ویژه نامه ضیافت مشرق - در اكثر مساجد برنامه‏هاى منظم قرائت قرآن برپا مى‏گردد. در بسيارى از منازل نيز اين گونه برنامه‏ها رايج مى‏شود. از مراسم فرح بخش اين ماه، بيدار شدن در هنگام سحر و سحرى خوردن است. در گذشته مردم با صداى بانگ خروس، صداى نقاره يا طبل و شيپور يا با خواندن سوره ياسين و طه بيدار مى‏شدند و يا اينكه همسايه‏ها همديگر را با كوبيدن در منزل يا ديوار خانه بيدار مى‏كردند يا اينكه با صداى توپ و يا صداى مناجات بيدار مى‏شدند.

افطارى دادن يكى از رسوم پسنديده‏اى است كه از ديرباز در ميان مردم اين استان مرسوم بوده است و كسانى كه توانايى دارند يك يا چند روز از ماه رمضان را افطارى مى‏دهند. در ايام شهادت مولاى متقيان حضرت على عليه‏السلام، مردم اصفهان همانند ساير مردم ايران اسلامى، غرق در ماتم و عزايند. همه جا سياه پوش مى‏شود، هيئت‏هاى عزادارى متشكل مى‏شوند و دسته‏ها به راه مى‏افتند. كسب و كار و بازار يكسره تعطيل و عزادارى در اين سه روز ادامه دارد. در اين شب‏ها كه مصادف با ليالى قدر است، مردم تا به سحر به درگاه خدا دعا و نيايش مى‏كنند و بر قاتلين على عليه‏السلاملعن مى‏فرستند و در تمام مساجد و حسينيه‏هاى استان در سوگ مولاى خود به نوحه‏سرايى و عزادارى مى‏پردازند.

در جريان مراسم شبهاى قدر، دعاهايى كه مخصوص اين ليالى است و همچنين سوره‏هايى از قرآن مجيد قرائت مى‏شود. خواندن نماز قضا، نماز نافله شب و نماز هفت قل هو اللهى نيز از جمله برنامه‏هاى اين شبهاست. برخى نيز با هم صحبت مى‏كنند ولى تا سحر بيدار مى‏مانند.

قرآن به سر گرفتن يكى ديگر از آئين شبهاى قدر است كه در سراسر كشور اجرا مى‏شود.

از ديگر مراسم مخصوص اين ماه كه در اصفهان برگزار مى‏شود مى‏توان از مراسم شب نيمه، رسم هومبابائى و دوختن پيراهن مراد نام برد.

در كاشان در شب پانزدهم ماه رمضان، بچه‏ها و نوجوانان به در منازل مى‏روند و جملاتى را با هم مى‏خوانند و از صاحب خانه هديه‏اى را درخواست مى‏كنند. هدايا از قبيل پول و شيرينى و ساير خوراكى‏هاست.

اين رسم در بسيارى از شهرهاى استان از جمله كاشان برگزار مى‏شده است. اين رسم توسط بچه‏ها و جوانها از شب اول ماه رمضان آغاز و تا شب پانزدهم كه آن را شب نيمه مى‏گويند ادامه دارد. بچه‏ها و جوانها در دسته‏هاى مختلف 4 تا 20 نفره به هومبابائى مى‏روند.

اين عده بعد از افطار در محل معينى جمع مى‏شوند و يك نفر را به عنوان صندوق دار براى جمع‏آورى پول و خوراكى‏ها و يك نفر را به عنوان ميدان‏دار براى خواندن ابياتى انتخاب مى‏كنند. بقيه جوان‏ها نيز بايد همصدا، جواب ميدان دار را بدهند. آنها در هر خانه‏اى كه رسيدند، در خانه را مى‏كوبند و شروع به خواندن مى‏كنند و بچه‏ها جواب مى‏دهند. بچه‏ها عبارت «هومبابا، هومبابا» را بعد از هر بيت ميدان دار تكرار مى‏كنند.

وقتى كه صاحب خانه چيزى به آنها داد به در خانه ديگرى مى‏روند. ولى اگر پاسخى دريافت نكردند با چند بيت شعر، صاحب خانه را نفرين مى‏كنند و به او ناسزا مى‏گويند.

اين مراسم اغلب در روز 27 ماه رمضان در اكثر شهرها و روستاهاى استان برگزار مى‏شده است. زنهايى كه مريضى داشته، يا بچه‏دار نمى‏شدند يا اينكه بچه آنها در كودكى مى‏مرده است، پيراهن مراد مى‏دوخته‏اند.

زنى از بستگان بيمار پارچه‏اى را به مسجد مى‏برد و بعد از نماز مغرب و عشا آن را مى‏بريدند و مى‏دوختند.

سپس از آخوند مسجد مى‏خواستند كه روضه حضرت ابوالفضل عليه‏السلام بخواند و بيمار را دعا كند. آنگاه همه رو به قبله آيه «امن يجيب ...» را مى‏خواندند و صاحب نذر مقدارى خرما بين مردم تقسيم مى‏كرد. بعد آخوند با عده‏اى به ديدن بيمار مى‏رفتند و براى او دعا كرده و پيراهن را به تن او مى‏پوشاندند و معتقد بودند كه خدا او را شفا خواهد داد.

همچنين در كاشان رسم بود كه شب 27 ماه رمضان، زنان تازه عروس را براى سفيد بختى به مسجد مى‏بردند. سعى داشتند عروس را در صف اول جماعت جاى دهند. پس از خواندن نماز مغرب و عشا، مقدارى شيرينى يا خرما بين نمازگزاران تقسيم مى‏كردند. آنگاه عروس را به خانه باز مى‏گرداندند و معتقد بودند كه بين زن و شوهر هرگز جدايى نمى‏افتد و هميشه در صلح و صفا به سر خواهند برد.

هر چند كه امروزه غذايى ويژه ماه رمضان وجود ندارد و همه آنچه را كه در طول سال مصرف مى‏كنند، در اين ماه نيز مصرف مى‏نمايند. اما در گذشته در بعضى نواحى استان غذاهايى ويژه ماه رمضان وجود داشته است.

در قمصر كاشان، شولى يكى از غذاهاى متداول در ماه رمضان بوده است. در شهر كاشان ديزى تنورى از غذاهاى ماه رمضان محسوب مى‏شده است. در نشلج كاشان خورش چغندر مخصوص سحر و افطار بوده است.