گروه فرهنگی مشرق - كمبود پوزتيو و نگاتيو مدتي است به معضل بزرگ سينماي ايران تبديل شده است. اين در حالي است كه سازمان سينمايي قصد دارد بزودي 200 سالن سينما را با امكانات ديجيتال تجهيز كند تا حداقل باري از دوش تهيه‌كننده‌ها و پخش‌كننده‌ها برداشته شود. اين موضوع و همچنين تفاوت كار با دوربين ديجيتال و 35 موضوع گزارش امروز باني فيلم است كه تعدادي از فيلمبرداران سينما به پرسش‌هاي ما جواب داده‌اند.

ديجيتال تا چند سال ديگر سينماي جهان را تسخير مي‌كند

هومن بهمنش در پاسخ به اين سوال كه فيلمبرداري با دوربين ديجيتال بهتر است يا دوربين 35 به «باني فيلم» گفت: اساسا به عقیده من این مقایسه از پایه ایراد دارد،تکنولوژی سینما آنالوگ یا همان نگاتیو تاریخ صد و اندی ساله دارد و در مقابل تکنولوژی سینما دیجیتال سابقه ۱۰ تا ۱۵ ساله دارد. باید ۱۰۰ سال دیگر در مورد خوب و بد بودن تکنولوژی دیجیتال نظر منصفانه داد. ولی با همین عمر کمش توانسته با آنالوگ رقابت کند و در تمامی زمینه ها مثل عکاسی ، صدا وصنایع دیگر به شکل کامل آنالوگ را کناربزند. اما یکی از دلایل پایداری آنالوگ تا به این لحظه جدا از نتیجه مطلوبش نوستالژی برخی فیلمبرداران قدیمی سینما در دنیاست.

در ایران هم به دلایل مختلف علمی و غیر علمی این تعصب دو چندان است،من به شخصه با اینکه از نسل دیجیتالم و هر چند که تا چندین سال ابتدایی کارم با دوربینهای آنالوگ سوپر ۸ و ۱۶ میلی متری کار کردم و ۵ فیلم سینمایی آخرم را به شیوه آنالوگ ۳۵ میلیمتری فیلمبرداری کردم گمان میکنم که ظرف ۳ تا ۵ سال آينده دیگر کیفیت، امکانات و فرهنگ دیجیتال، سینمای دنیا را تسخیر میکند و از آنالوگ صرفا در منظورهای خاصی استفاده خواهد شد همانطور که میدانیم تکنولوژی آنالوگ ظرفیت محدود و معینی در زمینه اکران در سایزهای بزرگ و پرده های عظیم دارد، با توجه به دنیای مدرن امروزی و پیشرفتهای بزرگ بشر و تمایل انسانها برای گامهای بلند و عظیم و درخواست مخاطب و بازار جهانی از دانشمندان و مخترعین برای پخشهای سه بعدی و یا لیزری در سایزهای بسیار بزرگ و عظیم و امکان اکران یک فیلم سینمایی به شکل لیزری و سه بعدی در پهنای آسمان یک شهر قطعا راه برای رقابت آنالوگ با دیجیتال به زودی بسته خواهد شد، با همه این اوصاف نمي‌توانم امروز دقیقا یکی را به نفع دیگری مردود اعلام کنم، اما میتوانم بگویم که این چیز را که ما امروز از آنالوگ در دنیا می‌بینیم حد نهایت این تکنولوژیست و این چیزی که از دنیای دیجیتال به رویمان باز شده ابتدای ظهور یک تکنولوژیست، زمان بهترین فاکتور برای قضاوت است.

وي در خصوص اينكه آيا با تجهيز سالن‌ها به امكانات پخش ديجيتال بايد با فرمت نگاتيو 35 خداحافظي كرد، اظهار داشت: گمان میکنم خداحافظی با پزتیو درست تر از خداحافظی با نگاتیو باشد.چرا که در صورت تجهیز سالنهای سینما به پخش دیجیتال، شیوه پخش تغییر خواهد کرد نه شیوه تولید و این بدین معنی نیست که لزوما همه فیلمها ، حتما باید به شیوه دیجیتال فیلمبرداری شوند. مثل همه دنیا میتوان بعضی فیلمها را به شیوه آنالوگ فیلمبرداری کرد و از امکانات دیجیتال در زمینه رنگ بندی و پالایش رنگی فیلم در پست پروداکشن و همچنین در پخش و پایین آمدن هزینه های اکران در همان فیلمهای آنالوگ استفاده کرد.

باید به این نکته هم اشاره کرد که شما زمانی میتوانید هنر و تخصص یک فیلمبردار سینما را ببینید و از نتیجه زحمات و دقت نظرش در نوع نورپردازی ،ترکیب بندی،پردازش رنگی و میزان تیرگی و روشنی‌های صحنه هایش لذت ببرید که صد در صد کارش را روی پرده سینما مشاهده کنید. فیلم آن فیلمبردار چه نگاتیو فیلمبرداری شده باشد و چه دیجیتال باید در فضای دیجیتال اسکن و تصحیح رنگ شود و در پایان اگر سیستم پخش دیجیتال مناسب و به روزی در سینماها نسب شده باشد میتوان امیدوار بود که سلیقه تماشاگر با پزتیو خداحافظی می‌کند نه اینکه ما به جبر روزگارمان و به دلیل تحریم‌ها و نداشتن نگاتیو و پزتیو به زور این میهمان صد و اندی سالمان را بیرون کنیم و باز هم مثل سابق تماشاگرمان را با هزینه های سرسام آور سینما به سالن‌ها بکشانیم و بدترین کیفیت تصویری را به خوردشان بدهیم.

هيچ‌كدام از زير ساخت‌هاي سينماي ديجيتال كامل نيست

فرشاد محمدي در پاسخ به اين سؤال كه فيلمبرداري با دوربين ديجيتال بهتر است يا دوربين 35، اظهار داشت: بدون هیچ مقدمه چینی و اما و اگر جواب من به این سوال این است که هیچ کدام مزیتی بر دیگری ندارند. دلیل آن هم فیلم‌های مهم و درجه یکی است که در کل دنیا به هر دو شکل ساخته میشوند و هیچ کدام به دلیل نگاتیو یا دیجیتال بودن اهمیت و برتری نسبت به دیگری ندارند. همه آنها کاملا حرفه ای اند و ارزش دیدن دارند. واقعیت این است که دوربین، فیلمبرداری نمیکند که شکل و نوع و فرمت آن مهم باشد بلکه مدیر فیلمبرداری است که فیلمبرداری میکند و برای یک مدیر فیلمبرداری با سلیقه و دارای نگاه هنرمندانه فرقی نمیکند با چه دوربینی فیلمبرداری کند؟ اما جواب این سوال در سینمای غیر صنعتی ایران کمی متفاوت است.

این مساله در کشورهای صاحب صنعت سینما کاملا حل شده و اینقدر درباره آن حرف نمی‌زنند و مقاله نمی نویسند و سمینار برگزار نمی‌کنند. بسیاری از فیلم‌های کشورهای صاحب صنعت سینما به دلایل حرفه ای و فنی یا زیبایی شناسانه یا هر دلیل موجه دیگری دیجیتال فیلمبرداری می‌شوند و بسیاری دیگر نگاتیو که البته بعضی از این آثار دیجیتال طبعا به دلایل اقتصادی گرایش به این فرمت پیدا میکنند. اما بنظر می‌رسد مهمترین دلیل استقبال از دوربین‌های دیجیتال و فراگیر شدن آن در سینمای ایران - به استثنا بعضی فیلم‌ها و فیلمسازان اندیشمند و آگاه -صرفا جنبه اقتصادی و سهل الوصول بودن آن است.تا زمانی که این تصور نزد تهیه کنندگان ما وجود دارد که استفاده از دوربین دیجیتال باعث می‌شود تجهیزات نوری کمتری مصرف شود و در وقت و هزینه فیلمبرداری صرفه جویی شود هرگز نمی‌توان صاحب صنعت سینمای دیجیتال حرفه ای شد.

حتی نفس برگزاری جشنواره فیلم فجر هم به صورت دیجیتال شاید کمبود بودجه و نگاتیو و پوزيتیو است. (کدام جشنواره سینمایی مهمی را در دنیا می‌شناسید که فیلم‌های فیلمبرداری شده با فرمت ۳۵م م را دیجیتال نمایش بدهند؟) محمدي افزود: نکته ای که شاید در ایران تهیه کنندگان را راغب به دوربین‌های دیجیتال کرده همین سهل و ساده بودن دوربینهای دیجیتال و استفاده از عوامل کارنابلد به جای عوامل حرفه ای در راستای سینمای ارزان و سریع است.

اگر منظور از دوربینهای دیجیتال همین دوربینهای ارزان و بدون کیفیت است که من چیزی برای گفتن ندارم.وقتی صحبت از سینمای دیجیتال میکنیم طبعا منظور سینمای دیجیتال درست و حرفه ای است(تاکید میکنم که منظور من فیلم‌های تجربی حاصل از نگاه اندیشمند و تجربه گرایانه فیلمسازان نیست.مگر ما چند نفر فیلمساز تجربه گرا و جسور داریم؟) وقتی تهیه کنندگان به جای استفاده از دوربین های حرفه ای دیجیتال که هزینه اجاره آنها حتی تا ۲ یا ۳ برابر دوربینهای ۳۵م م است به سراغ دوربینهای بی کیفیت و ارزان می‌روند و حاضر نیستند برای مراحل بعد از فیلمبرداری وقت و هزینه ای صرف کنند صحبت کردن درباره سینمای دیجیتال یعنی چه؟شاید بهتر باشد سؤالتان را اینگونه طرح کنید که دوربینهای دیجیتال ارزان بهتر است یا دوربین ۳۵ م م که طبیعتا پاسخ مشخص است. ولی مطمئنم اغلب تهیه کنندگان محترم حرف و حدیث و توجیه بسیار دارند برای این نوع سینمای ارزان بدون کیفیت فنی با این نوع دوربینهای ساده و آماتوری که البته شاید بعضی از این توضیح ها هم کمی منطقی باشد که ناشی از نبود صنعت سینمای حرفه ای در ایران است. آیا میتوان گفت خواندن کتاب به شکل سنتی و بر روی کتابهای کاغذی مهمتر است یا کتابهای الکترونیک؟واقعا پاسخ این سؤال چیست؟نفس خواندن مهم است یا چگونه و چه شکل خواندن؟

محمدي در پاسخ به اين سؤال كه آيا با تجهيز سالن‌ها به امكانات پخش ديجيتال بايد با فرمت نگاتيو 35 خداحافظي كرد، گفت: باز مهم این است که چه نوع سینمای دیجیتالی مد نظر است؟سینمای دیجیتال ارزان و اماتوری یا سینمای دیجیتال حرفه ای؟برای پاسخ این سؤال باز نگاهی کنیم به سینمای کشورهای صاحب صنعت سینما.بعد از دهها سال پیدایش دوربینهای دیجیتال مگر سینمای ۳۵م م این کشورها به فراموشی سپرده شد؟

البته اگر بحث اکران دیجیتال و آن لاین و پیشرفت وسیر منطقی سینمای دیجیتال مطرح باشد که حرفی نیست و کاملا هم طبیعی است که بزودی سینمای دیجیتال جایگزین سینمای ۳۵م م خواهد شد، اما در ایران ممکن است این روند کاملا ناقص و بدون مطالعه و صرفا به دلایل کاملا اقتصادی اتفاق بیافتد و شاهد خداحافظی زود هنگام با فرمت ۳۵ باشیم. فرمتی که قبل از بلوغ و صنعتی شدن باید به فراموشی سپرده شود و جای خود را به سینمای دیجیتالی بدهد که هیچ کدام از زیر ساختهای آن کامل نیست و تازه همین سینمای دیجیتال زودرس هم به سمت و سوی سینمای دیجیتال ارزان و سریع و بی کیفیت برود.

ديجيتال و نگاتيو هر كدام مزيت‌هاي خود را دارند

مرتضي غفوري نيز در اين خصوص گفت: دوربين ديجيتال قابليت‌هاى بسيارى دارد كه دوربين نگاتيو از آن بى بهره است، هر فيلمبردارى دوست دارد رنگ مورد دلخواه خودش در فيلم باشد نه سليقه فرد ديگرى، در فرمت RAW ديجيتال، اين امكان را به فيلمبردار و كارگردان ميدهد كه هر آنچه در ذهن در مورد رنگ دارند ،را عملى كنند .ولى در نگاتيو اين عمل پروسه طولانى و وقت و انرژى زياد ميخواهد و در آخر آن چيزى كه ميخواستين نميشود، اين مبنا بر حساسيت من براى فيلمبردارى با دوربين ديجيتال نيست، خود من كارم را با نگاتيو شروع كردم يا بهتر بگم من با نگاتيو بزرگ شدم ،در فيلمى دوست داشتم بازيگرى كه كنار پنجره ايستاده سيلوئت باشد ، وقتى كپى صفر فيلم آماده شد ديدم آن صحنه خيلى بور شده، پرسيدم چرا اينجورى شده، در جواب گفتن، صورت بازيگر تاريك بود ما روشن كرديم !!! در نگاتيو سليقه شخصى لابراتوار بر فيلم حاكم است كه هيچ ذهنيتى از آنچه كه در فكر فيلمبردار هست را ندارد و وقتى گله ميكنى ميگن هر كارى كه بگين ما انجام ميديم، در فيلم انتهاى خيابان هشتم دوست داشتم رنگ فيلم سرد باشد بخاطر همين تلفيق رنگ آبى و سبز برايم ايده آل بود ولى در جواب شنيدم كه براى لابراتوار بد ميشه كسى نميدونه كه شمااينطورى ميخواين و فكر ميكنن ما به اشتباه اين رنگى در آورديم و در آخر با كلى رفت و آمد و جان من وجان شما، بازم اونى كه بايد ميشد، نشد.

غفوري ادامه داد: ديجيتال اين ماجراها رو ندارد، به رنگ مورد دلخواهت ميرسى و همان رنگ، البته با تبديل درست، روى پرده ميرود، اگر پخش هم ديجيتال باشد كه تمام زحمتهاى فيلمبردار ديده ميشود، به من ثابت شده، اكسپوز ديجيتال خيلى دشوارتر از دوربين نگاتيو است ، در ديجيتال اگر نور اشتباه بدهيد ويا اگر ديافراگم درست نگذاريد تصوير شما خراب شده است وديگر نمى شود كاريش كرد ولى در نگاتيو بخاطر قدرتى كه در به ثبت رساندن تصوير دارد هيچ وقت تصوير شما خراب نميشود چون در لابراتوار اين اشتباهات قابل تصحيح است. در ديجيتال شما جاى اشتباه نداريد، بر خلاف نظر خيلى از همكاران بايد بگم ديجيتال دنياى خودش را دارد و بايد اين دنيا را بشناسى وگرنه در آن غرق خواهى شد.

با فرمت ديجيتال ميشود كارهاى ويژوال را به راحتى انجام داد ولى در نگاتيو، بايد اول اسكن بشود و بعد ويژوال انجام شود و مجدد به نگاتيو تبديل شود و نتيجه كار هم به خوبي ديجيتال نيست، متاسفانه خيلى‌ها با ديجيتال گارد دارند و وقتى علت را ميپرسى جوابى ندارند وفقط مي‌گويند خوب نيست ،ديجيتال براى جوان‌هاست! امروزه همه كشورها روى آوردن به ديجيتال، تقريباً همه فيلم‌هاى مطرح اين روزها با ديجيتال گرفته مي‌شود، بطوريكه كمپانى بزرگ كداك تعطيل شده، ولى در عوض تمام كمپانى هاى ساخت دوربين نگاتيو، رو نمايى كردند از دوربين ديجيتال، بايد قبول كنيم كه دنياى امروز دنياى ديجيتال است، اكثر فيلمبرداران ما كه در حال حاضر نيز همچنان در سينما فعاليت ميكنند به غير از تجربه هاى ارزشمندشان، از دانش و سواد سينمايى نيز برخوردارند و قطعاً با ورود ناگهانى دوربين هاى ديجيتال، خود را با اين پديده وفق داده اند و شايد تلاش كرده اند تا با اينگونه دوربينها كنار بيايند، با اينكه ممكن است حتى دل خوشى از دنياى ديجيتال نداشته باشند، چرا كه ساليان سال با دوربين نگاتيو زندگى كرده اند و به آن دوربين تعلق خاطر دارند، ديجيتال امكاناتى به ما ميدهد كه نگاتيو نمى دهد و اين به معناى آن نيست كه ديجيتال به نگاتيو ارجحيت دارد و بالعكس، بلكه هر كدام از اين دوربينها كارايى مربوط به خودش را دارد.

وي افزود: فيلمبردار چه در ايران وچه در كشورهاى جهان بر اساس شرايط و امكانات موجود در آنجا، كه مهمترين آن شايد سليقه كارگردان ويا تهيه كننده باشد فيلم را جلوى دوربين مى برد، جلوى دوربين ديجيتال ويا دوربين نگاتيو، «اين نوع دوربين، ديجيتال يا نگاتيو نيست كه يك فيلم را ثبت مى كند، بلكه نوع نگاه هر فيلمبردار به آن فيلم و تعاملش با خالق اثر يعنى كارگردان است كه لحظات به ياد ماندنى مى آفريند. در مورد پخش سينماها از نگاتيو به ديجيتال بايد بگويم كه اين اتفاق هم به نفع بيننده است هم عوامل ، ديجيتال به مراتب از پوزيتيو با كيفيت تر و شارپ تر است، وديگر سينما دار، آپاراتى ندارد كه ديمر آنرا كم كند تا عمر بيشترى داشته باشد و تمام زحمت هاى فيلمبردار را زير سئوال ببرد به خاطر همين بيننده از تصاوير خوش رنگ و با كيفيت بهره مى برد، اين اتفاق زودتر از اينها بايد رخ ميداد.

نگاتيو تصاوير را قابل لمس‌تر مي‌كند

اصغر رفيعي جم در پاسخ به اين سوال كه فيلمبرداري با دوربين ديجيتال بهتر است يا دوربين 35، به «باني فيلم» گفت: به هر صورت بايد همگام با تكنولوژي پيش رفت. دوربين ديجيتال مدت هاست كه وارد بازار شده و خيلي ها هم با آن كار مي كنند، اما در عين حال با نگاتيو كار كردن به طور كل منسوخ نشده است. به عقيده من كار با نگاتيو تصاوير را قابل لمس تر مي سازد، ولي ديجيتال هم پديده اي است كه خواهي نخواهي ظهور پيدا كرده و اتفاقاً خيلي ها هم با آن موفق بوده اند.
وي تجهيز سالن ها به امكانات پخش ديجيتال را عاملي براي خداحافظي با فرمت نگاتيو 35 ندانست و خاطرنشان‌ساخت: هم اكنون هم به دليل علائق و كششي كه وجود دارد شاهد اين هستيم كه برخي از فيلمسازان بعد از كار چند فيلم به صورت ديجيتال، دوباره به نگاتيو رجوع كرده اند، بنابراين نمي توانيم خداحافظي با فرمت نگاتيو را محقق بدانيم. در كل به اعتقاد من با هر دو صورت راحت مي توان برخورد و كار كرد. قطع به يقين در هر دو مورد نور از اهميت به سزايي برخوردار است و درصورتيكه كيفيت از دست نرود چندان تفاوتي با هم ندارند.

شايد نگاتيو از پس ديجيتال برآيد!

مرتضي پورصمدي نيز تفاوتي بين فيلمبرداري با دوربين ديجيتال و دوربين 35 قائل نشد و اظهار داشت: در شرايط كنوني نمي شود منكر ديجيتال و پيشرفت تكنولوژي شد. تمام اين ابزار روز به روز بيشتر و بهتر ساخته مي شوند تا كيفيت آنچه كه مردم خواهند ديد را ارتقا ببخشند. حالا اگر ما روش كار با آن ها را نمي دانيم يا امكاناتش از آغاز تا انتها به طور خاص فراهم نيست، بحث ديگري است. در هر صورت به اعتقاد من هر دو اينها اگر در جهت بهبود كيفي كار باشد هيچ تفاوتي با هم ندارند، ضمن اينكه ديجيتال به دليل شرايط مدرن تري كه دارد از روند رو به رشد چشمگيري برخوردار است.

وي در پاسخ به اين سوال كه آيا با تجهيز سالن ها به امكانات پخش ديجيتال بايد با فرمت نگاتيو 35 خداحافظي كرد، گفت: نمي دانم. وقتي كارخانه «كداك» بعد از 100 سال فعاليت بسته مي شود به اين معني است كه نگاتيو نتوانسته از پس اين شتاب هيجان انگيز رشد ديجيتال جلوگيري كند. ضمن اينكه علائق و سلايق مخاطب هم كاملاً تغيير كرده يعني آن جادوي نشستن در يك سالن تاريك و ديدن تصاوير روي پرده بزرگ ظاهراً جاذبه اش را از دست داده و مردم به نوعي به ديدن تصاوير خانگي تر و كوچك تر عادت كرده اند. به هرحال در اين عرصه يقينا نگاتيو هم تلاش هايي خواهد كرد تا بتواند از پس اين رقابت تكنولوژيك برآيد. حالا يا موفق مي شود، يا از دور بازي كنار مي رود!

براي سريال سازي استفاده از ديجيتال خيلي بهتر است

عظيم جوانروح در پاسخ به اين سؤال كه فيلمبرداري با دوربين ديجيتال بهتر است يا دوربين35، اظهار داشت: در حال حاضر دوربين ديجيتال هايي داريم كه از نگاتيو بهتر كار مي‌كند. اصلاً مقايسه اين دو صحيح نيست ، هر كدام در جايگاه خودشان بايد مورد استفاده قرار بگيرند و در واقع هر كدام حسن ها و معايب خودشان را دارند. در كل به نظرم براي سريال سازي استفاده از دوربين ديجيتال خيلي بهتر است.

وي در جواب اينكه آيا با تجهيز سالن ها به امكانات پخش ديجيتال بايد با فرمت نگاتيو 35 خداحافظي كرد، بيان داشت: شايد بشود نگاتيو را در ايران فراموش كرد، اما پوزيتيو را خير چون همچنان جايگاه خودش را دارد.