این موضوع اما اکنون در بخش سرگرمی‌ها و به‌خصوص سرگرمی‌های صوتی و تصویری وارد بخش‌های جدید‌تر و جذاب‌تر شده است. به‌طوری که شما هم‌اکنون می‌توانید فیلم‌ها، موسیقی یا برنامه‌های تلویزیونی مورد نظر خود را توسط اینترنت روی گوشی تلفن همراه هوشمند خود یا روی تلویزیون خانه خود ببینید. این بار این شما هستید که تعیین می‌کنید می‌خواهید چه برنامه و فیلم و سریالی را تماشا کنید و نه صاحبان کانال‌های تلویزیونی.

تلویزیون اینترنتی چیست؟

IPTV یا تلویزیون اینترنتی (تلویزیون پروتکل اینترنت) سیستمی را توصیف می‌کند که در آن با استفاده از پروتکل اینترنت بر روی یک زیرساخت شبکه خدمات تلویزیون دیجیتال ارائه می‌شود که این خدمات می‌تواند توسط یک اتصال پهنای باند وسیع در اختیار کاربر قرار گیرد. برخی کاربران خدمات IPTV را به همراه خدمت ویدئویی یا اینترنتی مانند دسترسی به وب و VoIP دریافت می‌کنند. در دنیای تجارت ترکیب VoIP، IPTV و دسترسی به اینترنت را (ارتباط راه دور) Triple play (اجرای سه گانه) می‌نامند.

اگر به این خدمات خدمات صوتی تلفن همراه اضافه شود، به Quadruple play (اجرای چهارگانه) تبدیل می‌شود. معمولا IPTV توسط یک عملگر با پهنای باند وسیع در یک زیرساخت شبکه بسته ارائه می‌شود. این شبکه بسته همواره رقیب ارائه محتویات تلویزیون بر روی اینترنت بوده ‌است. این نوع از ارائه خدمات را تلویزیون روی اینترنت یا تلویزیون اینترنتی می‌نامند. در دنیای تجارت گاهی از IPTV برای ارائه تصاویر تلویزیونی روی شبکه LAN شرکت‌ها و شبکه‌های بازرگانی استفاده می‌شود.

شاید تعریف ساده‌تر از IPTV تصاویر تلویزیونی باشد که به جای آنکه به فرمت عادی و توسط کابل پخش شوند توسط تکنولوژی شبکه‌های کامپیوتری دریافت می‌شوند، اما این فناوری از چه زمانی روی کار آمد؟ در سال 1994 بخش خبری شرکت پخش آمریکایی ABC با نام World news Now به عنوان اولین برنامه تلویزیون برروی اینترنت پخش شد که برای پخش آن از نرم‌افزار ویدئو کنفرانس CU–SeeMe استفاده شد.

در ژانویه 1998 شرکت رادیو اینترنتی Broadcast. com /AudioNet اولین برنامه‌های تلویزیونی خود را توسط شبکه اینترنت از روی تلویزیون WFAA–TV پخش کرد و سپس در 10 ژانویه 1998 پخش این برنامه‌ها را از تلویزیون KCTU- LP دنبال کرد.

در گذشته این فناوری به علت پهنای باند اندک شبکه‌های اینترنتی رشد چشمگیری نداشته‌است. طی سال‌های آتی با رشد چشمگیر پهنای باند و استفاده عموم مردم از شبکه اینترنت پیش‌بینی می‌شود صنعت IPTV دوران درخشانی را تجربه کند. بسیاری از رسانه‌های تلویزیونی در تلاشند سیگنال‌های خود را از طریق اینترنت منتقل کنند و به‌راحتی در اختیار کاربر قرار دهند، در آینده کانال‌های IPTV به صورت رایگان در اختیار کاربران قرار می‌گیرند و برای دریافت آنها تنها به یک اتصال اینترنت و وسیله‌ای که توسط اینترنت فعال می‌شود مانند iPod، HDTV (که به کامپیوتر شخصی وصل می‌شوند) نیاز است و حتی یک گوشی موبایل 3G هم می‌تواند تصاویر تلویزیونی را از اینترنت دریافت کرده و پخش کند.

در دسامبر سال 2005، mariposaHD اولین سرویس دهنده خدمات IPTV بود که تصاویر را در فرمت HDTV به خانه‌های کاربران برد. پرتال‌های وب متفاوتی دسترسی به کانال‌های IPTV که به صورت رایگان عرضه می‌شود را فراهم می‌آورند. عده‌ای وجود سریال‌های تلویزیونی که از طریق تبلیغات هزینه‌های خود را جبران می‌کنند مانند «سریال تلویزیونی گم شده» و «زنان خانه دار ناامید» را نشانه رواج هر چه بیشتر IPTV می‌دانند.

از آنجا که در IPTV از استانداردهای پروتکل اینترنت استفاده می‌شود، کاربران با پرداخت هزینه کمتری برنامه‌های مورد علاقه‌شان را تماشا می‌کنند. استفاده از جعبه‌های با قابلیت قابل تنظیم بالا به همراه اتصالات اینترنت با پهنای باند وسیع تصاویر را با کیفیت و سرعت بسیار بیشتری به خانه‌هایمان می‌آورد. ISPها در حال ارتقای شبکه‌های خود هستند تا سرعت شبکه را بالاتر ببرند و استفاده از چند کانال تلویزیونی به صورت همزمان و با کیفیت بالا را ممکن سازند.

در ژوئن 2006، Market News First MN1. com با آدرس اینترنتیmn1.com با فرمت HDTV و به صورت رایگان و زنده در والاس پخش شد و بازار را تحت تاثیر قرار داد.

در ایران اما موضوع IPTV چند سالی است که در گیر و دار مجوزهای لازم و درگیری‌های سازمان‌های دولتی است. صدا و سیما به عنوان تنها نهادی که مجوز ارائه خدمات صوت و تصویر را دارد مدعی است که این پروژه صوت و تصویر باید در انحصار این سازمان قرار گیرد، اما از آن سو مخابرات به عنوان نهادی که متولی اینترنت است می‌گوید بستر ارتباطی این کار فراهم است و هم مخابرات و هم سایر شرکت‌های متقاضی می‌توانند در این بستر فعالیت کنند. از سوی دیگر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز معتقد است که محتوای قابل ارائه روی این بستر قبل از نشر و نمایش باید به تایید این وزارتخانه برسد.

*تلویزیون اینترنتی چگونه کار می‌کند؟

IPTV هم تصاویر تلویزیونی زنده (چند رسانه‌ای) و هم تصاویر تلویزیونی ذخیره شده (بر اساس تقاضای افراد) یا VOD را پخش می‌کند. برای برگرداندن تصویر و مرور دوباره آن یا به کامپیوتر نیاز داریم یا یک جعبه تنظیم که به تلویزیون وصل می‌شود. تصاویر در فرمت‌های انتقالی MPEG2 یا MPEG4 پخش می‌شوند و در صورتی که زنده باشند توسط IP Multicast و در صورتی که به صورت ذخیره شده پخش شوند (VOD) توسط IP Unicast منتقل می‌شوند. در سیستم Multicast IP اطلاعات به طور همزمان به چندین کامپیوتر ارسال می‌گردند. امروزه در کنار IPTV تصاویر تلویزیونی از طریق کابل ماهواره و کابل‌های زمینی دریافت می‌شوند. با این وجود کابل را می‌توان دو طرفه کرد و از آن برای انتقال IPTV نیز استفاده کرد.

پلاتفرم‌های IP محور مزایای زیادی دارند و می‌توانند تلویزیون را به بقیه خدمات IP محور مانند اینترنت پر سرعت و VoIP وصل کنند. شبکه‌های IP سوئیچ دار هم اطلاعات را در حجم وسیع و با سرعت بالا عرضه می‌کنند با استفاده از فناوری پخش تلویزیونی در شبکه‌های ماهواره‌ای یا تلویزیونی معمولی تصاویر به سرعت در اختیار کاربرد قرار می‌گیرد و کاربر با استفاده از جعبه تنظیم می‌تواند کانال‌های مورد علاقه خود را پیدا کند. در واقع کاربر می‌تواند تنها از میان کانال‌های تلویزیونی که شرکت ماهواره‌ای یا تلویزیونی توانسته توسط کابل به خانه‌اش منتقل کند کانال مورد نیاز خود را یافته و تصاویر تلویزیونی را روی آن مشاهده کند.

عملکرد شبکه IP سوئیچ دار متفاوت است اطلاعات روی شبکه باقی می‌مانند و تنها اطلاعاتی که مشتری انتخاب می‌کند به صورت تصاویر تلویزیونی در منزل وی پخش می‌شود. در این صورت پهنای باند مصرف نمی‌شود و حق انتخاب مشتری به ابعاد کابلی که وارد خانه‌اش می‌شود محدود نمی‌شود.

از مزایای دیگر IPTV می‌توان به امکان استفاده از برنامه‌های نرم‌افزاری با قابلیت‌های جالب اشاره کرد که می‌توانند برنامه‌های تلویزیونی را براساس عنوان یا پدیدآورنده اثر جستجو کنند یا قابلیت مشاهده برنامه‌ها به صورت تصویر در تصویر را فراهم آورند. در قابلیت تصویر در تصویر فرد می‌تواند بدون خارج شدن از کانال فعلی به گشت و گذار در بقیه کانال‌ها بپردازد و به سرعت و بدون تاخیر کانال‌ها را تعویض کند که این مساله مزیت بزرگی محسوب می‌شود، چرا که در انواع دیگر خدمات پهنای باند دیجیتال تعویض کانال‌های تلویزیونی با تاخیر اندکی صورت می‌گیرد.

*چرا تلویزیون اینترنتی؟

یک پلت فرم IP قابلیت‌های فراوانی در اختیار کاربر قرار می‌دهد و مشاهده برنامه‌های تلویزیونی را کاملا جذاب و شخصی می‌کند. برای نمونه کاربر در هنگام مشاهده یک مسابقه فوتبال می‌تواند آمار مربوط به موفقیت بازیکن فوتبال را مشاهده کند یا حتی در مواردی زاویه دوربین را تغییر دهد. همچنین از طریق کامپیوتر شخصی به تصاویر و موسیقی‌های تلویزیونی دسترسی پیدا کند یا با استفاده از یک تلفن بی‌سیم برنامه مورد علاقه‌اش را در زمان مناسب ضبط کند. حتی کاربر می‌تواند زمانی که در منزل حضور ندارد تنظیمات لازم را برای فرزندان خود انجام دهد و برای مثال یک برنامه مستند در مورد مدرسه را برای آنان نمایش دهد. از آنجا که IPTV بر اساس پروتکل اینترنت (IP) کار می‌کند، در صورتی که سرعت اتصال IPTV به اندازه کافی نباشد، تاخیرهایی در پخش ایجاد می‌کند.

در حال حاضر اغلب سیستم‌های IPTV خدمات HDTV را ارائه نمی‌دهند، در حالی‌که بیشتر سیستم‌های تلویزیون دیجیتال مانند DVB از این خدمات پشتیبانی می‌کنند. با توجه به توسعه شبکه‌های دسترسی باند پهن در کشور ایران، ارائه سرویس‌های تصویری که کیفیت تضمین شده زیرساخت را نیاز دارند، امکان‌پذیر شده است. در حال حاضر پهنای باند عمومی قابل ارائه از طریق شبکه‌های ADSL در ایران بیش از 6 مگابیت بر ثانیه است که برای ارائه سرویس‌های تصویری حتی با کیفیت HD نیز کفایت می‌کند. محدودیت دیگر موجود در توسعه سیستم IPTV در کشور ایران مربوط به استقلال سازمان‌های مربوط به تولید محتوا از سازمان‌های متولی شبکه زیرساخت است.

*بازار IPTV در ایران

همانطور که پیش‌تر هم گفته شد، مهم‌ترین معضل در بخش تلویزیون اینترنتی در ایران پیرامون اختلاف نظر در بین نهادهای ذی‌ربط در این بخش است. سازمان صدا و سیما مدعی است بر اساس قانون اساسی کشور هیچ فرد یا شرکت و سازمانی حق ارائه خدمات صوت و تصویر در کشور را ندارد. این درحالی است که متقاضیان ارائه این سرویس می‌گویند قرار نیست چیزی به غیر از فیلم‌های دارای پروانه نمایش از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یا فیلم و سریال‌های ساخته شده در شبکه‌های سینمای خانگی روی آن به نمایش گذاشته شود.

اما از سوی دیگر و با توجه به آنکه در دو سال گذشته استقبال از فیلم‌‌ها، سریال‌های ساخته‌شده در شبکه سینمای خانگی افزایش یافته گفته می‌شود که سود اصلی حاصل از فروش این محصولات معمولا به شرکت‌های پخش یا نقاط نهایی فروش آنها تعلق می‌گیرد تا تهیه‌کنندگان این آثار. از سوی دیگر هزینه سی دی یا دی وی دی و همچنین بسته‌بندی این محصولات هم بر قیمت تمام شده آنها افزوده می‌شود، اما اکنون و با استفاده از تلویزیون‌های اینترنتی، می‌توان قیمت تمام شده این محصولات را کاهش داد و سود اصلی آن به کمک رشد صنعت ساخت فیلم و سریال در شبکه سینمای خانگی برسد.

هم‌اکنون شرکت مخابرات ایران خود به عنوان نهادی که زیرساخت این بخش را فراهم کرده است، یکی از مدعیان راه‌اندازی این خدمات است. به نظر می‌رسد برخی از زیر مجموعه‌های وزارت ارشاد و حتی شورای عالی فضای مجازی هم به فکر ارائه این سرویس باشند. به جز این نهادها پیش از این در مورد شبکه تلویزیون اینترنتی «شما» هم خبرهایی منتشر شده بود و اکنون نیز برخی نام‌ها در این حوزه به گوش می‌رسد که البته به دلیل مشخص نبودن شرایط نهایی در این بخش ترجیح می‌دهند فعلا چراغ خاموش حرکت کنند، اما در نهایت و با توجه به برآیند شرایط موجود از جمله ارائه اینترنت ملی در آینده نزدیک و همچنین افزایش پهنای باند داخلی به نظر می‌رسد در یکی دو سال آینده شاهد ارائه چندین شرکت فعال در بخش تلویزیون اینترنتی در کشور باشیم.