تازه‌ها؛ تلاش برای تعامل با "هنر - صنعت" سینما

 
طبیعتاً با اعلام اسامی فیلم‌های حاضر در بخش‌های اصلی جشنواره خبرها و حاشیه‌های این رویداد تا چند روز تحت‌الشعاع اظهارات مرتبط با حاضران و غایبان این فهرست خواهد بود، اما سعی می‌کنیم لااقل در این بخش، دیگر اخبار رسمی جشنواره را هم از قلم نیاندازیم. اخباری که اگرچه به سنت هرساله از سوی روابط عمومی برای رسانه‌ها ارسال می‌شود و بی‌هیچ کم‌کاستی روی خروجی‌ها قرار می‌گیرد اما اگر کمی تأمل کنیم حائز نکات قابل تأملی هستند.

 

 تجلی اراده ملی از بخش‌های ثابت جشنواره فیلم فجر است

 

یکی از این اخبار اعلام آمادگی نهادها و سازمان‌های مختلف برای داوری آثار جشنواره در بخش تجلی اراده ملی است. فهرست این بخش روز گذشته با اعلام آمادگی و معرفی داوران سازمان بهزیستی و آموزشگاه سینمایی دارالفنون کامل‌تر شد. بر این اساس کبری کاوه، عباس حق‌شناس و کاوه کهن از سوی سازمان بهزیستی و محمدمهدی تدین، اسماعیل فلاح‌پور، مریم حسینی، محمدرضا پیل‌آرام، سعید محبی و مهدی حقیقی از طرف آموزشگاه سینمایی دارالفنون برای داوری آثار به جشنواره معرفی شده‌اند.

 

جمله پایانی خبر ارسالی از سوی روابط عمومی جشنواره برای معرفی داوران این بخش جالب توجه است؛ "سی‌ویکمین جشنواره بین‌المللی فجر، به منظور توسعه تعامل سازمان‌ها، وزارتخانه‌ها و نهادهای دولتی و بخش خصوصی با هنر-صنعت سینما و هنرمندان فعال در این حوزه، هر ساله بخش "تجلی اراده ملی" را با مشارکت دستگاه‌های مربوطه و از طریق اهدای جوایز نقدی و غیرنقدی به سینماگران و فیلم‌های شرکت‌کننده در جشنواره برگزار می‌کند."

 

این جمله با اندکی تغییر در ترکیب کلمات، هر ساله ضمیمه معرفی داوران این بخش است؛ فکر می‌کنید برگزاری این بخش تا به امروز چقدر در راستای توسعه تعامل نهادها با "هنر-صنعت" سینما موثر بوده‌است؟

 

چهره‌ها؛ ابراهیم حاتمی‌کیا
 
اگر چه حضور مستندی با عنوان "حاج کاظم" (به کارگردانی مسعود نجفی و با حضور پرویز پرستویی) با نیم‌نگاهی به فیلم ماندگار "آژانس شیشه‌ای" در جشنواره فجر امسال کافیست تا شاهد ردی از دغدغه‌های سال‌های نه‌چندان دور ابراهیم حاتمی‌کیا در جشن امسال سینمای ایران باشیم اما حکایت "چ" و غیبت آن از فهرست نهایی فیلم‌های حاضر در بخش اصلی جشنواره حکایتی متفاوت است.

 

 

فیلمساز میان‌سال متولد خردادماه که حتی سالروز ولادتش مقارن با هفته دفاع‌مقدس است پس از سال‌ها دوری از حال و هوای جنگ قرار بود با فیلم "چ" یک‌بار دیگر خاطره سینمای مطلوب خود و مخاطبانش را در جشنواره فجر زنده کند اما گویا زمان با او یار نبود. حاتمی‌کیا البته ازهمان ابتدا برای رونمایی فیلمش در جشنواره دورخیز کرده بود اما طولانی شدن پروسه تولید و احتمالاً سایه سنگین برخی حاشیه‌های فرامتنی بالاخره تأثیر خود را بر حاصل کار گذاشت و سبب شد با استدلالی ساده فیلم در فهرست اولیه هیأت انتخاب جایی نداشته باشد؛ "فیلم نرسید، ندیدیم!"

 

جالب اینکه بنیاد سینمایی فارابی به‌عنوان تهیه‌کننده این فیلم در پاسخ به تمام حدس و گمان‌ها درباره احتمال نرسیدن فیلم به جشنواره، هر بار قاطع‌تر از نوبت قبل وعده می‌داد که فیلم حتماً خواهد رسید اما فعلاً اینگونه نشده‌است تا ابراهیم حاتمی‌کیا عنوان "بزرگ‌ترین غایب جشنواره سی‌ویکم فجر" را از آن خود کند.

 

باید منتظر ماند و دید در روزهای آینده، فیلم تازه ابراهیم حاتمی‌کیا که برخی حمایت مدیران سینمایی از تولید آن را مرتبط با خبر واگذاری حق اکران فیلم قبلی‌اش یعنی "گزارش یک جشن" به سازمان سینمایی دانسته‌اند، چه سرنوشتی پیدا خواهد کرد؟ آیا دبیر جشنواره در این زمینه کوتاه خواهد آمد؟

 

گفته‌ها؛ درخشش فیلم‌اولی‌ها
 
"به مسأله‌دار بودن فیلم‌ها توجهی نکردیم بلکه معیارمان تنها کیفیت بود." این مهمترین اظهارنظر یکی از اعضا هیأت انتخاب ساعتی پس از انتشار فهرست نهایی فیلم‌ها است. علی معلم در گفت‌وگویی کوتاه با خبرگزاری نسیم ضمن اشاره به این نکته تأکید کرده "مطمئنا آثار خوب وارد جشنواره شده و هر فیلمی هم کنار رفته به دلیل کیفیت پائین آن بوده است." برای قضاوت درباره این گفته باید صبر کنیم و پس از تماشای فیلم‌های "راه‌یافته" و صدالبته فیلم‌های "انتخاب نشده" اعلام نظر کنیم اما صحبت‌های این تهیه‌کننده سینما بخش قابل توجه دیگری هم دارد که تأیید کننده برخی گمانه‌زنی‌هاست.

 

هادی مقدم‌دوست با فیلم "سر به مهر" یکی از چهره‌های شناخته شده در میان فیلم‌اولی‌های امسال است

 

در روزهای قبل یکی از ویژه‌ترین نکات درباره فیلم‌های متقاضی حضور در جشنواره که به‌صورت غیررسمی در رسانه‌ها به آن اشاره می‌شد ساختار متمایز و کیفیت شگفتی‌آفرین فیلم‌اولی‌ها بود. این نکته که در صورت صحت می‌تواند جشنواره را به محفلی برای معرفی چند فیلمساز جوان و تازه‌نفس به سینمای ایران بدل کند، روزگذشته رسماً از سوی یکی از اعضا هیأت انتخاب هم اعلام شد.

 

علی معلم تأکید کرده‌است: "در بخش فیلم‌های اولی برخلاف مقررات جشنواره که قرار بود 11 اثر انتخاب شود، این تعداد به 15 فیلم افزایش یافت و این به دلیل کیفیت آثار بود." محمدحسین نیرومند دیگر عضو هیأت انتخاب هم معتقد است: "امسال ما با استعدادهای ویژه‌ای روبرو خواهیم شد که سال‌های گذشته این افراد زیر سایه بزرگان دیده نمی‌شدند و الان این فرصت ایجاد شده که این فیلم‌ها دیده شوند."

 

بخش "نگاه نو" جشنواره امسال از همین امروز کنجکاوی‌برانگیز شده‌است!
 
وعده‌‌ها؛ جشنواره معطل نمی‌ماند!

 

در بخش "چهره‌ها" ضمن توصیف شرایط فیلم تازه ابراهیم حاتمی‌کیا به‌عنوان یکی از مهمترین فیلم‌های غایب در فهرست فیلم‌های بخش اصلی جشنواره، سوال کردیم؛ "آیا دبیر جشنواره در این زمینه کوتاه خواهد آمد؟"

 

این سوال صرفاً یک حدس و گمان رسانه‌ای نیست بلکه طبق تجربه سال‌های قبل تغییر و تحول در فهرست اعلام شده از سوی هیأت انتخاب نه امری طبیعی که حتی سنتی مرسوم محسوب می‌شود. اتفاقی که در دروه‌های قبل یا با افزایش تعداد فیلم‌های بخش اصلی محقق می‌شد یا با تعریف بخش‌های تازه! جالب اینکه این اتفاق هر ساله برای فیلم‌هایی رخ می‌دهد که غالباً محصول مستقیم مدیریت سینمایی بوده‌اند.

 

شاید به همین دلیل روزگذشته و ساعتی قبل از اعلام فهرست نهایی هیأت انتخاب دبیر جشنواره ترجیح داد در گفت‌وگو با روابط عمومی جشنواره بر این نکته تأکید کند: "جشنواره معطل هیچ فیلمی نمی‌ماند؛ حتی چمران!"

 

محمدرضا عباسیان توضیح داد: "از ابتدای برنامه‌ریزی برای برگزاری این جشنواره، تمامی هدف و دغدغه برگزارکنندگان این بوده که این جشنواره از زمان انتشار فراخوان تا روز اختتامیه با نظم خاص و مشخص شده برگزار شود تا از آشفتگی‌های احتمالی جلوگیری شود." و بر همین اساس متعهد شد: "اگر نسخه اصلی فیلمی تا پایان مهلت زمان‌بندی شده به جشنواره نرسد، جشنواره معطل هیچ فیلمی نمی‌ماند حتی اگر فیلم چمران آقای حاتمی‌کیا باشد." بدون هیچ قضاوتی، خبرهای جشنواره در روزهای آینده را رصد می‌کنیم.

 

حاشیه‌ها؛ فیلم‌اولی‌های چند فیلمه!

 

در کنار اعلام فیلم‌های بخش "سودای سیمرغ" معرفی آثار حاضر در بخش "نگاه نو" که طبق تعریف، مختص فیلمسازانی است که با اولین تجربه کارگردانی خود در سینما در جشنواره به رقابت خواهند پرداخت، حاشیه جالب توجهی داشت.

 

هیأت انتخاب جشنواره امسال فیلم‌هایی را در بخش "نگاه نو" اعلام کرده‌است که کارگردانانشان پیش از این نیز تجربه کارگردانی فیلم سینمایی داشته‌اند و به‌تعبیر روشن‌تر اساسا فیلم‌اولی محسوب نمی‌شوند! این نکته البته نه از سوی خود این فیلمسازان تاکنون با واکنش جدی مواجه شده‌است نه مسئولان جشنواره توضیحی پیرامون آن ارائه کرده‌اند. سایت سینمای ما در این زمینه با نام بردن ازفیلم‌های قبلی 5 فیلمساز حاضر در بخش "نگاه نو" جشنواره امسال بر این نکته تأکید کرده‌است که "به نظر می‌رسد تنها ملاک و معیار برای تعریف و دسته‌بندی "فیلم‌اول" و کارگردان "فیلم‌اولی" در جشنواره امسال، دریافت مجوزهای لازم از سازمان سینمایی و نهادهای دولتی ذیربط باشد و نه هیچ چیز دیگر."

 

پوریا آذربایجانی به‌رغم کارگردانی 3 فیلم بلند، امسال در بخش فیلم‌اولی‌های جشنواره رقابت می‌کند

براساس این گزارش پوریا آذربایجانی سال 1385 فیلم بلند "روایت‌های نا‌تمام" را ساخت و در جشنواره فیلم فجر شرکت داشت و مورد توجه قرار گرفت. فیلم بلند دوم آذربایجانی به نام "آب و آینه" برای تلویزیون ساخته شد اما به بخش مسابقه ویدئوسینمای بیست‌وهفتمین جشنواره فجر راه یافت و جایزه بهترین کارگردانی گرفت. فیلم سومش "عاشقانه‌ای برای سرباز وظیفه رحمت" در جشنواره بیست‌ونهم نامزد چند جایزه بخش مسابقه ویدئوسینما بود. جالب این‌که "‌روایت‌های ناتمام‌" فیلم اول آذربایجانی برنده جایزه بهترین فیلم اول جشنواره فجر بیست‌و‌پنجم هم شده‌است. سال گذشته دبیرخانه جشنواره فجر "تجریش ناتمام" را به دلیل داشتن پروانه نمایش ویدیویی نپذیرفت، اما امسال همین فیلم در بخش فیلم‌های اول حضور دارد!

 

رامتین  لبافی‌پور هم که امسال فیلم "برلین-7" را در بخش نگاهی نو دارد پیش از این فیلم "آرام باش و تا هفت بشمار" را در سال 1387 کارگردانی کرده بود که اتفاقاً آن فیلم از رکوردداران حضور بین‌المللی سینمای ایران در سال‌های اخیر بوده و در بخش آثار ویدئویی بیست‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر هم حضور داشته‌است.

 

روح‌الله سهرابی هم با فیلم بلند اول خود با نام "محدوده ابری" به برخی از جشنواره‌های معتبر خارجی راه یافت و حتی در بازار فیلم فستیوال کن هم به نمایندگی از ایران حضور داشت. "محدوده ابری" سال گذشته در بیست‌و‌هشتمین جشنواره‌ بین‌المللی فیلم فجر به نمایش درآمد و مورد استقبال تماشاگران و منتقدان قرار گرفت. هرچند توافق‌های اولیه مبنی‌بر این بود که این فیلم بعدها تبدیل به کپی 35 م.م و در سینماها به اکران عمومی گذاشته شود، فراهم نشد. این کارگردان امسال با فیلم "خاکستر و برف" در جشنواره حضور دارد.

 

علی کریم هم در حالی با فیلم "من از سپیده صبح بیزارم" در بخش "نگاه نو" جشنواره امسال حضور دارد که اولین فیلم بلند خود را با نام "چاله" در سال 1388 کارگردانی کرده بود. این فیلم در فستیوال ونیز در بخش هفته منتقدان به نمایش درآمد و به عنوان فیلم بلند به جشنواره "فیلم شهر" هم راه یافت. احسان عبدی‌پور کارگردان فیلم "رنجرو" هم پیش از این با اولین فیلم بلندش "همسنگار" در بخش مسابقه ویدئو سینمای بیست‌و‌نهمین جشنواره فیلم فجر حضور چشمگیری داشت و نامزد شش جایزه اصلی و حتی برگزیده به‌عنوان بهترین فیلم شد.