در این گزارش مجموعه نظرات مردم درباره مسائل و مشکلات اقتصادی، تحریم‌ها، نقاط ضعف دولت، دلالان و مافیای اقتصادی و نیز نگرش مردم به قانون هدفمندی یارانه‌ها بررسی شده است که از جهات مختلف می‌تواند مورد توجه دولت قرار گیرد تا در اصلاح ضعف‌های سیستم اقتصادی کشور مصمم‌تر وارد میدان شود و از سوی دیگر، مجموعه نیروهای مخالف دولت از جهت گیری‌ها و نظرات مردم واولویت‌های آنان جمع بندی واقعی‌تری داشته باشند.
اظهارنظر مردم در خصوص دلایل اعمال تحریم‌های علیه ایران
در نظرسنجی‌های انجام شده در سطح ملی در سه ماهه اخیر، اکثر مردم معتقد بوده‌اند که پیشرفت ایران (۷۹ درصد)، رشد علمی ایران (۷۸ درصد)، دشمنی آمریکا با ایران (۷۵ درصد)، دست یابی به انرژی هسته‌یی (۷۱ درصد)، جلوگیری از الگو شدن ایران برای کشورهای دیگر (۶۹ درصد) و نقش ایران در بیداری اسلامی (۶۷ درصد) به عنوان مهمترین عوامل در اعمال تحریم‌ها علیه ایران محسوب می‌شود.
بهترین عکس العمل ایران در قبال تحریم‌ها
در مواجهه با تحریم‌ها و تاثیراتی که در اقتصاد و معیشت مردم خواهد گذاشت اکثریت مردم (۷۷ درصد) خواستار در پیش گرفتن توامان سیاست دیپلماسی و مقاومت هستند و تنها ۲۰ درصد مردم به مذاکره با آمریکا و کنار آمدن با آن سازش اشاره کرده‌اند.
واقع بینی در ریشه‌یابی مشکلات اخیر اقتصادی
ارزیابی مردم از وضعیت کشور معطوف به در نظر گرفتن نقاط ضعف و قوت است به طوری که علاوه بر این‌که اکثر مردم مشکلات اقتصادی اخیر را ملموس می دانند همین تعداد نیز (۷۸ درصد) بر حرکت کشور در مسیر پیشرفت اذعان دارند.
بر این اساس در ریشه یابی بروز مشکلات اقتصادی اخیر، در صدر عواملی که مردم آن‌ها را به عنوان عوامل اصلی معرفی کرده‌اند، سه محور تحریم‌ها، ضعف‌های سیستم اقتصادی کشور و دلالان و مافیای اقتصادی قرار دارد و جالب این که سه عامل در دیدگاه مردم دارای وزن تقریبا یکسانی هستند.
جدول یک: نقش عوامل مختلف در بروز مشکلات اقتصادی کشور
تحریم‌ها ضعف‌های سیستم اجرایی اقتصاد کشور (بانک‌ها، مجموع قوانین ناکارآمد اقتصادی و ...) مواضع برخی مسوولان مجلس ضعف قوه قضاییه در ورود به موقع در برخورد با دلالان اقتصادی ضعف دستگاه‌های نظارتی و امنیتی نقش دلالان و مافیای اقتصادی تخریب دولت ضعف‌های اجرایی دولت۸۴ درصد ۷۶ درصد ۶۷ درصد ۶۲ درصد ۶۱ درصد ۷۹ درصد ۶۶ درصد ۵۱ درصد
نقش هدفمندی یارانه‌ها در مشکلات اخیر اقتصادی
در ارزیابی از تاثیر هدفمندی بر گرانیهای اخیر ۶۷ درصد معتقدند اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها در گرانیهای اخیر نقش زیادی نداشته است. ۶۹درصد نیز از عملکرد دولت در کنترل قیمت‌ها هنگام اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها در یک سال اول ابراز رضایت کرده‌اند از نظر این عده روند افزایش قیمت‌ها در یکسال گذشته بیشتر ناشی از تحریم‌ها و مسئله ارز بوده است تا اجرای قانن هدفمندی یارانه‌ها.
ضرورت اصلاح نظام اقتصادی
پس از زمینه یابی مشکلات اخیر اقتصادی توسط مردم، اکثریت پاسخگویان خواستار اصلاح سیستم اقتصادی کشور شده‌اند به طوری که ضرورت مقابله با دلالان اقتصادی (۸۱ درصد)، اصلاح قوانین اقتصادی (۷۵ درصد) و نظارت موثرتر بر بانک‌ها (۷۳ درصد) و همدلی و حل اختلافات مسوولین (۷۱ درصد) از مهمترین پیشنهادهای ارائه شده توسط مردم بوده است.
اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها
در حدود ۶۸ درصد مردم شهرنشین و ۷۶ درصد روستایی خواهان اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها هستند. اکثر مردم نیز اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها را به نفع کشور دانسته و معتقدند منجر به اصلاح نظام اقتصادی و پیشرفت کشور خواهد شد. همچنین اکثر مردم بر این باورند که اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها با دستاوردهای مثبتی همراه بوده است که مهمترین آن‌ها تاثیر بر اصلاح الگوی مصرف مردم بوده است. (این نتایج در جداول شماره دو و سه قابل مشاهده است)
جدول دو:نتایج قانون هدفمندی یارانه‌ها
روستاها موافقت با اجرای فاز دوم هدفمندی‌ها ۶۸ ۷۶ هدفمندی به نفع مردم و پیشرفت کشور ۷۱ ۷۴ تاثیر هدفمندی در اصلاح الگوی مصرف ۷۳ ۸۱
مخالفت مردم با تخریب طرح هدفمندی و دولت
اکثر مردم با تخریب دستاوردهای طرح هدفمندی یارانه‌ها مخالفند. به طوری که ۷۵ درصد مردم با این گزینه که تخریب طرح هدفمندی یارانه‌ها باعث تضعیف روحیه خطرپذیری مسوولان و مردم در انجام طرح های کلان اقتصادی در کشور می شود موافق هستند. ۶۶ درصد مردم نیز نقش تخریب دولت توسط مخالفان را از عوامل موثر بر بروز مشکلات اخیر ذکر کرده‌اند.(جدول یک)
میزان اجرای قانون هدفمندی توسط دولت
در یک نظرسنجی که در شهریور ۹۱ و در مراکز استان‌ها (سطح ملی) انجام شده است، ۶۷ درصد مردم معتقدند دولت قانون هدفمندی یارانه‌ها را (به طور کامل یا نسبی) اجرا کرده است و ۱۸ درصد نیز معتقدند دولت در بخش کوچکی از این قانون را اجرا کرده است در ادامه نیز تنها ۱۴ درصد مردم معتقدند دولت قانون هدفمندی یارانه‌ها را «اصلا» اجرا نکرده است.(جدول سه)
جدول سه:ابعاد مختلف نقش هدفمندی یارانه‌ها در اصلاح الگوی مصرف و کاهش فاصله طبقاتی
بنزین نان گاز برق آب کمک به معیشت افراد نیازمند کاهش فاصله طبقاتی
سطح ملی ۵۳ ۷۷ ۶۴ ۷۵ ۶۷ ۶۹ ۵۳
روستاها - - - - - ۷۲ ۶۴
حذف طبقات متمول از پرداخت یارانه
یکی از مواردی که اکثر افکار عمومی بر آن تاکید دارند و آن را مصداق اجرای عدالت می‌دانند حذف طبقاتی است که نیازی به دریافت یارانه ندارند و می‌بایست این هزینه‌ها به دهک‌های پایین پرداخت شود. در این راستا ۷۷ درصد مردم با حذف برخی دهک‌های اقتصادی از پرداخت یارانه موفق هستند و آن را به نفع طبقات محروم جامعه می‌دانند.
آنچه از مجموع نظرات مردم حاصل شده، ضرورت اصلاح سیستم اقتصادی کشور است که مورد تاکید همه صاحب نظران اقتصادی نیز ماست، از این رو فراهم کردن بستر اجرای دقیق طرح تحول اقتصادی توسط همه مسوولان کشور از مطالبات همه مردم است اگرچه برخی مخالفان، افزایش یارانه‌های نقدی را از مزیت‌های نسبی دولت برای انتخابات آینده می دانند، اما جلوگیری از اصلاح سیستم اقتصادی کشور به بهانه‌های سیاسی، مانع انجام کارهای بزرگ در کشور شده و روحیه مردم و مسوولین را تضعیف می‌کند.
از طرفی دیگر مردم در طول سال‌های پس از انقلاب نگاه منصفانه و واقعی‌تری به مسائل کشور پیدا کرده‌اند و نقاط ضعف و قوت کشور را در نظر دارند. به طوری که هم پیشرفت کشورهای در عرصه‌های مختلف را لمس می‌کنند و هم مشکلات و نقاط ضعف‌های مجموعه‌ها و نیروهای داخلی کشور را درک می‌کنند. در برابر این فهم نهادینه شده و فرهنگ سیاسی مردم ایران شایسته است مسوولان کشور با کنار گذاشتن اختلافات در موقعیت کنونی، زمینه حل مشکلات اقتصادی اخیر را با نسخه داخلی اقتصادی مقاومتی فراهم کنند.
