به گزارش گروه دفاع و امنيت مشرق، ديده‌بان در فرهنگ نظامي، بخشي از سيستم حفاظت پيراموني هريک از تاسيسات، پادگان‌ها و مجموعه‌هاي ارزشمند محسوب مي‌شود اما در کارکرد تخصصي دفاع هوايي، ديده‌بان مسئول نگهباني از فضاي کشور در برابر هرگونه تهاجم به شمار رفته و بسته به ماموريت خود، وظيفه پايش، رهگيري و در صورت نياز، درگيري و انهدام اهداف پرنده را دارد.
در سال‌هاي گذشته با وجود ايجاد و فعاليت شبکه راداري بسيار پيشرفته و قدرتمند پدافند هوايي در کشور، وسعت زياد و توپولوژي خاص در مناطق مختلف جغرافيايي، موانعي را در دسترس مناسب راداري ايجاد کرده که در اين شرايط ديده‌بان‌ها با پوشش مناطق مختلف، ديد شبکه يکپارچه سراسري را ارتقاء داده و در کنار سيستم‌هاي راداري، مجموعه کاملي را براي دفاع هوايي شکل مي‌دهند.
در قدم بعد و در صورت بروز هرگونه اختلال احتمالي در جنگ‌هاي الکترونيک و در صورت بروز مشکل در شبکه راداري، شبکه سراسري ديده‌باني بدون نياز به پوشش راداري، توانايي ايجاد چتر اطلاع‌رساني را براي محافظان آسمان داشته و در صورت نياز با مسلح شدن به تسليحات دوش پرتاب و دفاع انفرادي هوايي، تبديل به نخستين لايه دفاع هوايي خواهد شد.
بکارگيري هوش انساني در برابر هوش مصنوعي بزرگترين مزيت شبکه ديده‌باني کشور محسوب مي‌شود که باگسترش تاکتيکي در اعماق استراتژيک کشور و تمامي مناطق حساس گسترده شده‌اند و با ايجاد لايه‌هاي مختلف ديده‌باني، هرگونه تحرکي را در آسمان کشور رصد مي‌کنند.
تجربه ساليان دفاع مقدس و ضرورت دفاع از آسمان کشور بويژه مقابله با تجاوز دشمنان بعثي به مناطق مسکوني و شهرها، باعث شد نخستين گروه شبکه ديده‌باني در سال 1364 متشکل از خلبانان جوان در منطقه دهلران مستقر شده و دهليزهاي مورد استفاده دشمن را شناسايي کرده و قابليت واکنش مناسب را فراهم کنند.
بازخورد مناسب اين مجموعه‌هاي چابک و هوشمند باعث شد که يگان‌هاي ديده‌بان بسرعت در تمامي مناطق شکل گرفته و با ايجاد شبکه گسترده ديده‌باني، بسياري از حملات هوايي ارتش عراق را ناکام گذاشته و موجب سرنگوني تعداد زيادي از هواپيماهاي دشمن شوند.
فناوري پيشرفته رزم‌هاي آفندي هوايي طي سال‌هاي گذشه، نسل جديدي از جنگنده‌ها را بوجود آورده که با توانايي رادارگريزي و ايجاد اختلال گسترده الکترونيک در برخي موارد امکان نفوذ مخفي بويژه با استفاده از حرکت در ارتفاع پست را بدست مي‌آورند.
استفاده از موشک‌هاي کروز در جنگ‌هاي اخير منطقه، نمونه‌اي از اين فناوري است که با استفاده از شبکه ديده‌باني، امکان کشف و رهگيري اين مجموعه ها بسادگي امکان پذير شده و در صورت نياز با بکارگيري سامانه‌هاي دوش‌پرتاب و دفاعي مي‌توان هرگونه تهديدي را در اين بخش از بين برد.
ارتباطات بين ديده‌بان‌ها و مراکز، ارتباطاتي چند لايه و داراي برنامه‌ريزي کاملا از پيش تعيين شده‌ است و اطلاعات در کمترين زمان و به سرعت به شبکه يکپارچه پدافند هوايي منتقل مي‌شود تا در صورت بروز هرگونه فعاليت مشکوک، امکان پاسخگويي مناسب براي فرماندهان و مدافعان فراهم شود.
وجود صدها و هزاران کيلومتر مرز آبي و خاکي با عوارض مختلف جغرافيايي و شرايط مختلف آب و هوايي نيازمند برنامه‌ريزي و طراحي کاملي براي پايش و مراقبت دائم خواهد بود تا در هر زماني امکان واکنش بموقع و متناسب را براي مدافعان و محافظان آسمان ايران اسلامي فراهم کند.
تقديم شهداي فراوان و گمنام در ديده‌باني که با وجود شناسايي از سوي سيستم‌هاي مهاجم حاضر به ترک موقعيت نشدند، ضامني بر بقاي عزت و اقتدار مردمي است که در صول ساليان دفاع مقدس ثابت کردند شهادت مردانه را به ذلت و خواري ترجيح مي‌دهند.