به گزارش سرویس فرهنگی مشرق به نقل از فرهنگ نیوز، مسجد اعظم قم و اين بناى رفيع تنها مسجدى است كه با شرائط خاص آن در مجاورت آستان رفيع فاطمى بنا گرديد. انگيزه تاسيس مسجد اعظم قم
اساسى ترين انگيزه آن فقيه فرزانه براى بناى چنين مسجد عظيمى, اين بود كه آن بزرگوار بارگاه كريمه اهل بيت(عليهم السلام) را فاقد مسجد مناسبى مى ديد كه زائران بتوانند درآنجا از فضاى روحانى بيشترى بهره ببرند, لذا مشاهده اين خلا مهم بود كه ايشان را بر چنين تصميم والايى واداشت. چنانچه خود ايشان، بنابرنقل حضرت آيه الله فاضل لنكرانى ـ دام ظله ـ در اين رابطه مى فرمود:
((بنادارم در جوار حرم مطهر حضرت معصومه(س) مسجدى چون مسجد گوهرشاد بنا نمايم. ))
از سوى ديگر پيش بينى آن بزرگوار اين بود كه حوزه مقدسه قم در دراز مدت به فضايى وسيع و مناسب جهت برگزارى دروس حوزويان در سطوح مختلف بويژه دروس خارج مراجع عظام نياز دارد و چه بهتر كه اين مركز در جوار حرم مطهر و با نام مسجد باشد.
چنانچه قرار گرفتن مدفن آن عبدصالح خدا دركنار درب ورودى اين مسجد, گواهى صادق بر اخلاص و پاكى نيت اوست. و بحق مى توان آن را يكى از مصاديق روشن (لمسجد اسس على التقوى من اول يوم) به شمار آورد.
عنایت امام حسین علیه السلام به آیت الله بروجردی
آیت الله شیخ حسین نوری همدانی نقل می کنند:
یک وقت در محضر آیت الله بروجردی درباره دید چشم بحث شد. ایشان با اینکه سنشان قریب نود سال بود، هیچ وقت احتیاج به عینک پیدا نکرده بودند و دور و نزدیک را بدون عینک می دیدند و در موقع مطالعه هم، هرگز عینک به چشم نمی زدند، می فرمودند:
« من در بروجرد که بودم یک وقت در اثر مطالعه زیاد در چشمم احساس ضعف کردم و درد چشم گرفتم، در بروجرد مراسم مخصوصی روز عاشورا اجراء می گردد، بدین ترتیب که: در نقطه های مختلف شهر گِل درست می کنند و مردم خود را در آن روز با گِل از سر تا پا آغشته می کنند و دسته دسته به عنوان عزاداری حرکت می کنند، من هم یک روز عاشورا، در آن جمع بودم و به قصد استشفاء مقداری از گِل بدن یکی از افراد را گرفته و بر چشم خود مالیدم، چشمم خوب شد از آن تاریخ درد چشم بر من عارض نشده است، ولی تا زمانی که زنده هستم راضی نیستم این موضوع بازگو شود. »
ویژگیهای منحصر به فرد آیت الله بروجردی
۱ . اخلاص:
آیت الله العظمی بروجردی خدا را با تمام وجود باور کرده بود، هر وقت سخن از خدمات ایشان به میان می آمد می فرمودند: اخلص العمل فان الناقد بصیر ۱۲عمل خود را خالص کن زیرا بازرس عمل بسیار بیناست.
۲. آرزوی شهادت:
آن آیت الهی تا دقایق پایانی عمر در اشتیاق شهادت بود . مرحوم آیت الله العظمی گلپایگانی(رحمه الله) می فرمودند :
«مرحوم آیت الله بروجردی بسیار اظهار تأسف میکردند ، به سبب این که با فراهم شدن زمینه شهادت این فیض بزرگ را درک نکردند و به مقام شهادت نایل نشدند .»
۳- برخورداری از الطاف الهی
شهید مطهری میگوید : «روزی بعد از طرح درس فرمود : من توجهی به روایات این مسئله نداشتم ، اما همین امروز صبح قبل از شروع درس یادداشتها را مطالعه می کردم که (ناخواسته) یادداشتهای این بحث آمد جلوی دستم و روایات را خواندم و چه قدر روایات جالبی بود ؛ من این را از الطاف الهی میدانم ، چرا که آیت الله العظمی بروجردی از اول قصد نشر فقاهت برای خدای متعال را داشت.»
۴- سبک ابتکاری : حاج شیخ مجتبی عراقی(رحمه الله)می گوید : «افزون بر بعد معنوی و حالات ملکوتی آن مرحوم، سبک ابتکاری در تدریس و استنباط را داشت که طلاب را جذب می کرد، ایشان هر فرعی را به مبدأ آن بر می گرداند.»
کار ساخت مسجد اعظم قم، در روز یازدهم ذی‌قعده سال ۱۳۷۴ ق مطابق با ۲۱ تیرماه سال ۱۳۳۳ ش همزمان با سالروز ولادت حضرت امام رضا (ع) طی مراسم با شکوهی با حضور آیت اللَّه بروجردی آغاز شد. این مسجد که در حدود یازده هزار متر مربع مساحت دارد، به سبک معماری اسلامی - ایرانی، دارای دو شبستان بزرگ، گنبد عظیم، فضای زیرگنبد و دو گلدسته بسیار مرتفع می‌باشد.
گنبدها، محراب‌ها و ایوان‌های مسجد با کاشی‌های بسیار ظریف و کتیبه‌های زیبایی تزیین شده و شکوه خاصی به آن‌ها بخشیده است. این مکان، در جریان انقلاب بارها محفل مردم و روحانیت انقلابی بود و حضرت امام خمینی در این مسجد چندین سخنرانی مهم و افشاگرانه علیه رژیم پهلوی ایراد کرده بودند. در حال حاضر از این مسجد علاوه بر اقامه نماز جماعت و برگزاری مراسم دعا و اعتکاف و دروس مراجع بزرگوار حوزه علمیه قم، در برپایی تجمعات مذهبی و انقلابی استفاده می‌شود
مشکلات عجیب مسجد قبل از ساخت
يكى از مشكلات مهم احداث مسجد در اين نقطه, محدوديت مكانى زمين و ناموزون بودن آن بود. چون به طورى كه مشاهده مى شود, مسجد از يك طرف به آستانه مقدسه و از طرف ديگر به ساحل رودخانه محدود است كه ضلع غربى آن حدود ۱۲۰ متر وقاعده آن حدود ۱۵ متر مى باشد.
مشكل ديگر وجود خانه هايى بود كه در محدوده زمين مسجد قرار داشت كه خريد آن ها هزينه زيادى را مى طلبيد. اما به دستور آن بزرگوار با مشكلات زيادى همه آن خانه ها خريدارى و رضايت صاحبان آن ها جلب شد. همچنين بيش از ۳۰۰۰ متر از كنار مسجدبالاسر از بيوتات و متعلقات آستانه مقدسه بود كه با درايت خاص ايشان در حريم مسجد قرار گرفت.
سرانجام با عنايات الهى و رفع مشكلات ياد شده, نقشه ساختمانى مسجد زير نظر مهندسان و معماران كارآزموده اى چون مرحوم ((لرزاده)) به طور دقيق و جامع طراحى شد و براساس آن, ساخت مسجد آغاز گرديد و پس از شش سال كار متمادى عمده كارهاى ساختمانى آن به پايان رسيد و در نيمه اول سال ۱۳۳۹ ه' .ش با اقامه نماز جماعت توسط حضرت آيه الله العظمى بروجردى(ره) افتتاح و مورد بهره بردارى قرار گرفت.
مشخصات و ویژگی های ساختمان مسجد
اين مسجد از نظر تزئينات و كاشيكارى و جلوه هاى هنر اسلامى از نمونه هاى بديع كاشيكارى درقرن اخير به شمار مى رود. فرشهاى داخل شبستان ها از نوع قالى كرمان است كه مخصوص مسجد بافته شده است. مخارج مسجد را عمدتا مردم متدين و تجار خيرانديش جامعه اسلامى به عهده داشتند كه مخارج ساختمانى آن را تا روز افتتاح كه بالغ بر مبلغ ۶/۰۰۰/۰۰۰ تومان مى شد, تإمين نمودند.
حضرت آيه الله العظمى بروجردى(ره) همواره با اقامه نماز جماعت مغرب و عشإ و همچنين نماز ظهر و عصر در ماه رمضان و برگزارى مراسم مذهبى در شهادت و ولادت ائمه معصومين(عليهم السلام) موجبات رونق هرچه بيشتر مسجد را فراهم نمود.
طبق فرمان مقام معظم رهبرى به توليت محترم آستانه مقدسه ((مسوولين مربوطه موظفند بدون بهره بردارى و دخالتى درموقوفات مسجد, اقدام به نگهدارى و حفاظت از مسجد و متعلقات آن و تإمين حقوق كارمندان و ديگر مخارج لازم, جهت ايجاد خدمات و تسهيلات براى عموم زائرين بنمايند.)) و لذا هم اكنون اين مكان مقدس محيط بسيار مناسبى براى تحصيل دانش پژوهان علوم دينى فراهم شده, به گونه اى كه درايام تحصيلى حوزه, اكثر مراجع معظم تقليد در اين مكان مقدس تدريس مى نمايند و تعداد كثيرى از طلاب و فضلاى محترم از فيوضات علمى ايشان بهره مند مى شوند.
پس از شروع بناى مسجد، آيتاللهالعظمى بروجردى به فكر افتادند، اين بناى پرشكوه و با عظمت را با تاسيس كتابخانهاى مهم و مجهز تكميل كنند. اعلام اين موضوع و تصميم ايشان در محافل علمى و دينى، با شور و شعف خاصى استقبال شد.
ايشان در مرحله اول، ۵۰۰ جلد و در مرحله دوم ۲۵۰۰ جلد از كتابخانه شخصى خودشان اهدا فرمودند. سپس بعضى از علما و افراد خير كتابخانههاى خود را چه شخصا و چه با وصيت، به اين كتابخانه تازه تاسيس منتقل كردند.
از جمله آيتالله حاجآقا محمد مقدس اصفهانى (از علماى بزرگوار، پارسا و وارسته اصفهان كه مدتى هم در قم از محضر آيتاللهالعظمى بروجردى استفاده كرده بود و مورد احترام عموم علما و فضلاى حوزه به خصوص آيتاللهالعظمى بروجردى بودند) وصيت كردند كتابخانهشان را كه در حدود دو هزار جلد كتاب نفيس و متنوع (اعم از چاپى و خطى) بود از اصفهان به قم آورده به اين كتابخانه اهدا نمايند.
اما دو نفر بيشترين كتاب را (پس از ارتحال آيتاللهالعظمى بروجردى) به كتابخانه اهدا كردهاند:
يكى آيتالله حاج آقا سيدحسن فريد محسنى اراكى كه طبق وصيتشان، كتابهاى چاپى ايشان (حدود دو هزار جلد) به كتابخانه اهدا شد. كتابهاى خطى معظم له هم به آستان قدس رضوى اهدا شده است.
ديگرى مرحوم حاج محمد رمضانى مدير انتشارات «كلاله خاور» تهران بوده كه حدود چهل هزار جلد كتاب چاپى و سنگى بويژه ديوان اشعار فارسى (ايشان اكثر ديوانهاى كوچك و بزرگ را گرد آورده بود كه اينك در كتابخانه موجود است) همچنين دوهزار جلد از كتب لاتين به زبانهاى فرانسه، آلمانى، روسى، انگليسى و تركى و ارزندهتر از همه بيش از دو هزار جلد كتاب خطى ايشان به كتابخانه اهدا شده است.
در حال حاضر اين كتابخانه، ۴۱۷۴ جلد كتاب خطى دارد.
افتتاح کتابخانه
در تاريخ ۲۷ شوال سال ۱۳۸۰ ق (پانزده روز پس از ارتحال معظمله) كتابخانه مسجد اعظم رسما افتتاح شد. البته قرار بود مراسم افتتاح در نيمه شعبان ۱۳۸۰ ق و با حضور ايشان انجام شود اما به علتحادثهاى كه براى ايشان پيش آمده و باعثشكستگى در ناحيه پاى ايشان شده بود، افتتاح به روز جمعه هفتم شوال موكول مىشود. صبح روز جمعه در حالىكه همه منتظر تشريف فرمايى ايشان بودهاند، ناگهان به عارضه قلبى دچار شده و حالشان بسيار وخيم مىشود و بعد از چند روز منجر به رحلت ايشان مىشود. سرانجام كتابخانه مسجد اعظم پانزده روز پس از ارتحال ايشان در تاريخ مذكور (۲۷ شوال ۱۳۸۰ ق) كه مطابق با ۲۵ فروردين ۱۳۴۰ مىباشد، با حضور آيتالله زاده بروجردى آقا سيد محمد حسن افتتاح مىشود.
