به گزارش مشرق به نقل از هفت صبح، بالا رفتن میزان چک های برگشتی و نبود راهی برای اطمینان از اعتبار صادر کننده چک از مشکلات مهمی بوده که بانک مرکزی همواره با آن درگیر است .

بیشترین ضربه را هم از این خلا مردم خورده اند. خیلی ها به خاطر وصول نشدن چکی که در قبال یک معامله گرفته اند دچار مشکل شده اند و خیلی ها هم به پول شان نرسیده اند. مهم ترین اقدامی که مراجع قضایی در حال حاضر می توانند انجام دهند بازداشت صادر کننده چک یا قسط بندی دراز مدت است اما خبر خوب اینکه بانک مرکزی امسال چند طرح مختلف را در دستور کار قرار داده که به اجرا در آمدن هر کدام شان می تواند بخشی از این مشکلات را حل کند.  چند تا از این طرح ها تقریبا به اجرا در آمده و چند طرح دیگر هم مراحل پایانی را می گذراند.
 
اگر شما هم با چک سرو کار دارید بهتر است با این راه های جایگزین آشنا شوید که هم بتوانید از آن استفاده کنید و اگر قرار شد از کسی چکی بگیرید تقاضا کنید بر اساس این دستور العمل های جدید برای تان چک بکشد. یکی از نقاط ضعف در این مورد این است هنوز استفاده از روش های سنتی منسوخ نشده و دسته چک های سنتی هنوز هم در چرخه بانکی کشور در جریان است. شما بهتر است از این به بعد روش های جدید را امتحان کنید .
 
چک های رنگی
 
یکی از اولین طرح هایی که امسال برای سامان دهی صدور چک مورد توجه قرار گرفته است رنگ بندی کردن دسته چک ها براساس اعتبار دارنده آن است. در این طرح کارکرد حساب جاری شخص در طی یک دوره دو ساله با تاییده بانکی که در آن حساب باز کرده است، بررسی می شود. گزارش کارکرد این حساب توسط کارشناسان بانک مرکزی بررسی می شود و به بانک مربوطه اعلام می شود که به متقاضی دسته چکی با رنگ های سفید، زرد یا سبز داده شود.
 
این رنگ ها به ترتیب بیان کننده میزان اعتبار دارنده آن است. هر کس بر مبنای رنگ دسته چک محدودیت هایی در رقم و ریال هر برگ چک خواهد داشت. یکی از نقاط قوت این روش این است که هر سال با ارزیابی عملکرد صاحب چک امتیازی به او داده می شود و پس از کسب امتیاز مورد نظر یک رنگ بالاتر خواهد رفت. از آن طرف در صورت کسب امتیاز منفی ممکن است کسی رنگ دسته چکش پایین تر بیاید و محدودیت های بیشتری برایش اعمال شود. این طرح به صورت به هم پیوسته در نظام بانکی به اجرا در خواهد آمد و همه بانک ها باید از یک دستور العمل مشخص استفاده کنند.
 
چک های ستاره دار
 
ستاره دار شدن چک ها هم هنوز روی میز کارشناسان بانک مرکزی است به گفته آنان چک های ستاره دار مزایای خوبی دارد و طرف معامله گر می تواند ارزیابی کند که تا چه اندازه می تواند روی اعتبار طرف دیگر معامله حساب کند. میزان اعتبار صادر کننده چک بیشترین اهمیت را در این طرح دارد اما یکی از نقاط ضعف این طرح این است که اگر به عنوان مثال در زمانی که مشتری به دلیل سابقه خوب و داشتن اعتبار بالا از چک های ستاره دار بهره مند می شود اگر به هر دلیلی اعتبارش خدشه دار شود و تخلفی انجام دهد، طرف معامله گرچه کاری می تواند انجام دهد، این موضوع و تبعات دیگر این بحث مواردی هستند که باید به درستی و شفاف مشخص شود .

اما این طرح همچنان به عنوان یکی از گزینه های بانک مرکزی مورد بررسی است مدت هاست که راجع به این موضوع بحث و بررسی می شود و مطالعات تطبیقی نیز در این زمینه صورت گرفته و فواید و مضرات طرح مورد بررسی قرار گرفته است . همین موانع باعث شده که چکها هنوز نتوانند ستاره بگیرند و به نظر هم نمی رسد این موضوع تا پایان سال به نتیجه برسد، چون زیر ساخت های نرم افزاری و سخت افزاری مورد نیاز هنوز وجود ندارد.
 
چک های الکترونیکی
 
یکی دیگر از جایگزین های چک های کاغذی چک الکترونیک است. این روش در حال حاضر هم قابلیت اجرایی یافته است. یک چک الکترونیکی نسخه الکترونیکی چک کاغذی است. آنها حاوی همان اطلاعاتی هستند که در چک های کاغذی موجود است. چک های الکترونیک می توانند با همان ارزش و چارچوب قانونی چک های کاغذی پایه ریزی شوند. این چک ها قابلیت پیوند به اطلاعات نامحدود و معاوضه سریع بین سایر بخش ها را دارند و در نهایت می توانند در هر تراکنش مشابه چک های کاغذی مورد استفاده قرار گیرند.
 
با این تفاوت که هنگام صدور چک اگر اعتبار صادر کننده نتواند از رقم نوشته شده پشتیبانی کند امکان امضای آن را نخواهد داشت. در جریان صدور چک الکترونیکی، تراکنش معمولا از جانب بانک های دریافت کننده آغاز می شود.
 
تراکنش با ارسال صورتحساب یا یک یادداشت بانکی به پرداخت کننده چک که در سیستم حساب های قابل پرداخت مشتری طراحی شده است آغاز می شود. وقتی زمان پرداخت صورتحساب فرا رسید، اطلاعات موجود در صورتحساب به وسیله سیستم حساب های قابل پرداخت بررسی می شود و سپس داده های صورتحساب برای صادر شدن یک چک الکترونیکی مورد استفاده می گیرد. چک الکترونیکی صادر شده شامل مجموعه اطلاعات یک چک، نظیر دریافت کننده چک، مبلغ، زمان پرداخت و اطلاعات حساب است. برای امضا کردن چک، طرف پرداخت کننده یک مرز را برای گشوده شدن کارت دفترچه چک خود وارد می کند.
 
چک الکترونیکی امضا شده به وسیله ایمیل یا تراکنش تحت وب، برای طرف دریافت کننده ارسال می شود. دریافت کننده صحت امضای پرداخت کننده را روی چک الکترونیکی و صورتحساب بررسی، اطلاعات صورتحساب را استخراج و برای حساب های قابل وصول ارسال می کند. پس از آن دریافت کننده رمز خود را به منظور گشودن دفترچه چک الکترونیکی وارد می کند. بانک پرداخت کننده تحقیق می کند که این چک الکترونیکی تکراری نباشد، حساب و هویت پرداخت کننده جاری صحیح باشد.
 
در نهایت یک پیام برای پرداخت کننده ارسال می شود که در آن شرح کاملی از روند تراکنش درج شده است. هر کس که دسته چک کاغذی دارد می تواند با مراجعه به بانک درخواست دسته چک الکترونیک هم داشته باشد.
 
 
اعتبار سنجی از طریق اینترنت
 
یکی دیگر از راهکارهای بانک مرکزی برای کم کردن از تعداد چک های برگشتی و افزایش اطمینان در این حوزه این است که امکان سنجش میزان اعتبار صاحب چک را برای کسی که می خواهد از او چک را بگیرد فراهم کند. فرض کنید کسی که چکی می گیرد، این امکان برایش میسر باشد وارد سایتی شده و با یوزرنیم و پسوردی که صاحب چک در اختیارش قرار می دهد، بتواند اعتبار صاحب چک را بررسی کرده و از وضعیت آن آگاهی یابد و از سویی این امکان برای صاحب چک نیز وجود داشته باشد که بلافاصله پسورد خود را تغییر دهد.
 
در واقع با این کار امکان اطلاع رسانی به لحظه از اعتبار صاحب چک برای دریافت کننده چک به وجود می آید و اطمینان برای او حاصل می شود . این فقط یک ایده خام نیست این طرح به طور جدی در بانک مرکزی در حال بررسی است و شاید از اول سال آینده مورد استفاده قرار بگیرد. یکی از نقاط ضعف آن زمان بر بودن عوض کردن پسورد توسط صاحب چک و امکان بروز اشکالاتی به خاطر عوض کردن زیاد این رمز است.
 
 
طرح سما
 
 طرح سما هم از جمله طرح های مربوط به چک است که در نوع خود می تواند به افزایش کارایی این ابزار مالی کمک کند. وقتی چکی به خاطر نواقصی مانند پشت نویسی غلط،  برگشت می خورد به پای بد حسابی صاحب چک گذاشته می شود با این طرح قرار است این مشکل برطرف شود. البته کاربرد مهم تر آن در وصول چک ها است. در حال حاضر برای وصول چک های سایر بانک ها به این ترتیب عمل می شود که لاشه چک ها براساس فرآیندی از بانک واگذارنده به بانک عهده ارسال و تعیین وضعیت می شود.
 
در پروسه وصول چک در شرایط کنونی واحد های مختلفی با تعداد نفرات بسیاری در راستای آماده سازی چک ها درگیر هستند.
 
ضمن این که در جریان نقل وانتقال چک ها از شعب به اداره پایاپای هر بانک و از آنجا به اتاق پایاپای اسناد بانکی و در ادامه از اتاق به سمت اداره پایاپای بانک مبدا و در نهایت به شعبه، خطرات زیادی تحصیلداران بانک ها را تهدید می کند که می توان به سرقت چک ها، ضرب و شتم تحصیلداران توسط سارقین و تصادفات ناشی از تردد در سطح شهرها اشاره کرد. در این طرح، لاشه چک در شعبه بانک بایگانی شده و فقط اطلاعات و تصویر چک به شعبه بانک دیگر ارسال می شود. اتاق پایاپای اسناد بانکی، ویژگی تمام چک های بانک ها را به همراه تصاویر رنگی آنها جمع آوری و در قالب یک سی دی جهت احراز اصالت چک ها در اختیار کاربر بانک واگذارنده قرار می دهد.