اما، «سبک زندگی» چیست و تبیین صحیح آن چه اهمیتی دارد؟

«سبک زندگی» یا Life Style در غرب ـ که خاستگاه آن است ـ سبک زندگی شیوه و روش زندگی فرد در حوزه‌های مختلف زندگی او اعم از فردی یا اجتماعی است.

در واقع، این عبارت بیشتر در خصوص تطابق زندگی فردی با تیپ‌های شخصیتی یا گروهی خاص به کار می‌رود. حال سؤال اینجاست اگر فردی بخواهد سبک زندگی خود را شکل دهد، بر چه اساسی باید از انواع و اقسام سبک‌ها و شیوه‌های رفتاری، یکی را انتخاب یا حتی اختراع کند؟

در نگاه غیر دینی، این انتخاب به سادگی صورت می‌گیرد، چرا که اصالت با فرد و علایق اوست و در سود و لذت خلاصه می‌شود. اما در آیین انسان‌ساز اسلام،

فرد مسلمان نمی‌تواند چنین رفتاری داشته باشد بلکه باید زندگی خویش را بر اساس اصول و آموزه‌های دینی شکل دهد.

بر همین اساس، اگر بخواهیم دین را براى مخاطبان امروز تبلیغ کنیم، باید بیش از هر چیزى، به سبک زندگى دینى توجه کنیم و ویژگی‌هایش را برشماریم.

چرا سبک زندگی دینی؟

محمدرضا مخبر دزفولی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در این باره می‌گوید: سبک زندگی اسلامی – ایرانی در مقابل تهاجم گسترده دشمن و تحمیل سبک زندگی غربی به جوامع مختلف قرار دارد.

وی ادامه می‌دهد: اسلام در بعد فردی و اجتماعی برای تعقل، آموزش و یادگیری از گهواره تا گور، نکوهش تنبلی و تاکید بر کار و تلاش، بهداشت فردی، نرساندن ضرر به دیگران و مفید بدن، روش خوردن و آشامیدن، لباس پوشیدن، آداب آراستگی و... برنامه دارد. به عنوان نمونه، پرداختن به ابعادی نظیر صله رحم، احترام به پدر و مادر، همسایه، تکریم اقشار مختلف، عیادت بیماران، مهمان‌نوازی، تکریم جهادگران و ایثارگران، تکریم علما، توجه به کودکان و تربیت فرزندان، رازداری، حفظ آبرو و ... که در فرهنگ ما جایگاه ویژه دارند، در سبک زندگی غربی ترک شده است.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی که در مرداد ماه امسال «علیرضا علی‌احمدی» را به‌عنوان مدیر طرح سبک زندگی اسلامی-ایرانی منصوب کرده است، می‌افزاید: باید الگوی سبک زندگی اسلامی – ایرانی با مشارکت فرهیختگان و نخبگان حوزه و دانشگاه تدوین شود و در آینده نه چندان دور، الگویی مناسب به مسلمانان جهان ارائه دهیم که بدانند یک ایرانی مسلمان دارای چه ارزش‌هایی برای رفتارهای فردی و اجتماعی خود است.

با این تفاسیر،‌ آیا در همه شئون زندگی می‌توان از الگوهای دینی تبعیت کرد؟

قاعدتاً سبک زندگی دینی باید الگوی کاملی از همه نیاز‌مندی‌های دنیوی و اخروی باشد. سؤال این است که آیا سبک زندگی دینی در همه شئون کارآیی دارد، به عنوان نمونه در مباحث پزشکی می‌توان از سبک زندگی دینی تبعیت کرد؟

معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت ضمن اشاره به مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره سبک زندگی دینی و الزام تشکیلات وزارت بهداشت برای مشارکت در این زمینه می‌گوید: در همین راستا، نخستین جشنواره قرآن‌پژوهی و طب را زمستان سال گذشته در دانشگاه علوم پزشکی قم برگزار کردیم.

مصطفی قانعی ادامه می‌دهد: از اهداف ما در این کنگره، تغییر سبک زندگی مردم با توجه به دستورالعمل‌های قرآن کریم و طراحی جدید شیوه زندگی برای رسیدن به سعادت دنیوی و تضمین سعادت اخروی است.

معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ضمن اشاره به راه‌اندازی کتابخانه دیجیتالی مقالات قرآنی در حوزه پزشکی تأکید می‌کند: وزارت بهداشت در نظر دارد در ادامه این حرکت، مراکز پژوهشی مختص به کار در زمینه قرآن‌پژوهی و طب تأسیس کرده و مجله علمی پژوهشی در این رابطه نیز منتشر کند.

با توجه به اینکه قرآن کریم نگاهی کل‌نگر دارد و موارد جزئی در آن مطرح نمی‌شود، استخراج جزئیات سبک زندگی دینی باید از چه منابعی صورت گیرد؟

مصطفی دلشاد تهرانی، برگزیده جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی با نگارش کتاب «سیره نبوی» می‌گوید: وقتی قرآن کریم می‌فرماید «لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ» به معنای این است که باید زندگی پیامبر اکرم (ص) را فرا روی خویش قرار داده و سبک زندگی ایشان را دنبال کنیم.

وی می‌افزاید: حضرت محمد(ص) در زندگی مدیریتی خویش، مبتنی بر یک اصول مدیریتی بود که ائمه اطهار (ع) نیز همان اصول را حفظ کردند و این اصول امروزه وجود دارد و ما می‌توانیم ریشه این اصول را در قرآن کریم، آموزه‌های حضرات معصوم(ع) و تاریخ زندگی آنها بیابیم.

استاد دانشگاه قرآن و حدیث معتقد است: غفلت از سبک زندگی نبوی ما را به تبعیت از مؤلفه‌های زندگی غربی سوق می‌دهد. ما باید بازگشتی دوباره به سبک زندگی پیامبر اکرم(ص) داشته، اصول آن را استخراج کرده و آن را به شکل امروزی در آوریم و در حوزه فردی، اجتماعی، خانوادگی، اقتصادی، یک مدل و الگوی زیست مسلمانی ساخته و سعی کنیم تا جایی که می‌توانیم بر اساس آن زندگی کنیم.

این مترجم و شارح برگزیده نهج‌البلاغه تأکید می‌کند: مهم این است که این سبک زندگی به خوبی عرضه شود، انسان‌ها آگاه شوند و آگاهانه انتخاب کنند، همانطور که حضرت رسول (ص) با بعثت خود مدلی از زندگی را به مردم ارائه داد و به خوبی آن را ابلاغ کرد تا هر کسی که می‌خواهد آن را انتخاب کند.

حال که سیره پیامبر اعظم(ع) و اهل بیت مکرم ایشان به عنوان بهترین منبع سبک زندگی دینی به شمار می‌رود، آیا کتاب جامعی وجود دارد که به صورت روزآمد، روان و همه‌فهم به بیان شیوه زندگی اسلامی پرداخته باشد؟

حجت‌الاسلام یدالله مقدسی از پژوهشگران بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء می‌گوید: اثر ارزشمند «مفاتیح الحیات» (کلیدهای زندگی) یا همان جلد دوم مفاتیح الجنان، با هدف آشنایی عموم مردم با آیات و روایات مربوط به روش‌های زندگی و معاشرت‌های اجتماعی و مسائل مربوط به جامعه اسلامی، تحت نظر فیلسوف فرزانه آیت‌الله جوادی آملی نگاشته شده است.

وی ادامه می‌دهد: انسان با عمل به کتاب «مفاتیح الجنان» مرحوم شیخ عباس قمی، «کلید بهشت» را به دست می‌آورد. کتاب مفاتیح الحیات نیز با همین هدف نوشته شده است و این کتاب «کلید زندگی» واقعی را به انسان می‌دهد تا انسان بتواند با آن «کلید بهشت» را به دست آورد.

عضو گروه تحقیق و تنظیم کتاب مفاتیح الحیات می‌افزاید: زبانی که در این کتاب آمده، زبان عموم است، یعنی همه اقشار می‌توانند از آن بهره بگیرند.

هادی نائیجی پژوهشگر معارف قرآنی نیز درباره مفاتیح الحیات می‌گوید: آیت‌الله جوادی آملی وعده انتشار این کتاب را مدت‌ها پیش در نمازجمعه قم به مردم داد. ایشان بارها عنوان می‌کردند کتاب مفاتیح الجنان مسیر رسیدن به جنت را برای مسلمانان ترسیم می‌کند و نیاز است کتابی در مورد «مسیر زندگی» در این دنیا برای جامعه اسلامی تدوین شود.

سرانجام این کتاب گرانسنگ با پیگیری‌های آیت‌الله جوادی آملی و دو سال کار تحقیقاتی یک تیم بیست‌نفره به نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران رسید و در همان 10 روز نایاب شد.

کتابی که در کم‌تر از 5 ماه به چاپ پنجاه و هشتم رسیده است و به گفته مصطفی امرائی، مدیر مرکز بین‌المللی نشر «اسراء»، تاکنون 290 هزار جلد از آن روانه بازار نشر شده است. رکوردی که دست‌نیافتنی می‌نماید!

به نظر می‌رسد سبک زندگی ارائه شده در مفاتیح‌الحیات با ذائقه اسلامی ـ ایرانی مردم همخوانی دارد که اینچنین توانسته است جای خود را در خانه‌ها باز کند؛ کتابی که عمل به دستورات دینی و اخلاقی‌اش توسط اشخاص و ورود سازوکار فرهنگی و تربیتی آن به جامعه، ضامن صلابت و سعادت است.

این مهم به مرزهای داخلی محدود نمی‌شود، بلکه صدور سبک زندگی ارائه شده در مفاتیح الحیات به دیگر نقاط جهان می‌تواند گفتمان اخلاق‌مدار اسلامی را فراگیر کند، شاید به همین دلیل است که مدیر کانال ندای اسلام قصد پخش سلسله برنامه‌های The Keys of Life (کلیدهای خوشبختی) را دارد.

اما آخرین و مهم‌ترین سؤال این است که ورود سبک زندگی دینی به معیشت روزانه مردم از چه طریق امکان‌پذیر است؟

بدون شک، نقش رسانه‌ها در این حیطه انکارناپذیر است. عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در این باره می‌گوید: یکی از مؤلفه‌ها و تغییرات در سبک زندگی انسان‌ها، رسانه‌ها به خصوص سینماست. در واقع، با اختراع سینما در سال 1895 میلادی، سبک جدیدی از زندگی آغاز شد و آدم‌ها در کنار سرگرم بودن،به صورت غیر مستقیم از آن تأثیر می‌پذیرفتند.

‌مجید شاه‌حسینی با اشاره به نقش تلویزیون در القای سبک زندگی به مردم ادامه می‌دهد: اگر به صورت اتفاقی هم به برنامه‌های رسانه نگاه کنید، ناخودآگاه یکی از 4 چالش‌ «سنت و مدرنیته»، «دین و مائوئیسم»، «فاشیسم و لیبرالیسم» و «چالش مردگرایی افراطی در مقابل زن‌گرایی تفریطی» به ذهن ما شلیک می‌شود و در تصمیم‌گیری‌های زندگی ما نظیر ازدواج، تحصیل و سبک زندگی تأثیر دارد.

طرح این پرسش که در واقع درون پرسش قبلی قرار دارد، خالی از لطف نیست: جدیدترین نوع رسانه‌ها یعنی «شبکه‌های اجتماعی» چه جایگاهی در تعیین سبک زندگی مشترکان خود دارند؟

نتایج آخرین پژوهش انجام شده در کشور که بخشی از آن در شماره مرداد فصلنامه علمی – پژوهشی تحقیقات فرهنگی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به چاپ رسیده بیانگر آن است که اکثر اعضای شبکه‌های اجتماعی معتقدند میان عضویت آنان در این شبکه‌ها و سبک زندگی اعضای شبکه رابطه مستقیم وجود دارد.

بر اساس نتایج این پژوهش، بیش از 30 درصد مردان و 41 درصد زنان معتقدند شبکه‌های اجتماعی اینترنتی توانسته است به میزان بالایی در نوع ادبیات افراد جامعه مؤثر باشد.

همچنین 49,5 درصد زنان و 41,4 درصد مردان بر این باور هستند که عضویت در شبکه‌های اجتماعی اینترنتی در مقادیر متوسط به بالا توانسته است بر سبک پوشش آنان در جامعه تأثیر بگذارد.

واضح است محدود کردن شبکه‌های اجتماعی از طریق ابزارهایی نظیر فیلترینگ، راهکاری موقتی است، بلکه راه‌اندازی نمونه‌های بومی نظیر شبکه اجتماعی تبیان و پورتال جامع مهدویت (www.10000012.com) و انتشار مطالب جذاب و باورپذیر دینی - اخلاقی در این شبکه‌ها و رسانه‌های فراگیر می‌تواند در این زمینه راهگشا باشد.