاي خود را، در راه رسيدن به اهداف ضد قهرمان رمان، از دست داده بودند و حالا به او پشت کرده بودند.

اين انتخاب با خشم نويسندگان اصولگرا مواجه شد و کشمکشها بر سر حذف نام اين رمان، خاکريزهاي آنان را يک پله عقب راند: ديگر کسي به مجوز انتشار اين دست رمانها، معترض نبود. مسجد جامعي در سال 81، رمان «چراغها را من خاموش مي کنم»، نوشته زويا پيرزاد، نويسنده زن ارمني را، شايسته عنوان کتاب سال جمهوري اسلامي دانست. اين کتاب، اولين رماني بود که بالاترين جايزه دولتي جمهوري اسلامي را به خود اختصاص مي داد.

اين انتخاب وزارت ارشاد، براي غرب پيامهاي مهمي به همراه داشت. غرب متوجه شد که جريان حاکم بر وزارت ارشاد مي کوشد با ارايه چهره جديدي از تاريخ انقلاب اسلامي، روايت غالب را کنار بزند. در برترين رمان جمهوري اسلامي، ديگر از خشونتهاي سازمان امنيتي رژيم شاه عليه مخالفان و حتي مبارزه هاي اسلامگرايان بر ضد سلسله پهلوي خبري نيست. نويسنده رمان، جامعه ايران را، در اوج قدرت محمد رضا شاه، به گونه اي تصوير کرده که جوانان ايراني از امنيت و رفاه مردم در آن دوره و دغدغه هاي اشرافي آنان، حيرت زده مي شوند.[viii]

عموم مخالفان و منتقدان ممیزی اداره کتاب در داخل و خارج کشور از این دسته هستند و همین ها هستند که در صحبتهای امام خمینی رحمه الله علیه و مقام معظم رهبری مورد اشاره بودند و وزارت ارشاد نباید فریب فشار و هجمه آنان را بخورد و در واقع گروه فشار واقعی اینان هستند نه نیروهای متعهد انقلاب.

2. دوستان

از انصاف که نگذریم، روند ارائه نتیجه ارزیابی کتابهای داستانی بسیار بسیار بسیار طولانی است. البته بخشی از آن طبیعی است و بجا. یک رمان را چندین نفر باید مطالعه کنند تا از زوایای مختلف ابعاد گوناگون اثر را بررسی کنند شاید زوایای پنهانی داشته باشد و مثلا به جای یکی- دونفر تا پنج نفر یک کتاب را مطالعه کنند. طبیعتا مطالعه رمان هم بیشتر زمان می برد هم افراد خاصی هستند که حال و حوصله رمان را داشته باشند. اما با این حال روند بسیار بسیار کندتر از آن چیزیست که بایسته و شایسته است و گاه تا چندماه و چندسال ادامه پیدا می کند. در این میان موارد مشروطی هم الزاما به دقت موارد مشروطی دیگر گروهها نیست و انعطاف در پذیرش انتقادها هم کمتر از بقیه گروهها مشاهده می شود. بدیهی است مجموعه این تفاوتها باعث رنجش نویسندگان متعهد و ارزشی هم در مواردی شده است. با توجه به این مقدمات خیلی بی انصافیست که نقایص یک گروه به کل مجموعه تعمیم داده شده و همه با یک چوب تارانده شوند.

***پیشنهادهایی برای بهبود وضعیت ممیزی کتاب

با توجه به مجموعه مطالب گفته شده پیشنهادهای ذیل برای بهبود روند اریابی کتابها پیش از انتشار ارائه می شود امید که مورد توجه وزیر محترم ارشاد، معاون فرهنگی آتی وزارتخانه متبوع و کمیسیون فرهنگی مجلس قرار گیرد:

حمایت مالی و تأمین نیازهای بررسها و کارشناسان

در حال حاضر بررسها و کارشناسان اداره کتاب رقمهایی بسیار بسیار ناچیز ما به ازای بررسی هر کتاب دریافت می کنند و از بسیاری حقوق عادی کارمندان بی بهره اند. بخشی از مشکلات این عزیزان که مجاهدانه و مخلصانه به ادای تکلیف خود برای نظام می پردازند اگر گفته شود نوعی مظلوم نمایی تلقی می شود و به همین سبب از بیان آنها احتراز می شود.

افزایش تعداد کارشناسان با تاکید بر تخصص، تعهد و اعتدال

به واسطه مشکلات عدیده که برخی از آنها گفته شد الان تعداد کارشناسان و بررسهای اداره کتاب به اندازه نیست . بدیهست تسریع در روند بررسی نیازمند ابزارها و راهکارهاییست که در راس آنها می توان به افزایش تعداد کارشناسان اشاره کرد.

تغییر در مدیریت گروه ادبیات داستانی یا لااقل تغییر در رویه دادن مجوزهای این گروه: تنها گروه شاکی دار ارشاد

همان طور که گفته شد گروه ادبیات داستانی تقریبا تنها بخش گلایه ساز اداره کتاب است. چه نیکوست که یا در مدیریت این بخش تغییری وجود آید یا از او خواسته شود در روند فعالیتهای خود به هرشکل ممکن تغییر و تسریع به وجود آورد.

راه اندازی سامانه یا نرم افزار اطلاع رسانی ناشران درباره وضعیت کتاب

بارها مشاهده شده بسیاری از کتابها موارد مشروطی محدودی دارند یا حتی مجوزشان صادر شده و مولف و ناشر از آن بی خبر ند و گمان می کنند کتاب همچنان در حال بررسی و ارزیابیست اگر نرم افزاری تهیه شود که ناشران بتوانند با نام و رمز ورود اختصاصی خود از آخرین نتایج بررسی آثارشان مطلع شوند یا سامانه ای پیامکی که این نتیجه را به روز به اطلاع آنان برساند خودبخود بخشی از گلایه ها کاهش یافته و صرفه جوییهای بسیاری را به دنبال می آورد.

***مصیبت بالاتر از ممیزی در حوزه نشر

ممیزی با تمام نواقص و ایرادهای نه چندان زیادی که گفته شد الان در حال انجام است و وضعیت نسبتا رضایت بخشی دارد. اما ناشران کشور ماههاست از بی تدبیری دولت گذشته آسیب دیده اند و به واسطه گرانیهای عمومی کشور و بخصوص کاغذ که بخشی از آن ناشی از انحصار در واردات و عرضه کاغذ به ناشران است، با مشکلات کمرشکنی دست و پنجه نرم می کنند. کم نیوده اند ناشران خوب موفق و باسابقه ای که این روزها به خاک سیاه نشسته اند یا ورشکست شده یا در آستانه ورشکستگی قراردارند.

وزیر محترم ارشاد در نطق خود دفاعی از حوزه نشر ننمود و صحبتی از مصائب اهل فرهنگ نکرد. چه نیکو و بجاست اگر تمهیداتی اندیشیده شود تا هم اهل فرهنگ و نشر بتوانند حرف دلشان را بزنند هم براساس درد دلهای آنان راه درد و درمانشان شناسایی شود. مشکلاتی که اگر همچنان ادامه یابد تبعات جبران ناپذیری را به دنبال می آورد. درددلهایی که طی سالهای گذشته نه شنیده شد نه وقعی به آنها نهاده شد و ناشران با جوابهای نامربوط و لبخند تلخ مسئولان و نه پاسخگویی و اقدام آنان مواجه شدند.

***کلام آخر

بنایی نیکو و حسن در طول سالهای گذشته ساخته شده و خشت خشت بالا رفته است. حال از دولت اعتدال توقع می رود به جای برخورد تخریبی، نواقص آن را برطرف کرده همزمان مصالح نظام و ناشران و مردم را در نظر بگیرند.

پ.ن: با توجه به بی اطلاعی اداره کل کتاب وزارت ارشاد و مسئولان مربوط، حق اعتراض برای آنان محفوظ است و پاسخهای آنان به این گزارش اضافه خواهد شد.

[1] . http://www.tabnak.ir/fa/news/339297/مميزی-قبل-از-نشر-برداشته-می‌شود

[1] .الكافي، ج‏1، ص: 50.

[1] . http://www.ensani.ir/fa/content/50976/default.aspx

[1] .صحيفه نور، ج‏10، ص: 351-350. همچنین نک:صحيفه نور، ج‏11، ص: 145.

[1] .صحيفه نور، ج‏21، ص: 436-435.

[1] . http://farsi.khamenei.ir/news-content?id=853

[1] . برای مشاهده بقیه مواد آیین نامه نک:

http://hamshahrionline.ir/details/115286

[1] . http://www.tardid.com/archives/1383/11/post_17.php