به گزارش مشرق به نقل از فارس، مهدیه تهران در ماه مبارک رمضان امسال، بعد از مناجات دلنشین مهدی سماواتی، میزبان سخنرانی حجت‌الاسلام علیرضا پناهیان است. این استاد حوزه و دانشگاه هر شب ساعت 23 با موضوع «اصول تزکیه- طرحی نو و جامع در بیان قواعد کلیدی رشد معنوی و اخلاق اسلامی» در مهدیه تهران سخنرانی می‌کند.
گزیده‌ای از مطالب ارائه شده در دو جلسه ابتدایی این سلسله سخنرانی‌ها در پی می‌آید:
* متاسفانه برخی از مذهبی‌های ما نیز معارف دینی را خوب متوجه نشده‌اند، چه رسد به دیگران. به کسب معرفت هم اهمیت نداده‌اند و به آگاهی‌های پراکنده‌ای که در ذهنشان جمع شده است اکتفا می‌کنند. اینها در بحران‌ها دچار مشکل خواهند شد و چه بسا در امتحانات آخرالزمان یا دچار ریزش شوند و یا هزینه رشد جامعه دینی را افزایش دهند و یا حرکت را کند کنند.
* امروزه تمام افراد مذهبی، حزب‌اللهی‌ها و تمام مسئولینی که یک عمر بر اساس اعتقادات و معارف خود خدمت کرده‌اند، همه باید از کم‌مایگی و یا عدم آگاهی از معارفِ کلیدی نگران باشند. گاهی اوقات انسان اشتباهاتِ فاحشی را در آدم‌هایی می‌بیند که از نظر ایمان و علائق دینی مشکلی ندارند اما به خاطر نداشتنِ یک آگاهی و معرفت کلیدی و ساده دچار اشتباه فاحش شده است. امروز مسائل پیچیده‌تر شده‌اند و نیاز به معارف عمیق و دقیق بیشتر شده است.
* رسول گرامی اسلام(ص) می‌فرمایند: «وای بر هر مسلمانى که در هفته یک روز را قرار ندهد که در آن روز، امر دین و آئین خود را بفهمد و بیاموزد، و از (معارف) دین خویش پرسش نماید؛ أُفٍ لِکُلِ مُسْلِمٍ لَا یَجْعَلُ فِی کُلِ جُمْعَةٍ یَوْماً یَتَفَقَّهُ فِیهِ أَمْرَ دِینِهِ وَ یَسْأَلُ عَنْ دِینِهِ وَ رَوَى»(محاسن/1/225) مؤمن باید حداقل هفته‌ای یک روز خود را به کسب معرفت اختصاص بدهد و کسب معرفت هم باید مداوم باشد نه مقطعی.
* بسیاری از بی‌دینی‌ها و بی‌بند و باری‌ها به خاطر عدم آگاهی درست و حساب شده از معارف دینی است. بسیاری اوقات این آگاهی‌های دمِ دستی که همه می‌دانند کارگشا نیست، گاهی جوانان با چند کلمه سطحی و ساده به راحتی متقاعد نمی‌شوند. این نتیجه رشد عقل از طرفی و تهاجم دشمنان دین از طرف دیگر است. ما باید برای نیازهای نو و نیازهای نسل جوان، پاسخ نو و عمیق داشته باشیم؛ پاسخی که از معارف دینی ما قابل استخراج است.
* ما آگاهی‌های پراکنده فراوانی برای برنامه‌ریزی رشد و تربیت خودمان و دیگران در ذهن داریم و تا کنون تذکرات فراوان، توصیه‌ها و دستورالعمل‌های اخلاقی و تربیتی بسیاری را شنیده‌ایم و به یاد داریم. اما لازم است داشته‌های ذهنی خود در زمینه معارف دینی را نظم و سامان دهیم و یک شبکه مرتبی از معارف در ذهن خود ایجاد کنیم.
* منظم شدن آگاهی‌ها و معارف انسان را از حالت عوامی خارج می‌کند و به عالم بودن نزدیک می‌کند و در غالب موارد دین داری راحت‌تر و لذت‌بخش‌تر خواهد کرد چون راه روش‌تر می‌شود و انسان متقاعدتر انگیزه حرکت پیدا می‌کند.
* اگر معارف دینی و آگاهی‌های ما منظم باشد مقاومت در برابر شیطان بیشتر خواهد شد. نه تنها هجمه‌های فرهنگی و ماهواره‌ها و... به جامعه ما آسیب نخواهد زد، بلکه فرصتی خواهد بود برای اینکه ما درمان دردهای جوامع غربی را پیدا کنیم و به آنها منتقل کنیم. و حتی جوانان غربی را روشن و بیدار کنیم.
* ما در جلسات بعدی می‌خواهیم تحت عنوان اصول تزکیه که اصلی‌ترین رسالت انبیاء است و بارها در قرآن تصریح شده است و اصلی‌ترین وظیفه ماست و اساسا تمام افکار احساسات و رفتارهای خوب ما را در بر می‌گیرد به تنظیم افکار و تعمیق معارف خود بپردازیم. امیدواریم خدا به همه ما توفیق درک بهتر دین را در ماه مبارک رمضان عنایت بفرماید.
دین به انسان نمی‌گوید «خوب باش»، می‌گوید: «خودت باش»
• مسالۀ اصلیِ ما در حیات دنیا، «تزکیه شدن» است، بقیۀ مسائل یا مقدمۀ تزکیه هستند یا نتیجۀ آن و یا زیرمجموعۀ آن. اصلی‌ترین رسالت انبیاء الهی نیز تزکیه است، حضرت امام(ره) می‌فرمایند: «انبیا اصلش آمدهاند براى تزکیه نفوس انسانى»(صحیفۀ امام/8/255) در جای دیگری فرموده‌اند: «بعثت براى این است که مردم را تزکیه کند.»(صحیفۀ امام/9/335) و می‌فرمایند: «تزکیه مقدم است بر همه چیز»(صحیفۀ امام/19/134)
• مسألۀ اصلی ما این نیست که چند صفت خوب داشته باشیم یا چند صفت بد را نداشته باشیم، و نیز مسألۀ اصلی ما این نیست که عمل انجام دهیم یا انجام ندهیم. مهم این است با جریتن برخورداری از صفات خوب و انجام اعمالی که انجام می‌دهیم، چقدر می‌توانیم خود را تزکیه کنیم، مهم این است که با نماز و روزه و زکات خود چقدر تزکیه می‌شویم. همان تزکیه‌ای که دربرگیرندۀ تمام کارهای خوب انسان است و می‌تواند همه فعل و انفعالات انسان از جمله افعال عبادی، حقوقی، اخلاقی و ... را شامل شود.
* تزکیه برآیند همه خوبی‌هاست تنها به رشد اخلاقی و کسب ملکات محدود نمی‌شود. فرصت بسیار خوبی برای تنظیم همه ابعاد زندگی انسان است یعنی اگر با اصول و قواعد تزکیه آشنا شویم کل زندگی‌مان را می‌توانیم بر اساس آن اصلاح کنیم.
* ما در این جلسات می‌خواهیم با فرایند تزکیه در مسیر زندگی و بندگی آشنا شویم و از آن برنامه بگیریم اولیت‌ها و اولویت‌های آن را بشناسیم تا صحیح‌تر و راحت‌تر حرکت کنیم و دیگران را نیز بهتر متقاعد کنیم و با انگیزۀ بیشتری به دین‌داری بپردازیم و لذت بیشتری از دین‌داری ببریم.
* تزکیه به معنای نمو و رشد انسان در جهت خوبی‌هاست. بذر و ریشه این رشد یابندگی در وجود خود انسان است در فطرت آدم است. پس وقتی خوب رشد کردن ما در واقع شکوفایی فطرت ما باشد تزکیه معنایش «خودشکوفایی» انسان خواهد بود. و دین هم برنامه این خودشکوفایی است. در واقع دین به ما می‌گوید که تو خودت را شکوفا و بارور کن. برخلاف تصور خیلی‌ها دین به ما نمی‌گوید خوب باشید، و خوبی را از بیرون به ما تحمیل کند. دین چیزی را بر انسان بار نمی‌کند و فقط می‌گوید: «خودت باش و خودت را رشد بده». دین مطابق با همان چیزی است که «خودِ حقیقی انسان» می‌خواهد و لذا اگر کسی گفت فلان چیزی که دین گفته است با آنچه من می‌خواهم مغایر است، باید به او گفت که خودِ واقعی‌ات را نشناخته‌ای. سعی کن خودت باشی و از خودت درک و دریافت درستی داشته باشی.
* حتی از این زاویه، دین از تو نمی‌خواهد که خودت را تغییر دهی، یا حرکت کنی و جایت را تغییر دهی، بلکه از تو می‌خواهد «خودت باش» البته آن خودِ حقیقی‌ات نه آن چیزی که به اشتباه فکر می‌کنی. کاری که ابلیس انجام می‌دهد این است که آدم را در تصور صحیحی که باید از خودش داشته باشد به اشتباه می‌اندازد و او را از اینکه خودش باشد، منحرف می‌کند.
* بر این اساس هر کس بی‌دینی کند در واقع دیگر خودش نیست، از نظر روحی و فکری در اختیار دیگران قرار گرفته است. استقلال خودش را از دست می‌دهد و دیگر به فکر منافع خودش هم نخواهد بود. خدا هم فرمود: «نسوا الله فانساهم انفسهم» وقتی کسی خدا را فراموش کند دیگر خودش را هم فراموش می‌کند.
* دین به ما می‌گوید که این خودِ تو هستی که بناست رشد و نمو کنی، تنومند و قوی بشوی، میوه بدهی و سعۀ وجودی پیدا کنی. بنا نیست چیزی به تو تحمیل شود، این مطلب از جهتی با این آیۀ قرآن هم ربط پیدا می‌کند که به پیغمبر اکرم(ص) می‌فرماید: «تو بر آنان تسلطى نداری؛ لَسْتَ عَلَیْهِمْ بِمُصَیْطِرٍ»(غاشیه/22)
* «تزکیه» در قرآن پس از قسم به جان پاک انسان ذکر شده است و این نشان می‌دهد تزکیه اولا در خدمت حفظ زیبایی‌های روحی انسان است ثانیا در خدمت رشد آن زیبایی‌هاست.
