گروه فرهنگی مشرق – رهبر معظم انقلاب در دیدار با فرهنگیان و دانشگاهیان خراسان شمالی یک بار دیگر موضوع مهم "عرفان‌های کاذب" را مورد تاکید قرار داده و فرمودند: در محیطهای جوان بخصوص دانشگاهها مراقب عرفانهای كاذب باشید كه این یكی از برنامه‌های فلج كننده است. این چهارمین بار است که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در جریان سفرهای استانی خود به این مسئله اشاره می‌کنند؛ اولین بار در سفر به استان سمنان، سپس شیراز، دوسال گذشته در قم و دو روز گذشته هم در خراسان شمالی به این موضوع پرداختند. تاکیدات چندباره ایشان درباره عرفان‌های کاذب در سالهای اخیر مشخص می‌کند که خطر این مسایل به شدت مردم و به ویژه قشر جوان ما را تهدید می‌کند؛ عبارت "فلج کننده" که دو روز پیش از سوی ایشان مطرح شد، گواهی است بر این مدعا.

در همین رابطه گفتگویی داشتیم با حجت الاسلام جواد محرابی رییس موسسه فرق و ادیان قم که چند سالی است موضوع عرفان‌های نوظهور را در وزارت کشور پیگیری می‌کند. وی در حال حاضر رییس اداره "وحدت، همبستگی و هویت ملی" وزارت کشور است.

این چهارمین بار است که رهبر معظم انقلاب در خصوص عرفان های کاذب تذکر می دهند. چه اقداماتی در طول این چند سال صورت گرفته‌است؟

مسئله عرفان های نوپدید همانطور که حضرت آقا فرمودند مسئله بسیار مهمی است. واژه‌ای که آقا به کار بردند واژه بسیار کلیدی ای است. وضعیت عرفان‌های نوپدید به گونه‌ای است که افراد را به شدت در خود درگیر و غرق می‌کند. در واقع افراد را از جامعه جدا و با مسائل خرافی درگیر می کند. برنامه های فرقه ای باعث شده که تعداد زیادی از افرادی که وارد این فرقه‌ها شده‌اند کارایی های قبلی خود را از دست داده اند. طبق بررسی که انجام دادیم افراد زیادی که وارد این فرقه ها می شوند دچار مشکلاتی مثل تضعیف روابط اجتماعی، بی هویتی، تضعیف کانون خانواده می شوند.

اکثر افراد عضو این فرقه ها به خانواده خودشان بی اعتنا شده اند و زندگی آنها پس از ورود به این فرقه ها متلاشی شده است. فرار از منزل در بین این افراد بسیار جدی است. ازدواج های پنهانی درون فرقه ای از دیگر اتفاقاتی است که در بین اعضا وجود دارد. افت کارایی و افت تولید علم بسیار زیاد بوده و دانشجویان زیادی بودند که قبل از ورود به این فرقه ها جزء نیروهای شاخص و نخبگان درسی بوده اند؛ اما وقتی وارد این فرقه ها شدند، همه چیز را رها کرده و حتی درس را نیمه تمام گذاشته اند.

در بین این افراد بیماری های روحی نیز شایع است چون افراد درگیر جریاناتی می شوند که به خرافه گرایی و اوهام روی می‌آورند (به ویژه در خانم ها که مشتری اصلی این فرقه ها هستند بیشتر با این بیماری ها درگیر بوده اند) مسائل مختلفی مانند شریعت گریزی، عقلانیت گریزی و گسترش فساد واقعا افراد را فلج کرده است.

افرادی را که مثلا در فرقه حلقه، ابرآگاهی، تی. اس. ام و بسیاری از فرقه‌های دیگر که در نقاط مختلف کشور فعالیت داشته‌اند را می بینیم که این افراد واقعا فلج شده‌اند؛ یعنی از عناصر فعال اجتماعی به یک سری عنصر خنثی تبدیل شده اند و حتی می‌بینیم که دردسرهایی را هم برای جامعه در همه حوزه ها ایجاد کرده‌اند و به این دلیل است که نکته ای که آقا فرمودند بسیار نکته مهم و کلیدی است.

تذکری که حضرت آقا الان فرموده‌اند در راستای سلسه تذکراتی است که در شیراز و سمنان و قم و بعضی از جلسات با مسئولین و دانشجویان بوده و به این معنا نیست که مسئولان نظام در این زمینه کاری نکرده اند و درواقع رهبری جمع‌های جوان و حوزه های دانشجویی را مورد تأکید قرار داده‌اند.

بعد از سفر رهبر انقلاب به قم فعالیت خوبی در مقابله با عرفان های کاذب صورت گرفت. دستگاه های امنیتی و سیاسی و اجتماعی خوب وارد صحنه شدند و همکاری تنگاتنگی که بین وزارت کشور، وزارت اطلاعات، سپاه و ناجا در این مسئله صورت گرفت و خصوصا با ورود حوزه های اجتماعی و امنیتی به این مسئله به صورت جدی، هم با فرقه های مختلف برخورد شد و هم تلاش وسیعی برای آموزش و جریان سازی فکری و تربیت نیرو و شبهه زدایی از جامعه صورت گرفت و به این ترتیب جلوی شدت اولیه رشد این فرقه ها در کشور گرفته شد.

حدود دو سال و نیم از اقدام وسیع در این زمینه گذشته و حدود 700 محفل از این محافل در کشور جمع‌آوری و تعطیل شده‌اند. البته این مسئله به این معنا نیست که صرفا برخوردها امنیتی بوده بلکه برخوردهای مختلف فرهنگی و اجتماعی هم صورت گرفته و برنامه های وسیعی را دستگاه های مختلف در دستور کار قرار داده اند.

مثلا در حوزه اجتماعی وزارت کشور دو سه برنامه محوری و ملی را شروع کرد، یکی توجیه و آموزش تمام مدیران کشوری و به ویژه مدیران استانی بود که این کار تقریبا از نیمه راه گذشته و مدیران ارشد همه استان ها و مدیران سیاسی، امنیتی و اجتماعی و فرهنگی در همه استان ها باید این دوره آموزشی را می گذراندند و در 16 استان این دوره ها برگزار شد. بعد از این دوره ها شاهد این بودیم که حجم عظیمی از فعالیت توسط این مدیران صورت گرفت و جلوی برخی از فعالیت ها را گرفتند و بسترها را خشکاندند.

در حوزه تربیتی هم با همکاری مؤسسات مختلف و حوزه علمیه و سپاه و نهادهای فرهنگی و وزارت علوم برنامه های زیادی در سراسر کشور برگزار شد و تعداد زیادی مربی در شهرستان ها آموزش داده شدند و اساتید و طلاب بسیجی در برنامه هایی که با بسیج اساتید برگزار شد آموزش دیدند و حدود 80 تا 90 هزار دانشجو در مناطقی که بیشترین مشکل را داشتیم آموزش دیداند که وزارت علوم هم کمیته ای را با عنوان کمیته «وحدت، همبستگی و هویت ملی» تشکیل داد و مطالب خوبی را منتشر کرد و آموزش ها و کارگاه های خوبی را برگزار کرد.

چند فرقه عمده در کشور عامل رقابت بودند که یکی از آن ها فرقه «حلقه» بود که آقای محمدعلی طاهری آن راه انداخته بود. این فرقه اعضای زیادی داشت که در 14 استان شبکه بزرگی را گسترانده بود که با این فرقه برخورد شد و در حال حاضر تعداد انگشت شماری که در این فرقه منافع مالی داشتند هنوز دنبال این فرقه هستند که موج آن ها هم کم کم در کشور کم خواهد شد.

برخی فکر می کنند بازداشت آقای طاهری باعث جمع شدن این فرقه شد اما فعالیت های زیادی اعم از توجیه و ارشاد افراد فرقه، تولید محتواهای مختلف، فیلم و سی دی، اخبار در رسانه ها، اطلاع رسانی، آموزش و جلسات حضوری توسط دستگاه های مختلف صورت گرفت و یک بخش هم بازداشت عوامل فرقه بود.

فرقه‌های TSM، ابرآگاهی، اشراقیون، فرقه مادر، فرقه باران و... فرقه هایی بودند که نظام با آن ها برخورد کرد و البته خرده فرقه هایی که با آن ها برخورد شد نیز بسیار بسیار زیاد بود که به دلایل امنیتی و اطلاعاتی و سیاسی خیلی مواقع اطلاع رسانی و گزارشی راجع به آن ها داده  نمی شود که البته این عدم اطلاع رسانی خوب و به موقع یک ضعف است.

عملکرد وزارت ارشاد در بحث مبارزه با عرفان های کاذب چگونه بوده است؟

به جرأت می‌گویم یک کار بسیار بزرگ در عرصه جمع آوری کتب در این زمینه صورت گرفت، تا چند سال قبل نزدیک به 200 میلیون جلد کتاب در زمینه عرفان های نوپدید در کشور منتشر شده بود و نمایشگاه کتاب هر سال مملو از این کتب بود. وزارت ارشاد اگرچه در دوره هایی ضعیف برخورد کرد اما در زمان آقای دری در این مسئله بسیار خوب عمل کرد. نمایشگاه کتاب در سال 91 به اعتقاد همه دستگاه ها، سالم ترین نمایشگاه در این زمینه در طول 20 سال گذشته بود. ما نمایشگاه را رصد کردیم و گزارشاتی را هم که دستگاه های دیگر و حتی دستگاه های امنیتی در این مسئله ارائه کردند گزارشات بسیار خوبی بود و به ندرت مواردی را در زمینه عرفان های نوپدید مشاهده کردیم و جلوی حجم عظیمی از کتبی که سالیانه به چند صد هزار شمارگان می رسید گرفته شد.

این اتفاق چگونه رخ داد؟

در وزارت کشور و با دستور قائم مقام وزیر کشور آقای افشار یک اداره در این وزارت برای این کار ایجاد شد که مسئولیت این کار را بر عهده گرفت و البته همکاری خوبی بین دستگاه های مختلف صورت گرفت و جلسات هفتگی منظمی را دستگاه های مختلف برگزار کردند و حتی شورای عالی انقلاب فرهنگی در این عرصه ورود پیدا کرد و این موضوع در صحن علنی شورا بررسی شد و علاوه بر عرفان های نوپدید اصل فرقه گرایی به عنوان یکی از 18 محور مهندسی کشور در صحن شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب شد و شرح وظایفی هم برای دستگاه ها در نظر گرفته شد.

بعد از فرمایشات رهبر انقلاب در قم مؤسسات و گروه های جدی تر وارد صحنه شدند و در مجموع در حال حاضر شتاب اولیه پیشرفت این عرفان ها در کشور بسیار بسیار کم شده و رو به نزول است و این را هم باید گفت که مقداری هم که در محافل دانشجویی باقی مانده بسیار زیاد است.

در شهرهای بزرگتر این مسئله یک مقدار کنترل شده و مشکلی که داریم در برخی از شهرهای کوچکتر و برخی محیط های دانشگاهی کوچک است و هنوز هم در این زمینه جذب داریم. حدود سه سال قبل محله های مختلف تهران را که رصد می کردیم در هر محله یک محفل وجود داشت و تعطیلی 700 محفل در محلات مختلف در تهران و استان ها کار بسیار بزرگی بود؛ اما در حوزه های دانشجویی هنوز ضعف‌هایی در این عرصه وجود دارد و باید مدیریت بیشتری شود و انصافا وزارت علوم و مرکز مطالعات این وزارت کار بسیار خوبی را در این زمینه انجام داد و کمتر وزارت خانه ای را دیدم که در این مسئله چنین سرمایه گذاری ای کرده باشد.

شما می‌فرمایید مسوولان در خصوص فرقه‌ها و عرفان‌های کاذب آموزش دیده‌اند. اما در ماجرای دعوت از برایان تریسی مسوولان رسانه ملی حتی به خود زحمت ندادند پاسخ منتقدین را بدهند و اگر سخنان رهبر انقلاب درباره عرفان های کاذب نبود قطعا این همایش برگزار می‌شد. این مسئله را چطور ارزیابی می کنید؟

اولاً که لغو این جلسه هم با همین کارها انجام شد. حضرت آقا فرمایش خود را فرمودند اما ناظر مستقیم به این موضوع نبود. حضرت آقا که فرمودند همه بسیج شدند و فشار زیادی به صداوسیما وارد شد و خبررسانی وسیعی هم صورت گرفت و تماس های فراوانی گرفته شد تا نهایتا زیر بار این فشار صداوسیما این نشست را لغو کرد.
اما رسانه ملی در مواجهه با فرقه ها موفق عمل نکرده است. به جرأت می توانم بگویم ضعیف ترین عملکرد را رسانه ملی در عرصه مبارزه با فرقه‌های نوپدید داشته است.

چرا؟
به دلیل این که مسئولان رسانه ملی گوششان بدهکار این حرف ها نیست و پاسخگو نیستند و حاضر نیستند به کسی پاسخ دهند و حرف دیگران را بشنوند. همین مسئله باعث شده تا ما نتوانیم در این مقوله موفق باشیم. رک بگویم در دو سال گذشته حجم عظیمی از فیلم و سریال هایی با همین مضامین در رسانه ملی تولید شده است.

مثلا ما در چند سال اخیر تلاش فراوانی کردیم که جلوی انتشار آثار پائولو کوئیلیو را بگیریم. وزارت ارشاد در دوره‌ای مقاومت می کرد تا اینکه رئیس جمهور برزیل آمد و از آقای پائولو کوئیلیو دفاع کرد ولی این فرد عضو بنیاد شیمون پرز و آدم بسیار فاسدی است و کتاب های این شخص در ایران مشکلات زیادی بوجود آورده است که با تلاش های زیادی جلوی انتشار این کتاب گرفته شد؛ اما فورا صدا و سیما سریالی ساخت که موضوع آن ترویج آثار پائولو کوئیلیو بود.

مستندهایی که صداوسیما می سازد، فیلم های سینمایی ای که نوروز امسال در زمینه عرفان های مختلف پخش کرد حجم عظیمی بود که باعث انتشار بیانیه طلاب علیه آقای ضرغامی شد. بیش از دو سال است که در جلسات مختلف در نمایشگاه جبهه معارض انقلاب فرهنگی و در جاهای مختلف صداوسیما را نقد کردیم و از مسئولان صداوسیما خواستیم که مدیران صداوسیما آموزش ببینند، مسئولان بخش خرید فیلم و سریال صداوسیما آموزش ببینند که لااقل بفهمند فلان برنامه ای که پخش می شود ترویج مستقیم فلان فرقه است.

یکی دیگر از مشکلات ما با صدا و سیما حضور برخی از عناصر معلوم الحال فرقه ها مثل برخی از عناصر فرقه گنابادی است که به راحتی در صداوسیما رفت و آمد می کنند و هرچقدر هم نقد کردیم و از دستگاه های مختلف نامه زده شد نتیجه نداد. الحمدالله آقای ضرغامی خیلی آدم صبوری است و گوش نمی‌کند.

اما صدا و سیما در حوزه مبارزه با فرقه ها هم کارهایی را در این سالها انجام داد.

چند کار تلویزیونی در نقد فرقه‌ها در صداوسیما ساخته شد. بررسی کنید که این برنامه ها را با چه اوضاعی پخش کردند. اولا بدترین ساعت پخش را انتخاب کردند و ثانیا دو سه تا از این برنامه ها را طوری پخش کردند که متلاشی شد و تأثیر خود را از دست داد. مثلا یک برنامه پنج قسمتی را ظرف یکسال پخش کردند یعنی کارها را طوری صداوسیما درون سیستم خراب می کند که اثرگذاری این موضوعات از دست می رود. لذا در عرصه مبارزه با فرقه های نوپدید نه تنها صداوسیما در مجموع کار مفیدی انجام نداده بلکه یکی از تریبون های ترویج این عرفان ها هم بوده است.

فکر می کنید این اتفاقات سهوی است یا عمدی؟

بخشی از این اتفاقات را عمدی می دانیم. ورود برخی از عناصر فرقه ای معلوم الحال به سازمان عمدی است و البته بخشی هم غیرعمدی است. مدیران اصلی سیما آدم های متدینی هستند ولی چون نتوانستند در سال های مختلف مدیریت خوبی داشته باشند و شبکه سازی کنند و به نیروهای حزب اللهی میدان نداده اند و از بین این نیروها کادرسازی نکرده اند طبیعتا در بخشی از بدنه از این عناصر پیدا می شود و این عناصر هم تبلیغ کارهای خود را خواهند کرد.

در ماجرای آقای طاهری (عرفان حلقه) تلاش های زیادی صورت گرفت و هزینه‌های مختلفی حتی در بحث‌های حقوق بشری دادیم و او تا حدودی کنترل شد. بعد دیدیم طرفداران این شخص به یک دانشگاه غیرمعتبر در یکی از کشورها پول دادند و این دانشگاه هم دکترای افتخاری به ایشان داد. در عین ناباوری خبر اخذ این مدرک دکترای افتخاری را شبکه چهار در اخبار خود اعلام کرد. این همه آدم دکترای افتخاری گرفته اند چرا خبرش را اعلام نکردند؟ رد پای عناصر فرقه در سیما دیده می شود. آقای ضرغامی باید این را بپذیرد. باید در این عرصه کار جدی تری انجام دهد وگرنه همین وضعیت را در سیما خواهیم داشت. برخی از دستگاه های دیگر هم مانند سازمان تبلیغات باید مانند ارشاد جدی تر وارد این عرصه شود.

عملکرد سازمان تبلیغات را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

سازمان تبلیغات در عرصه نیروسازی و برنامه ریزی در جلسات شعار زیاد داده ولی ضعیف ترین عملکرد را در عرفان های نوپدید داشته اند. الان کمیسیون هایی که در وزارت کشور داریم که معمولا این کمیسیون ها را برگزار می کنیم و دستگاه های مختلف برای برنامه ریزی شرکت می کنند تقریبا در دو سال گذشته نود درصد جلسات را سازمان تبلیغات غایب بوده و ضعیف ترین عملکرد را هم داشته است.

ما در زمینه برخورد با عرفان های کاذب  مشکل قانون داشتیم. آیا این مشکل برطرف شده؟

نه متأسفانه. در راستای همان کمیته و همان تیم هایی که کار مبارزات جدی را در دو سال گذشته آغاز کردند جلسات مختلفی برای بحث "قانون مبارزه با فعالیت های فرقه‌ای" را شروع کردیم و با مشارکت دستگاه های مختلف پیش نویس اولیه قانون تهیه شد. (این قانون را کشورهای مختلف دنیا مثل فرانسه، مکزیک، سوئد و چین و بسیاری از کشورها دارند و حتی آمریکا هم بخشی از این قانون را دارد.)

پیش نویس اولیه را دستگاه مختلف آماده کردند و جلسات زیادی گذاشتیم و نهایتا قانون به مجلس رفت و تقریبا در یکسال و نیم پایانی مجلس هشتم این قانون بلاتکلیف ماند و تلاش های زیادی صورت گرفت و جلسات متعددی برگزار شد و پیگیری های متعددی کردیم ولی تأثیری نداشت. اما ظاهراً در مجلس نهم مجدداً پیگیری هایی صورت گرفته و امیدواریم هیئت رئیسه و مسئولین مجلس همتی کنند و این قانون را در دستور کار مجلس قرار دهند.

برخورد با این فرقه ها کار خیلی سختی نیست اما حجم بسیار زیادی از دوندگی ها و پیگیری ها بعد از برخورد داریم که به خاطر خلأ قانون است و فرقه ها هم این را فهمیده اند و از آن سوء استفاده می کنند. در مجلس نهم پیگیری های جدیدی شروع شده که امیدواریم نمایندگان محترم این قانون را در دستور کار خود قرار دهند و بتوانیم کارهای جدی تری انجام دهیم.

چند فرقه در ایران فعالیت می کنند؟

از سال گذشته بین 103 تا 105 فرقه فعال داشتیم که چهار پنج فرقه از پارسال تا الان جمع شده و در حال حاضر شاید فرقه های فعال شاید به 99 یا 100 رسیده باشد.

نکته آخر؟

علاوه بر دانش آموزان و دانشجویان کانون خانواده به شدت مورد هجمه فرقه های مختلف قرار گرفته و غربی ها برنامه ریزی ویژه‌ای برای ایران و جهان اسلام دارند. ما می گوییم مثلث صلیبی – صهیونی- سلفی که حالا بخش عمده حوزه عرفان های نوپدید درون همان مثلث صلیبی است برنامه ویژه ای را برای مبارزه با انقلاب اسلامی در دستور کار دارند یعنی در کنار تحریم ها و تهدید های نظامی و در کنار آشوب هایی که درست می کنند و ترورهایی که انجام می دهند حوزه مذهب ما را به شدت دستور کار خود قرار داده اند و کانون خانواده محور این برنامه ها است.

من معتقدم دستگاه هایی که متولی این مسئله هستند یک مقدار باید جدی تر وارد صحنه شوند. آموزش و پرورش و دستگاه هایی مثل صداوسیما بیشتر روی این مسئله کار کنند. نکته بعدی این که بعضی وقت ها خودمان هم به این مسائل دامن می زنیم، کار کارشناسی نشده باعث آسیب زدن به این مسئله می شود.

مانند مسئله فراماسونری و شیطان پرستی در ایران. مسئله شیطان پرستی در ایران خیلی جدی نیست البته  گزارشهای دستگاه های مختلف امنیتی نیز تاکید می‌کند ما فرقه شیطان پرست به آن معنا در ایران نداریم. پارتی ها و ظهور برخی از نمادها و برخی معماری ها باعث حساسیت ها شده که البته باید حل شود؛ اما به آن معنا فرقه های شیطان پرست نداریم. گزارش های غیرکارشناسانه ای که برخی از مسئولین می دهند که هفتاد فرقه شیطان پرست در ایران فعال است که حتی من در یکی از رسانه ها دیدم که نوشته بود هزار فرقه شیطان پرست در ایران وجود دارد!

جریان شیطان پرستی در غرب جریانی ضد مسیح است و در آن جا نفوذ پیدا کرده ولی در ایران چنین نفوذی ندارد و بیشتر در قالب همان هیجانات و نمادها بوده که یک مقدار مدیریت شده و بیشترین تبلیغ شیطان پرستی در ایران توسط کسانی بود که با این جریان  مبارزه می‌کنند یعنی رسانه های ما 25:14 و برخی از مبلغین و اساتید دانشگاه های ما چون این مسئله جاذب است دائما و به ویژه در جمع های دانشجویی و دانش آموزی به این مسئله دامن می زنند که ما به شدت با این مسئله مخالفیم و به دستگاه های مختلف رسما اعلام کردیم که بیشتر از این به این مسئله دامن نزنید و الان یک مقدار این جلسات کمتر شده و حتما متوجه شدید که موج آن در ایران کمتر شده است.
در مورد فراماسونری هم شاهد این مسئله هستیم. افراد و عزیزان مختلفی با دغدغه هایی ورود کردند و مسائلی در جامعه مطرح شد که انگار از ابتدا تا انتهای جامعه را ماسون ها اداره می کنند؛ در حالی که مسئله ماسون ها در ایران اصلا جدی نیست اگرچه ماسون ها در دنیا فعالیت وسیعی دارند اما در ایران تشکیلات و شبکه ای چه مخفی و چه هویدا به عنوان جریان ماسونی در ایران نداریم و این گزارش رسمی دستگاه امنیتی کشور است و چنین چیزی نبوده و نیست. لذا به دوستان هم عرض کردیم و برخی از اساتید مختلف هم در این زمینه فتیله تبلیغات شان را پایین کشیده‌اند.