سرویس فرهنگی مشرق به نقل از بانی فیلم - ابوالفضل جليلي بيشتر به ساخت آثار مستند با رگه‌هاي اجتماعي شناخته شده است، اغلب فيلم هايش غير تجاري و در نوع سينماي مستقل بوده است. او يکي از شاخص ترين سينماگران ايراني در دهه 60 است که آثارش براي مخاطب خارجي بسيار جذاب بود. سوره سينما در مورد سينماي مستقل و ويژگي هاي اين نوع سينما گفتگويي با او داشته که خواندنش خالي از لطف نيست.

اصطلاح سينماي مستقل از کي در کشور ما باب شد و معناي فراگيرش در سينماي ما چه چيزي مي تواند باشد؟
 
به نظر من سينماي مستقل در کشور ما از وقتي ايجاد شد که آقاي بصير نصيبي کلوپ سينماي آزاد را باز کرد که اين کلوپ قبل از انقلاب براي تلويزيون کار مي کرد و فعاليتش مثل سينماي جوان امروز بود البته با اين تفاوت که زير نظر تلويزيون کار مي کرد. در ادامه کارگردان هايي مثل پرويز کيمياوي، کامران شيردل، فريدون رهنما، ناصر تقوايي و امثال اين‌ها کارشان را در اين نوع سينما شروع کردند.اما تعريفي که خود من از سينماي مستقل دارم اين است که در واقع ما در اينجا سينمايي که سوژه هاي متفاوت را بتواند با بودجه هاي کم و با مشقت کار کند و اکران خوبي هم نداشته باشد را مي توانيم سينماي مستقل بناميم.
 
در صورتي که به نظر من سينماي مستقل سينمايي بايد باشد که دولت از آن حمايت کند و هدفمند هم باشد؛ يعني مثلا فرض کنيد که اگرمن در زمينه عرفان تلاش مي کنم و کار مي کنم و دلم مي خواهد يک سينماي عرفاني، اسلامي خوب بتوانم به وجود بياورم که هم محتواي خوبي داشته باشد و هم در دنيا مشتري خوبي داشته باشد دولت از آن حمايت کند.
 
اصولا فيلم مستقل داراي چه ويژگي هايي است؟ و فيلمساز مستقل کيست؟
 
فيلم مستقل فيلمي است که در واقع فيلمساز مي خواهد يک سري سوژه هاي جديد و افکار نو را تجربه کند مثلا فرض کنيد وقتي ما مي رويم براي فيلم عرفاني تلاش هايي مي کنيم خب اولين چيزي که مطرح است اين است که دنيا اين مسئله را نمي شناسند و سوالشان اين است که فيلم عرفاني- اسلامي يعني چه؟
 
خب وقتي ما اين فرصت را براي معرفي اين فرهنگ داريم بايد دولت سرمايه گذاري کند؛ سرمايه گذاري مالي يک طرف ماجراست و طرف ديگر سرمايه گذاري فکري است که اين دومي بسيار مهم است. البته که ما از طرف دولت کمک هاي خوبي دريافت مي کنيم منتها تا امروز اين کمک به خودي ها انجام شده است، آن هم نه براي فيلم عرفاني بلکه براي فيلمي که صرفا ظاهرش اسلامي باشد که مثلا فلان مدير و مسئول اگر ايرادي به خرج بيت المال براي فيلم گرفت آن طرفي که اين هزينه ها را کرده است بگويد ما براي فيلم هاي اسلامي اين کار را کرده ايم.
 
اما براي ما هيچ وقت کمک نکرده اند که البته اين را بگويم در نهايت فقط پول نيست که متوجه اين نوع سينماست که مثلا اگر چند ميليارد پول در اختيار من بگذارند و من بروم فيلم عرفاني تجربه بکنم حتما اتفاق خوبي افتاده است. به نظرم اين کافي نيست و ما بايد از انسان هاي عارف مملکت خودمان مثلا علامه طباطبائي و … استفاده کنيم، خب من به ايشان و امثالهم دسترسي ندارم و بايد شرايطي فراهم شود که اين ها در اختيار فيلمسازان قرار گيرند و قبلش بودجه براي اين موضوع تعيين کنند که فيلمساز بتواند مشاوره‌هاي خوبي براي فيلمش از آدم هاي اهل فن داشته باشد و با آن ها گفت و گو کند و در نتيجه اين بينش فيلمساز است که بالا مي رود که نتيجه اش مي شود فيلم هاي خوبي که به آن دسترسي پيدا مي کنيم و آن موقع مي توانيم به عنوان سينماي اسلامي از کشور ايران فيلمي ارائه بدهيم.
 
بحث اکران فيلم هاي مستقل هم بسيار مهم است، موافقيد؟ چه پيشنهادي براي اکران فيلم هاي مستقل داريد؟
 
در تمام دنيا اکران خوب يک فيلم مستقل خيلي مهم است؛ من اولين باري که مي خواستم فرانسه کار بکنم مي گفتند هر سوژه اي که دلت مي خواهد کار بکن ولي براي ما مهم اين است که بيننده جلوي سينما صف بکشد، اعتقاد داشتند که اگر فيلم خوب ساخته شود آدم‌ها صف مي کشند و تفکر تو را در فيلم مي بينند ولي اينکه فيلم فروش نکند هر چقدر هم فيلم تو خوب باشد بي ثمر مي ماند و ديده نمي شود.
 
در فرانسه جايي مثل سينماتيک وجود دارد که فيلم هاي مستقل به نمايش در مي آيد، در ايران هم موزه هنرهاي معاصر مناسب است که در درجه اول يک سري آدم بتوانند بدون اينکه بليت گران بخرند فيلم هاي مستقل دنيا را ببينند، منتقدين آن ها را نقد کنند و در مورد فيلم يک فضاي نقد و بحث به وجود بيايد تا مخاطبين آشنا شوند بعد به فکر اکران فيلم هاي خودمان هم باشيم، ولي اين شناخت ضروري است و در اين شرايط است که بيننده ما خوب تربيت مي شود و هدفمند به سينما مي رود اتفاقي که امروز نمي افتد.
 
در سينماي اروپا و آمريکا پرداختن به مسائل جنجالي و بحث برانگيز جزوي جدانشده از سينماي مستقل است، در ايران هم به نوعي در تعريف سينماي مستقل اين موضوع اهميت دارد، فکر نمي کنيد به خاطر مفاهيم و مضامين اين موضوعات است که کسي ريسک اين را نمي کند وارد اين مسائل شود و در نتيجه اين نوع سينما هم رشد نمي کند؟
 
نه، به نظرم بيشتر اين عدم رشد به خاطر اين است که آدم هايي در اين زمينه تربيت نکرده ايم و تعريف درستي از اين سينما ارائه نداده ايم، مثلا همين چند وقت پيش يک دوست رزمنده اي با من صحبت کرد که مي خواهم راجع به عملياتي فيلم سينمايي بسازم و بعد من سوال کردم که داستان اين عملياتي که در ذهنتان است را برايم تعريف کنيد و وقتي تعريف کرد متوجه اين موضوع شدم که داستانش بسيار عاطفي، انساني و عرفاني است و بعد به اين دوست عزيز گفتم شما نبايد توقع داشته باشي که فيلم سينمايي از اين موضوع ساخته شود ودر گيشه هم موفق باشد و خرجش هم در بياورد و به او گفتم که فيلم تو جنگي نيست و فيلمت روايت رزمنده جمهوري اسلامي است که بايد از دولت براي ساختش کمک بگيري و يک فيلم متفاوت ساخته شود که بتواند محتواي داستان شما را برساند و وقتي بالاخره قبول کرد و براي سرمايه گذار اقدام کرد يک روز گقت که کسي حاضر نيست سرمايه گذاري کند و ترجيح مي دهند در فيلم جنگي کار کنند.
 
ما هنوز يک فيلم جنگي خوب نساختيم و در زمينه سينماي عرفاني اولين فيلم بعد از انقلاب را واروژ کريم مسيحي ساخت، سپس دومين فيلم «نار و ني» سعيد ابراهيمي فر است و آخرين فيلم هم «رقص خاک» بنده. البته از بين فيلم هايي که در زمينه عرفان من ديده‌ام اين ها را انتخاب مي کنم ممکن است يک سري فيلم خوب ديگه هم ساخته شده باشد که من نديده ام ولي در هر صورت تعدد کارهاي خوب کم است و به نظرم ما اگر آدم هايي داشته باشيم که خوب تربيت بشوند مي توانند وارد مفاهيم و مسائل اين نوع سينما بشوند.
 
در حوزه سينماي ديني هم ما به خاطر اين نوع نگاه ضربه ديده ايم، موافقيد؟
 
به هر حال يک مقدار خيلي زياد از اين مسائل به خاطر مسئولاني است که تا به حال کاردان نبودند و وقتي فيلمي قرار است در حوزه ديني ساخته شود آن قدر سخت گيري نمي شود و راحت پول خرج مي کنند در صورتي که کسي فيلم مذهبي بايد بسازد که به مذهب اعتقاد داشته باشد، بخشي از کساني که فيلم هاي مذهبي مي سازند اعتقادي به مذهب ندارند. من چند سال قبل، پيش آقاي مهندس بهشتي رفتم که اميدوارم دوباره ايشان يک مسئوليت در ارشاد و يا سينماي اين مملکت بگيرد، وقتي از ايشان پرسيدم که مي خواهم يک فيلم بسازم مثل اشعار حافظ ماندگار شود ايشان جواب دادند که سخن که از دل بر آيد، لاجرم به دل نشيند و وقتي اين شعر از حافظ را خواندند من تصميم گرفتم بروم چون جوابم را گرفتم، به نظرم ما از اين جور آدم ها در هنر و فرهنگ اين مملکت کم داريم.