به گزارش مشرق به نقل از فارس، سیستان و بلوچستان با دارا بودن بیش از سه هزار اثر تاریخی شناسایی شده یکی از استان‌هایی است که همه ساله در تعطیلات نوروز سیل عظیم میهمانان نوروزی را به خود اختصاص می‌دهد.
محوطه باستانی شهرسوخته در 56 کیلومتری راه زابل- زاهدان قرار گرفته است، ارتفاع آن نسبت به زمین‌های اطراف خود بین 12 تا 18 متر و مساحت آن حدود 151 هکتار است.
در 120 هکتار از وسعت 151 هکتاری شهر، آثار و بقایای باستانی پراکنده شده و گسترده‌ترین دوره استقرار در آنجا بین 4800 تا 4500 سال پیش بوده است.جمعیت شهری در این دوره بین 12 تا 16 هزار تخمین زده شده است.
به سبب وجود آثار سوختگی در روی سطح این شهر که در حدود 5200 سال پیش‌بینی شده و حدود 4800 سال پیش از بین رفته با نام شهرسوخته شناخته شده است.از راه مطالعه و بررسی بقایای مواد فرهنگی مختلف مکشوفه در این شهر می‌توان سیر تحول و علوم و فنون مختلف در فلات ایران را مشاهده کرد.
باستان شناسی، جامعه شناسی، تجارت و بازرگانی و مبادلات بین‌المللی تاریخ تحول ادیان، تاریخ شهرنشینی و شهر سازی، سیر تحول معماری، سیر تحول هنرها و فنون صنعتی، تاریخ آغاز کتابت، تاریخ پزشکی و علوم وابسته به آن، جانور شناسی و منبت کاری برخی از فنون و هنرهای قابل مطالعه در بقایای این شهر بزرگ است.
کف محوطه شهرسوخته مملو از تکه‌های سفال، سنگ‌های قدیمی و قیمتی، اشیای فرهنگی و …. است که هر کدام یک دنیا حرف برای باستان‌شناسان و دوستداران میراث فرهنگی دارند.
وسعت شهرسوخته 151 هکتار است که این مساحت شامل پنج بخش از قبیل زندگی مردم عادی، بناهای پادگان و عمومی شهر، بخش صنعتی، گورستان و میدان مرکزی است که تاکنون سه در صد از آن کاوش شده است.
بیش از 460 محوطه (تپه) تاریخی در پیرامون شهرسوخته وجود دارد که 400 محوطه با شهرسوخته پیوند رسمی دارد.
به گفته مسئولان و کارشناسان میراث فرهنگی پرونده ثبت جهانی شدن شهرسوخته آماده شده و جزو نامزدهای ثبت در فهرست آثار جهانی است.
معرفی آثار و بناهای منطقه گردشگری «حوض در»
مناطق گردشگری و تاریخی «حوض در»، از دیگر مکان‌هایی است که قدم‌های دوستداران میراث فرهنگی و گردشگری را در تعطیلات نوروز انتظار می‌کشد.
منطقه تاریخی حوض‌دار شامل مجموعه‌ای از بناهای با ارزش مسکونی، تجاری، عام‌المنفعه، قلعه‌چه، قلعه رستم و آس بادها است و در کل بسیاری از آثار بسیار فشرده و در هم تنیده‌ای را در خود جای داده است.علت نامگذاری این منطقه تاریخی به «حوض‌دار» به دلیل وجود آب فراوان این منطقه بوده است.این واژه در کل «حوض‌دارا» بوده که به مرو زمان تحت تأثیر گویش قرار گرفته و به «حوض‌در» تبدیل شده است.
عظمت بناها و پراکندگی موجود نشان می‌دهد که این منطقه در دوران صوفیه از رونق بسیار زیادی برخوردار بوده است.
یکی از شاخص‌‌هایی که به ما در معرفی شخصیت اجتماعی فرهنگی و سیاسی منطقه کمک می‌کند، نوع معماری است که نشان می‌دهد انسان‌های آن روزگار چطور زندگی می‌کردند.
معماری موجود در «حوض‌در» بسیار زیاد و با عظمت و متنوع بوده و می‌توان آن را نمایشگاهی از معماری دوران تاریخ ایران نامگذاری کرد.قرار گرفتن شش آس آباد در این منطقه و نزدیکی آنها به یکدیگر نشان از تولید زیاد گندم و غلات فراوان در این منطقه دارد که سبب شده سیستان را انبار غله ایران معرفی کنند.
از این نمونه آس بادها در سایر مناطق سیستان به وفور یافت می‌شود، جالب اینجاست که آس باد دوقلو هم داریم که این نشان از قدرت معماری مردم سیستان در گذشته‌های نه چندان دور بوده است.این منطقه برای گردشگران بسیار جذاب و دیدنی است زیرا عظمت آن زیاد بوده به طوری که برخی از تپه‌های شهرسوخته، در این محوطه یافت می‌شود.
پایه و اساس «حوض‌دار» از زمان ساسانی شکل گرفته و در زمان صفوی به اوج خود می‌رسد و در زمان قاجار به دلیل بی‌آبی کاملا متروکه شده و زندگی در آن جریان ندارد.کانال‌های آب موجود در این منطقه نشان می‌دهد مردم در گذشته برای مدیریت آب و کشاورزی برنامه‌ریزی داشته‌اند.
*هم‌اکنون منطقه «حوض‌در» یکی از مهم‌ترین مناطق گردشگری دشت سیستان به شمار می‌آید، که نبود راه دسترسی مناسب این منطقه را از دید بازدید کنندگان محروم نگه داشته اما امسال راه دسترسی آن در حال مطالعه بوده و برق رسانی به این منطقه نیز در حال انجام است.
قلعه سه‌کوهه زابل در حصار طبیعتی سرسبز
قلعه تاریخی سه کوهه در دل یک روستا واقع شده که طبیعت سرسبز روستا، چشم‌انداز زیبایی را برای گردشگران ترسیم کرده است.هنوز از شهرسوخته دور نشده‌ایم که بنای گردشگری و تاریخی دیگری از دور جلوه‌گری کرده و ما را به سمت خود فرا می‌خواند.
این منطقه شاید در نگاه اول یک مکان تاریخی باستانی به حساب آید اما وقتی بیشتر نزدیک می‌شویم و بر بلندای برج فلک‌سر قلعه سه کوهه قرار می‌گیریم، منظره‌ای زیبا به ویژه در این فصل از سال چشمانمان را خیره می‌کند.
«سکوه یا سه کوهه» یکی از آبادی‌های بسیار قدیمی سیستان مربوط به دوران صفویه و قاجار و معاصر است که در 30 کیلومتری جنوب غربی زابل واقع شده، بنای اصلی آن از سه قسمت به هم پیوسته، ارگ جنوبی (متعلق به دوره صفویه)، ارگ شمالی (دوره قاجاریه) و ارگ میدانی تشکیل شده است.
ارگ جنوبی، شامل یک حیاط مرکزی با مجموعه‌ای از اتاق‌ها در اطراف و یک ایوان بلند و باریک در ضلع شمالی بوده و متعلق به حاکم آن زمان است.ارگ شمالی، معروف به فلک‌سر (ملک سار) بوده و از وسعت کمتری نسبت به ارگ جنوبی برخوردار است، این قسمت استراحتگاه حاکم و همراه وی بوده است.نمای بیرونی آن چند ضلعی و تمام سطح گنبد و طاق‌های آن پوشیده است.
ارگ میدانی، قلعه نسبتاً بزرگی است که حدفاصل ارگ جنوبی و ارگ شمالی قرار دارد و در داخل آن اتاق‌هایی است که جایگاه خادمان و محافظان حاکم بوده است.مصالح مورد استفاده در این بنا از کاهگل، خشت خام و آجر در نما، ملات گل و کاهگل و گچ است.این قلعه در تاریخ پر حادثه خود به مرور زمان تغییر و به عنوان میراثی برای آیندگان بر جای مانده است هر گوشه این قلعه نشان از تاریخ عظیم و کهن دارد، یکی از نکات قابل تأمل در این بنا معماری قدیمی آن است که بخشی از تاریخ معماری این منطقه را در حدود 300 سال پیش به تصویر می‌کشد.
کارشناس مسئول دفتر حفظ و احیا بناهای تاریخی سیستان و بلوچستان در این زمینه اظهار داشت: در سال گذشته بالغ بر 1500 میلیون ریال برای مرمت این بنا هزینه شده است.
منصوره ملاالهی بیان کرد: علاوه بر حصار قلعه، مجموعه فضاهای قسمت صفویه (ضلع جنوبی) نیز مرمت شده است.
خانه‌های ماسوله‌ای در شهرستان زهک
روستای «قلعه نو» که از آن به عنوان ماسوله جنوب شرق یاد می‌شود مجموعه‌ای از منازلی است که بسیار منحصربفرد در دامنه کوه ساخته شده است.
زندگی مردم در این خانه‌ها نشان از آن دارد که مردم می‌خواهند این فرهنگ معماری را در منطقه سیستان حفظ کنند.
شاید جریان تیمور لنگ را شنیده باشید، این واقعیت در زاهدان کهنه نهفته شده که علاقمندان به تاریخ می‌توانند با بازدید از این شهر، واقعیت آن را از نزدیک جویا شوند.
دهانه غلامان تخت جمشید خشتی ایران
اگر می‌خواهید یکی از آثار دوره هخامنشیان را نیز بازدید کنید به شرق ایران، سیستان و بلوچستان و شهرستان زهک سفر کنید.گستردگی این بنا به اندازه ای است که از آن به عنوان تخت جمشید خشتی ایران یاد شده است.
کوه خواجه با برنامه‌های شاد و مفرح در روز 12 فروردین ماه میزبان گردشگران نوروزی
به طور کلی در ارتباط با کوه‌خواجه دو نگاه وجود دارد یکی بحث پژوهشگری و دیگری بحث گردشگری است که یکی از مکان‌های تفریحی ویژه‌ای بوده که مردم به آن مراجعه می‌کنند.قدمت و ارزش کوه‌خواجه تا جایی است که هر ساله گردشگران از کشورهای مختلف به این مکان سفر کرده و از بناهای موجود در آن دیدن می‌کنند.هر یک از روزهای عید نوروز تا 13 فروردین ماه در سیستان و بلوچستان به نام یک شهرستان نامگذاری شده که ضمن معرفی شهرستان، برنامه‌های شاد و مفرح برای گردشگران برگزار می‌شود.روز 12 فروردین ماه موسیقی محلی منطقه سیستان در «کوه‌خواجه» طنین‌انداز می‌شود.
