گروه فرهنگي مشرق - آيت‌الله شيخ محمّدتقي اصفهاني مشهور به آقا نجفي در يک‌صد سال پيش با تتبّع در روايات و احاديث اهل‌بيت(ع)، پنجاه‌وچهار وظيفة مؤمنان در زمان غيبت امام زمان(عج) را در دو جلد بيان مي‌کند.
از زبان آيت‌الله آقا نجفي
آيت‌الله شيخ محمّدتقي اصفهاني مشهور به آقا نجفي در يک‌صد سال پيش با تتبّع در روايات و احاديث اهل‌بيت(ع)، پنجاه‌وچهار وظيفة مؤمنان در زمان غيبت امام زمان(عج) را در دو جلد بيان مي‌کند.
اکنون 25 وظيفة اوّل با اندکي تصرّف و تلخيص در پي مي‌آيد:
* وظيفة اوّل، غمگين بودن به علّت مفارقت آن‌جناب و مظلوميّت آن حضرت.
در «کافي» از حضرت صادق(ع) منقول است که فرمود: «کسي‌که مهموم باشد براي ما و غمناک باشد به جهت مظلوميّت ما، نفس کشيدن او، ثواب تسبيح دارد».
* وظيفة دوم؛ منتظر فرج و ظهور آن حضرت بودن.
در جلد دوم «کمال‌الدّين وتمام‌النّعمـ?» از امام محمّد تقي(ع) منقول است که فرمودند: «قائم ما آن مهدي است که واجب است در زمان غايب بودن او انتظار او را داشتن و او سومي از اولاد من است...»
و از حضرت امير‌المؤمنين(ع) روايت شده است که: «افضل عبادت‌ها، انتظار فرج است.»1
و در حديث ديگر از حضرت صادق(ع) منقول است که: «هر مؤمني بميرد در حالي که منتظر ظهور آن‌جناب باشد، مثل آن است که در خيمة حضرت قائم(ع) بوده باشد».2
* وظيفة سوم، گريه کردن در دوري آن حضرت و به جهت مصيبت آن‌جناب.
در کمال‌الدّين از حضرت صادق(ع) روايت شده است که فرمودند: «به‌خدا قسم غايب مي‌شود امام شما زماني از روزگار و آزموده مي‌شوند تا آنکه گفته مي‌شود، مرد و از دنيا رفت يا به کدام وادي رفت و هر آينه چشم‌هاي مؤمنان بر او گريان مي‌شود.»3
و از حضرت رضا(ع) مروي است که: «هر مؤمني ياد کند مصيبت ما را ـ يعني مصيبت پيغمبر(ص) و هر يک از ائمه را ـ پس گريه کند يا کسي را به جهت ظلمي که بر ما شده بگرياند، روز قيامت با ما و در درجة ما است.»
* وظيفة چهارم، به امر امام، تسليم و مقيّد باشد و در امر ظهور عجله نکند.
يعني چون و چرا در امر ظهور آن‌جناب نکند و آنچه از جانب آن حضرت مي‌رسد، صحيح و مطابق با حکمت بداند که در کمال‌الدّين از حضرت امام محمّد تقي(ع) روايت شده است که فرمود: «امام بعد از من، پسر من علي است. امر او، امر من است و قول او، قول من و طاعت او، طاعت من و امام بعد از او پسر او حسن است، امر او، امر پدر اوست و قول او، قول پدرش و طاعت او، طاعت پدرش.» آنگاه ساکت شدند. راوي گويد، پرسيدم: يابن رسول‌الله! پس امام بعد از حسن کيست؟ حضرت گرية شديدي کردند، آنگاه فرمودند: «امام بعد از امام حسن عسکري، پسر او قائم منتظَر است.» گفتم: يا بن رسول‌الله! چرا او را قائم گويند؟ فرمود: «براي آنکه قائم مي‌شود بعد از آنکه ذکر او مرده باشد و بيشتر قائلان به امامتش مرتد شوند.» گفتم: چرا او را منتظَر ناميدند؟ فرمود: «به‌جهت آنکه روزهاي غيبت او بسيار باشد و زمان غايب بودنش، دراز مي‌شود. پس، مخلصان، انتظار خروج او [را] کشند و شک‌کنندگان او را انکار کنند و منکران به ذکر او استهزاء کنند و کساني‌که وقت براي ظهورش معيّن کنند، دروغ‌گو باشند و عجله‌شوندگان هلاک شوند و تسليم‌شوندگان نجات يابند.»4
* وظيفة پنجم، به مال خود، آن حضرت را صله کنند.
در «کافي» از حضرت صادق(ع) نقل شده که فرمودند: «هيچ چيز نزد خدا محبوب‌تر از صرف نمودن مال، براي امام نيست و به درستي که خداوند در عوض يک‌درهم که مؤمن از مال خود به صرف امام برساند، به اندازة کوه احد در بهشت به او عطا مي‌فرمايد.» آنگاه فرمود: حق‌تعالي در قرآن کريم فرموده: «مَّن ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللهَ قَرْضًا حَسَنًا فَيُضَاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافًا کَثِيرَةً و َاللهُ يَقْبِضُ و َيَبْسُطُ وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ؛ کيست آن کس که به [بندگان] خدا وام نيکويى دهد تا [خدا] آن را براى او چند برابر بيفزايد و خداست که [در معيشت بندگان] تنگى و گشايش پديد مىآورد و به سوى او بازگردانده مىشويد.»5 سپس فرمود: به خدا قسم اين آيه به خصوص در صله کردن امام به مال نازل شد.»6
در «بحارالانوار» از «کامل‌الزّياراة»، ص 319 نقل شده است که امام موسي کاظم(ع) فرمودند: «هر کس نتواند به زيارت ما بيايد؛ بايد صالحان از دوستان ما را زيارت کند تا ثواب زيارت ما برايش نوشته شود و هر کس نتواند ما را صله کند، بايد نيکان از دوستان ما را صله کند تا ثواب صله کردن ما برايش نوشته شود.»
* وظيفة ششم، صدقه دادن به قصد سلامت آن ذات، چنانچه در «نجم الثّاقب»، ص 442 ذکر فرموده‌اند.
* وظيفة هفتم، شناختن صفات آن حضرت و در هر حال عزم بر ياري آن جناب داشتن و در فراقش ندبه و زاري کردن.7
* وظيفة هشتم، طلب کردن معرفت آن حضرت از ذات اقدس الهي و خواندن اين دعا که در کتاب کافي و کمال‌الدّين از حضرت صادق(ع) روايت شده است: «اللهمّ عرّفني نفسک، فانک إنْ لم تُعرّفني نفسک لم اعرف نبيّک، اللهمّ عرّفني رسولک فانّک إن لم تعرّفني رسولک لم اعرفْ حجّتک، اللهمّ عرّفني حجتک فانّک انْ لم تعرّفني حجتک ضللتُ عن ديني.»8
* وظيفة نهم، مداومت نمودن به خواندن اين دعا که از حضرت صادق(ع) روايت شده است: «يا الله يا رحمن يا رحيم يا مقلّب القلوب ثبّت قلبي علي دينک.»9
* وظيفة دهم، اگر بتواند به نيابت آن حضرت قرباني کند، چنانچه در «نجم‌الثّاقب» آمده است.
* وظيفة يازدهم، نبردن نام اصلي آن حضرت که نام حضرت رسول‌الله است. [ضرورت دارد] شيعيان، آن حضرت را به لقب ياد کنند؛ مثل: قائم، منتظَر، حجّت، مهدي و امام غايب و در اخبار متعدّد، فرموده‌اند که بردن نام آن حضرت در زمان غيبت جايز نيست.10
* وظيفة دوازدهم، برخاستن به جهت احترام نام آن بزرگوار به خصوص اسم «قائم»، چنانچه در ص 444 نجم‌الثّاقب آمده است.
* وظيفة سيزدهم، به هر ميزان که ممکن است براي جهاد با دشمنان در رکاب آن جناب، اسلحه مهيّا کند.
در بحارالانوار از کتاب «الغيبـ? نعماني» منقول است که حضرت صادق(ع) فرمود: «بايد مهيّا نمايد هر يک از شما براي ظهور حضرت قائم، آلت حربي اگر چه يک تير باشد، اميد است همين که اين نيّت را داشته باشد، حق تعالي او را از اصحاب و ياران او قرار دهد.»
* وظيفة چهاردهم، در مهمّات به آن حضرت متوسّل شود و عريضة توسّل بيندازد. چنانچه در جلد 22 بحار منقول است.
* وظيفة پانزدهم، در دعا کردن، خدا را به حقّ آن حضرت قسم دهد و آن جناب را شفيع قرار دهد، چنانچه در کمال‌الدّين منقول است.
* وظيفة شانزدهم، بر دين قويم ثابت باشند و دنبال صداها و مزخرفاتي که از هر گوشه‌اي برمي‌خيزد، نروند؛ زيرا تا خروج سفياني و صيحة آسماني بلند نشود، ظهور امام(ع)، واقع نمي‌شود.
در جلد 52 بحارالانوار به نقل از «غيبت شيخ طوسي» از حضرت امام رضا(ع) روايت شده است: «سه ندا از آسمان بلند مي‌شود که همه کس مي‌شنود و اين نداها در ماه رجب ظاهر مي‌شود. اوّل، الا لعنة الله علي الظّالمين. دوم؛ ازفة الازفة يا معشر المؤمنين. سوم؛ مي‌بينيد بدني محاذي خورشيد و ندا مي‌شود: اين است امير‌المؤمنين که به تحقيق براي هلاک کردن ظالمان برگشته است.» و در جلد دوم کمال‌الدّين منقول است: «اوّل کسي که با امام زمان(عج) بيعت مي‌کند؛ جبرئيل است. آنگاه يک پاي [خويش را] بر بيت‌الله [الحرام] مي‌گذارد و يک پاي بر بيت‌المقدّس و ندا مي‌کند به ندايي که همة خلايق مي‌شنوند: أَتَى أَمْرُ اللهِ فَلاَ تَسْتَعْجِلُوهُ».
* وظيفة هفدهم، معاشرت و رفت و آمد بسيار با مردمان روزگار او را از ياد امام زمان(عج) باز ندارد.
در جلد اوّل کمال‌الدّين از امام محمّد باقر(ع) روايت شده است که فرمودند: «مردم! زماني مي‌آيد که امام غايب مي‌شود. خوشا به حال آنها که بر امر ما ثابت باشند. در آن زمان، کمترين ثوابي که براي آنها در نظر مي‌گيرند؛ اين است که خداوند آنها را ندا مي‌فرمايد که اي بندگان من! به سرّ من ايمان آورديد و حجّت غايب مرا تصديق کرديد. بشارت باد شما را به نيکويي ثواب، از شما قبول مي‌کنم اعمال خوب را و عفو مي‌کنم اعمال بد شما را و مي‌آمرزم گناهان شما را و به برکات شما باران مي‌بارم بر بندگانم و دفع بلا از آنها مي‌کنم، اگر شما نبوديد بر آنها عذاب مي‌فرستادم.»
در ادامه، راوي پرسيد کدام عمل، افضل اعمال مؤمن در آن زمان است و پاسخ شنيد: «نگاه داشتن زبان و ماندن در خانة خود»؛ يعني بدون ضرورت با مردم دنيا معاشرت و رفت و آمد نکند، که او را از ياد امامش باز دارد.
* وظيفة هجدهم، ذکر صلوات خاصّة آن حضرت؛ آن‌چنان که در کتاب‌هاي بحارالانوار، «مکارم‌الاخلاق» و «جما‌ل‌الاسبوع» آمده است.
صلواتي که در صفحة 284 مکارم‌الاخلاق از شيخ طبرسي نقل شده، بدين شرح است: «اَللهُمَّ صَلِّ عَلي مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ اَللهُمَّ اِنَّ رَسُولَکَ الصّادِقَ الْمُصَدَّقَ صَلَواتُکَ عَلَيْهِ وَآلِهِ قالَ اِنَّکَ قُلْتَ ما تَرَدَّدْتُ في شَيءٍ اَ نَا فاعِلُهُ کَتَرَدُّدي في قَبْضِ رُوحِ عَبْدِي الْمُؤْمِنِ يَکْرَهُ الْمَوْتَ وَاَکْرَهُ مَسآئَتَهُ اَللهُمَّ فَصَلِّ عَلي مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَعَجَّلْ لِوَلِيِّکَ الْفَرَجَ وَالْعافِيَةَ وَالنَّصْرَ وَلا تَسُؤْني في نَفْسي وَلا في اَحَدٍ مِنْ اَحِبَّتي.»
* وظيفة نوزدهم، فضايل و کمالات آن حضرت را ذکر کردن؛ زيرا که آن جناب وليّ‌نعمت و واسطه در جميع نعمت‌هاي خداوند است که به ما مي‌رسد و طبق فرمودة امام سجاد(ع) که در صفحة 422 مکارم‌الاخلاق ذکر شده، يکي از راه‌هاي شکر وليّ‌نعمت، گفتن فضايل و کمالات اوست.
* وظيفة بيستم، اظهار کردن اشتياق واقعي به زيارت جمال مبارک امام زمان(ع).
چنانچه در جلد اوّل کمال‌الدّين وتمام‌النّعمه آمده است، حضرت امير‌المؤمنين(ع) به سينة خود اشاره مي‌کردند و آه مي‌کشيدند و اظهار شوق به لقاي امام دوازدهم را داشتند.
* وظيفة بيست و يکم، مردم را به سوي معرفت آن جناب و خدمت به آن بزرگوار دعوت کردن.
در کافي از سليمان بن خالد، مروي است که به حضرت صادق(ع) عرض کردم: مرا اهل بيتي است و آنها سخن مرا مي‌شنوند. آيا آنها را به سوي اين امر دعوت کنم؟ امام در پاسخ فرمودند: بلي! خدا در کتاب خويش مي‌فرمايد: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَکُمْ وَأَهْلِيکُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ؛11 اى کسانى که ايمان آوردهايد خودتان و کسانتان را از آتشى که سوختِ آن مردم و سنگ‌هاست؛ حفظ کنيد.»
* وظيفة بيست و دوم، صبر داشتن در مقابل سختي‌ها و آزار دشمنان دين و سرزنش آنها در زمان غيبت امام زمان(عج).
در جلد اوّل کمال‌الدّين از حضرت سيّد‌الشّهداء(ع) روايت شده که فرمود: «هر مؤمني که در زمان غايب بودن امام دوازدهم، بر اذيّت و تکذيب دشمنان صبر کند؛ به منزلة کسي است که با کفّار در خدمت رسول‌الله(ص) جهاد کرده باشد.»
* وظيفة بيست و سوم، هديه کردن ثواب اعمال صالح خود مانند قرائت قرآن و غيره به امام زمان(ع).
* وظيفة بيست و چهارم، داشتن طلب زيارت آن حضرت.
* وظيفة بيست و پنجم، دعا کردن به وجود مبارک آن بزرگوار و طلب کردن فتح، نصرت و ظهور آن جناب از خداوند.
در توقيع شريفي از آن حضرت روايت شده است که فرمودند: «براي تعجيل در فرج من بسيار دعا کنيد، چرا که گشايش و شادماني شما در آن است».12
و از حضرت امام حسن عسکري(ع) مروي است که فرمود: «اين دعا باعث ثبوت بر ايمان است».13
---------------
پي‌نوشت‌ها:
1. تحف العقول، ص 201.
2. بحارالانوار، ج 52، ص 125.
3. کمال‌الدّين و تمام‌النّعمه، ج 2، ص 347.
4. همان، ص 378.
5. سورة بقره (2)، آية 245.
6. اصول کافي، ج 1، ص 537.
7. نجم‌الثّاقب، ص 424.
8. کمال‌الدّين وتمام النّعمه، ج 2، ص 342.
9. همان، ص 352.
10. اصول کافي، ج 1، ص 332.
11. سورة تحريم (66)، آية 6.
12. احتجاج، ج 2، ص 284.
13. کمال‌الدّين و تمام‌النّعمه، ج 2، ص 384.
* ماهنامه موعود شماره 118
