گروه فرهنگي مشرق - ژنرال کالين پاول، رئيس ستاد مشترک ارتش «آمريکا» در سال 1991 م. و مقارن با جنگ اوّل «خليج فارس» گفته است که پيروزي در هر جنگي بدون حمايت رسانه‌ها، امري مشکل و شايد غيرممکن است. با وجود آنکه ظاهراً اصولي را که رسانه‌هاي غربي در حال حاضر از آنها پيروي مي‌کنند، ارتباطي به خطوط راهنمايي که گوبلز در هفتاد سال پيش براي کار دستگاه‌هاي تبليغاتي آلمان وضع کرده بود، ندارند، ولي در باطن در همان چارچوب کار مي‌کنند. اهمّيت دادن به مؤلّفه‌هاي رواني و کارهاي رسانه‌اي، مهم‌ترين وسيلة کسب پيروزي است. موردي که هم اکنون غرب با توسّل به گستردگي عظيم دستگاه‌هاي تبليغاتي خود، به آن عمل مي‌کند. به همين دليلي که گفته شد، شناخت خطوط فکري گوبلز براي درک کارکرد رسانه‌هاي فعلي دنياي غرب لازم به نظر مي‌رسد.دکتر جوزف گوبلز، وزير تبليغات حکومت نازي، سهم زيادي در قدرت گرفتن هيتلر داشت. وي از اوّلين کساني بود که در سال‌هاي گمنامي هيتلر به او پيوست و تا آخرين لحظات زندگي به آرمان‌هاي هيتلر وفادار ماند.
قدرت رسانه‌ها در کارزارهاي سياسي و جنگي
گوبلز خيلي زود متوجّه اهمّيت و قدرت رسانه‌ها در کارزارهاي سياسي و جنگي گرديد. جنگ جهاني دوم، اوّلين جنگي بود که رسانه‌هاي جمعي الکترونيکي؛ يعني راديو، نقش مهمّي را در شروع و ادامة آن، بازي کرد. شعار گوبلز در مبارزات سياسي اين بود: ذهن و قلب مردم را در اختيار بگير، روح آنها به دنبال تو خواهد آمد.
جوزف گوبلز در 29 اکتبر سال 1897 م. به دنيا آمد. در طول جنگ جهاني اوّل به دليل کوتاه بودن قدّش در ارتش پذيرفته نشد. او دکتراي خود را در رشتة ادبيّات و فلسفه در سال 1921 م. از دانشگاه معتبر «هاي وي» دريافت کرد. گوبلز اوّلين تماس خود را با حزب نازي در سال 1923 م. برقرار کرد و در سال 1924 م. به عضويّت رسمي حزب نازي در آمد. از آن موقع تا به قدرت رسيدن حزب نازي در سال 1933 م. جزو رهبران مهم و طراز اوّل حزب بود. از سال 1933 م. با عنوان وزير تبليغات و تنوير افکار به عضويّت کابينة هيتلر در آمد. او طرفدار اصلي جنگ بود و با شروع نبردهاي اصلي، نفوذ او باز هم بيشتر گرديد. از سال 1943 م. با شروع شکست‌هاي «آلمان» وي در تبليغات خود از مردم خواست به جنگ تمام عيار روي بياورند و تا آخرين لحظات زندگي خود، براي پيروزي بجنگند. در روز 30 آوريل سال 1945 م. هيتلر ضمن تعيين گوبلز به عنوان صدراعظم آلمان، خودکشي کرد.
گوبلز تنها يک روز صدراعظم رايش سوم بود
گوبلز تنها يک روز صدراعظم رايش سوم بود. سرانجام در روز اوّل ماه مي‌سال 1945 م. او به همسرش ماگدا گوبلز اجازه داد تا هر شش فرزندشان را مسموم کند و سپس هر دو خودکشي کردند. به دليل تأثيرات عظيمي که تفکّرات گوبلز بر کارگزاران رسانه‌اي در سال‌هاي بعد از جنگ جهاني دوم داشت، بررسي اصول عقايد وي براي درک درست کارکرد رسانه‌هاي غربي، لازم به نظر مي‌رسد.
فعّالان رسانه‌اي بايد همگي باهوش بوده و به همة منابعي که روشنفکران جامعه به آنها اظهار علاقه مي‌کنند، تسلّط داشته باشند. فعّالان رسانه‌اي بايد شناخت درستي از افکار عمومي و اتّفاقاتي که مردم به آنها حسّاسيت نشان مي‌دهند، داشته باشند.
سياست‌هاي کلان تبليغاتي و رسانه‌اي در يک کشور بايد از سوي يک منبع برنامه‌ريزي و اداره شود:
الف: همة راهنمايي و خط دهي‌ها بايد توسط يک نهاد برنامه‌ريزي و هدايت يابد؛
ب: بايد مديران رسانه‌اي کشور، مرتباً توجيه شده و روحية آنها در بالاترين سطح حفظ شود؛
ج: هر نهادي در کشور که فعّاليت‌هايش به نحوي جنبة تبليغي داشته باشد، بايد تابع سياست‌هاي واحد تبليغاتي کشور باشد؛
در برنامه‌ريزي تمام فعّاليّت‌هاي کشوري، بايد جنبه‌هاي تبليغاتي کار در نظر گرفته شود؛
تبليغاتي موفّق است که بتواند سياست‌ها و اعمال دشمن را متأثّر سازد:
الف: همة اطّلاعاتي که ممکن است مورد استفادة دشمن قرار گيرد، بايد در طرح‌ريزي نهايي تبليغات با دقّت حذف شوند؛
ب: هدف عمدة تبليغات، بايد واداشتن دشمن به نتيجه‌گيري مطلوبي باشد که مورد علاقة ما است؛
ج: بايد با افشاي برخي اطّلاعات کسب شده در خصوص دشمن از سوي رسانه‌هاي خودي، به آنها بفهمانيم که اطّلاعات ارائه شده از سوي ما، موثّق است تا آنها مجبور شوند رسانه‌هاي ما را جدّي‌تر گرفته و به محتواي آن توجّه ويژه‌اي بکنند.
د: اگر اطّلاعاتي در خصوص عمليّات دشمن کسب کرده‌ايم بايد مراقبت کامل کنيم که از اين اطّلاع ما کوچک‌ترين بويي نبرد، ضمن اينکه خود را براي بهره‌برداري کامل از نتايج عمليّات آماده مي‌نماييم.
همة اطّلاعات غير محرمانه و سوخته از نظر اطّلاعاتي بايد در اختيار طرّاحان تبليغاتي قرار گيرند تا از آنها خوراک مناسبي براي رسانه‌هاي خودي درست کنند.
شناخت دقيق مخاطبان
با شناخت دقيق مخاطبان بايد قبل از شروع تبليغات، علايق آنها شناسايي شده و اطّلاعات به نحوي ارائه شوند تا مورد توجّه و علاقة شنوندگان قرار گيرند
وظيفة دستگاه‌هاي رسانه‌اي، پخش گزارش‌هايي بر مبناي صحّت و سقم آنها نيست. تأثيرات نهايي هر گونه تبليغاتي، نشان دهنده و معيار قضاوت براي پخش آن گزارش يا خبر است. به عبارتي اگر خبر و گزارش دروغي نيز باعث افزايش روحية مردم شود، پخش آن ايرادي ندارد.
بررسي فعّاليت‌هاي تبليغاتي دشمن
فعّاليت‌هاي تبليغاتي دشمن بايد به دقّت بررسي شود. اين بررسي در سه بخش اصلي انجام مي‌گيرد: محتواي تبليغات، هدف و نهايتاً ميزان تأثيراتي که بر مردم ما مي‌گذارد. بر مبناي نتايج چنين بررسي‌هايي است که بايد برخي از فعّاليت‌هاي تبليغاتي دشمن، ناديده گرفته شده و براي بقيه، بسته به قدرت و ميزان تأثيرگذاري آنها، ضدّ تبليغات مناسبي طرّاحي و اجرا گردد؛
محتواي اخباري که از رسانه‌هاي خودي پخش مي‌شوند، بايد از نظر اعتبار، ميزان وجود اطّلاعات طبقه بندي شده و نهايتاً اهدافي که از پخش چنين محتوايي مورد نظر است، بايد به دقّت بررسي گردند. گزارش‌هاي ارسالي بايد ترکيب مناسبي از عناصر بالا باشند تا دشمن به آنها اعتنا کند؛
استفاده از محتواي برنامه‌هايي که دشمن بر روي آنتن فرستاده، وسيلة مناسبي براي طرّاحي و اجراي برنامه‌هاي تبليغاتي براي بي‌اعتبار کردن دشمن است. با انتخاب گزينشي از برنامه‌هاي تبليغاتي دشمن، مي‌توان از آنها در تحقّق اهداف تبليغاتي خودي استفاده کرد؛
نکتة مهم در فنّ تبليغاتي سياسي بر ضدّ دشمن و شکستن روحية آنها، استفادة مناسبي از اخبار راست و دروغ است. امتزاج مناسب اين دو باعث خواهد شد تا با مرجع قرار دادن اخبار درست که وقوع آنها بر همگان مسلّم شده، مقداري اخبار دروغ را به دشمن قبولاند و برنامه‌هاي جنگي آنها را متوقّف يا دچار بحران و سردرگمي نمود؛
نقل قول از سياستمداراني که صاحب شخصيّت و پرستيژ هستند، مي‌تواند موفّقيت کارزارهاي تبليغاتي را تسهيل کند؛
تبليغات سياسي بايد به دقّت زمان‌بندي شود:
الف: اخبار رسانه‌هاي خودي در خصوص موضوع معيّني بايد قبل از گزارش‌هاي رقبا به نظر مخاطبان هدف برسد؛
ب: فعّاليت‌هاي تبليغاتي بايد در زمان کاملاً معيّن و مناسبي آغاز گردد؛
د: اخبار و گزارش‌ها هر چقدر هم که مهم باشند، بايد فقط به تعداد دفعاتي که براي آن خبر مناسب است، تکرار گردد. تکرار نامناسب اخبار، نه تنها تأثيرگذاري آن را کم؛ بلکه به نوعي ضدّ تبليغ تبديل مي‌گردد؛
در امر تبليغات بايد براي حوادث و شخصيّت‌هاي خودي و دشمن از القاب و اسامي مستعار مناسبي استفاده نمود
نظير: ناميدن خلبانان خودي: عقابان تيز پرواز و خلبان دشمن: خفّاشان شب کور. سياستمداران و رهبران دشمن نيز بايد با القاب مناسبي که هيمنه و اهمّيت آنها را در نظر سربازان خودي بشکند، ياد بايد کرد.
الف: اين گونه نامگذاري‌ها بايد مستمر و مسبوق به سابقه باشد. استفاده از اسامي تاريخي که يادآور پيروزي‌هاي بزرگ گذشته باشد، کمک مهمّي در اين راستا است؛
ب: استفاده از پس زمينه‌هاي تاريخي و فلسفي نبايد آن قدر پيچيده و بغرنج باشند که مردم عادي از درک آنها درمانده شوند؛
د: تبليغات بايد در زمان‌هاي معيّني با استفاده از قالب‌هاي مشخّصي تکرار شوند. يادآوري پيروزي‌هاي گذشته در سالگرد آنها موقعيّت مناسبي را براي ارتقاي روحية جنگجويان فراهم مي‌کند؛
ح: تأثيرات همة فعّاليت‌هاي تبليغاتي بايد به صورتي پيوسته ارزيابي شوند. بايد شاخص‌هاي موفّقيت در کارزارهاي تبليغاتي تعريف و علل ناکامي‌ها معيّن و در رفع آنها کوشش گردد؛
در تبليغات خانگي بايد تمام کوشش‌هاي دشمن براي ايجاد اميدهاي کاذب در مردم، نقش بر آب گردد.
پيروزي و موفّقيت، موضوعي است که ما بايد در مورد نحوة حصول به آن، تصميم بگيريم، نه اينکه دشمن معيارهاي موفّقيت‌هاي ما را تعيين کند؛
تبليغات داخلي بايد مقدار معيّن و قابل هضمي از نگراني از شکست را در بين مردم ايجاد کند
الف: مردم بايد بدانند که در صورت شکست چه مصائبي را بايد تحمّل کنند.
ب: رسانه‌ها بايد نگراني‌هاي جنبي مبارزه را در چشم مردم کم ارزش نشان دهند. ترس از کمبود موادّ غذايي و ساير خدمات اجتماعي بايد به حدّاقل برسد؛
تبليغات داخلي بايد همة تأثيرات نااميدي را به حدّاقل برساند.
رسانه‌ها بايد بدانند که سرخوردگي و نااميدي، امري غير قابل اجتناب، در هر مبارزة طولاني است. همة برنامه‌ريزي‌ها بايد بر اساس وجود چنين فضايي و مبارزه با عواقب آن صورت پذيرد.
خوي وحشي و تجاوزکارانة دشمن بايد به عنوان خصلتي غيرقابل برگشت و اصلاح‌ناپذير تبليغ گردد؛
نبايد براي کارهاي تبليغي، نتايج سريعي را انتظار داشت. جزئيّات کارزارهاي تبليغاتي بايد متناسب با تحوّلاتي که روي مي‌دهند، تنظيم و تعديل شوند.
کلمات قصار گوبلز
دروغ هايي که از رسانه‌ها پخش مي‌شوند، بايد تا حدّ امکان بزرگ باشند. در اين صورت مردم قسمتي از آن را باور خواهند کرد؛
جوهرة اصلي تبليغات اين است که مردم چنان صميمانه و از روي علاقه به موضوع جذب بشوند که تسليم آن شده و اساساً در فکر تَرکَش نباشند؛
نخستين، بهترين و مناسب‌ترين جا براي زن، درون خانواده و شکوهمندترين وظيفة او تقديم فرزند به مردم و ملّتش است. بچّه‌هايي که تداوم نسل و در نتيجه فناناپذيري ملّت را تضمين مي‌کند.
-----------
ماهنامه موعود شماره 117/ مترجم: سيروس مرادي
-----------
منابع:
http://www.historylearningsite.co.uk/joseph-goebbels.htm
http://www.spartacus.schoolnet.co.uk/GERgoebbels.htm
http://www.dishiran.org/forum http://old.tebyan
http://jahed.malakut.org/archives/2005/05/post-3.html
.net/Teb.aspx?nId=2853
