به گزارش مشرق، با گذشت نزدیک به یک ماه از این رخداد، خبر بازگشت سفیر به باکو آن هم با هدف رفع تنش و ابهام‌زدایی از روابط می‌تواند آغازگر فصل جدیدی از مناسبات میان این دو کشور همسایه باشد. در گفت‌وگو با فرهاد کلینی، کارشناس مسائل استراتژیک، تحلیلگر مسائل قفقاز و آسیای میانه و سفیر پیشین ایران در ارمنستان ماهیت تعاملی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان و تمایل مشخص هر دو کشور در رفع تنش و ایجاد فضای سازنده در مناسبات را مورد بحث و بررسی قرار دادیم که در ادامه می‌خوانید:سفیر کشورمان یک ماه پیش به تهران آمدند. به نظر شما این حرکت اعتراضی چه کمکی به روند بررسی تنش‌های بالقوه و بالفعل میان تهران و باکو کرده است؟
پیش از ترک باکو از سوی سفیر کشورمان در چند مصاحبه و در موارد مختلف تاکید داشتم که روابط جمهوری آذربایجان و جمهوری اسلامی ایران نیازمند توجه هر چه بیشتر مقامات دو کشور است چرا که به نظر می‌رسد جریان ثالثی تلاش دارد، فضای روابط این دو کشور همسایه را تحت تاثیر قرار دهد.به طور معمول در این راستا نقش قدرت‌های فرامنطقه‌ای مشهود است. حفاظت و کنترل روابط متاسفانه گاها از سوی مقامات محلی مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرد و بعضا شاهدیم که برخی تلاش دارند با متاثرسازی فضای روانی میان دو کشور اهداف خاصی را محقق سازند. در این چارچوب تحریک سازی افکار عمومی و وارد ساختن تحریکات به فضای ارتباطی دو کشور به نحوی دنبال می‌شود که نما و سیمای تعاملی دو کشور مخدوش جلوه داده شود.
سفارت جمهوری اسلامی ایران طی بیانیه‌ای اعلام کرد؛ سفیرمان به دنبال تحریکاتی که در نزدیکی سفارت کشورمان در باکو صورت گرفته بود قصد بازگشت به تهران را کردند اما نکته اینجاست که طی حضور سفیر در تهران، مقامات دو کشور در تماس مداوم با یکدیگر بودند و سفیر آذربایجان در تهران ملاقات‌هایی را با مسئولین وزارت امور خارجه انجام داد و رایزنی‌هایی در مورد ابعاد مختلف روابط و سوء تفاهمات پیش آمده صورت گرفت.
به نظر می‌رسد بعد از این رایزنی‌هاست که طرفین تلاش دارند چارچوب روابط را خارج از عوامل حاشیه‌ای مدیریت و کنترل کنند. برخی از مسئولین و مقامات محلی در جمهوری آذربایجان هم بر این نکته اشاره داشتند که نباید اجازه داد در فضای روابط دو کشور مسائلی خارج از تعاملات دو سویه مطرح شده و بزرگ شود.
به این ترتیب حضور یک ماهه سفیرمان در تهران همراه با رایزنی‌های متعددی بوده است. آیا از دید شما این رایزینی‌ها در بهبود فضای تعاملی دو کشور اثر بخش بوده است و آیا بازگشت سفیرمان به باکو را می‌توان یکی از نتایج این مذاکرات دانست؟
در مورد جزییات مذاکرات انجام شده میان طرفین در تهران باید مسئولین وزارت امور خارجه اظهار‌نظر کنند اما آنچه از برون دادهای مذاکرات شاهد بودیم این است که اراده طرفین مبنی بر این است که بتوانند روابط دو کشور را در آستانه نزدیکی و در شان همسایگی قرار دهند.
اکنون سفیرمان به باکو بازگشته‌اند. از دید شما اهمیت تنش‌زدایی این بازگشت در چیست و آیا می‌توان با این گام‌ها به آینده روابط دو کشور امیدوار بود؟
روابط دو کشور همواره دچار برخی منحنی‌های فراز و فرودی شده که الزاما هم به طبیعت روابط استراتژیک میان دو کشور مرتبط نیست. سفیر فعلی کشورمان در باکو ماه‌های پایانی ماموریت خود در جمهوری آذربایجان را سپری می‌کند و بدیهی است که در آینده نزدیک و بعد از انجام تشریفاتی که به صورت پروتکلی صورت می‌گیرد، ایشان جای خود را به سفیر جدید خواهند داد. به نظر می‌رسد با توجه به نزدیکی زمان اعزام سفیر جدید کشورمان به جمهوری آذربایجان ما شاهد آغاز فصل بهتری از روابط میان دو کشور باشیم.
تأکید اکثر تحلیل‌گران مسائل آسیای میانه و قفقاز بر این است که مشترکات میان ایران و جمهوری آذربایجان به مراتب بیشتر از اختلافات آنهاست. اشتراکات دو کشور را در چه حوزه‌های ملموس‌تر می‌دانید و چگونه می‌توان از ظرفیت این اشتراکات در بهبود و ارتقای روابط دو کشور بهره برد؟
دو کشور در ابعاد فرهنگی، دینی، مذهبی، تاریخی و تمدنی در کنار منافع منطقه‌ای و همجواری اشتراکات متعددی دارند. طبیعتا با توجه به این اشتراکات، انتظارها از روابط این دو کشور هم بیشتر می‌شود. البته اختلافاتی که میان همسایگان پیش می‌آید به نوع نگاه و مدیریت برخی مشکلات توسط مقامات دو کشور و میزان تبعیت از رویکردهای آگاهانه از سوی مسئولین طرفین مرتبط است.
بر همین اساس شاهدیم که به عنوان نمونه میان جمهوری آذربایجان و ترکمنستان در حوزه مرز دریایی اختلاف نظرهایی وجود دارد یا آذربایجان و ارمنستان در حوزه قراباغ با یکدیگر همواره مشکل داشته‌اند. وقوع این اختلافات میان همسایگان طبیعی است اما مهم آن است که چگونه این اختلافات مدیریت شود.
جمهوری اسلامی ایران همواره تلاش داشته میان همسایگان شمالی خود به عنوان یک فصل دوستی، مشوق همکاری‌ها و راهکارهای مسالمت‌آمیز باشد. به نظر می‌رسد جمهوری آذربایجان با توجه به نقشی که در حوزه قفقاز و روابطی که با روسیه و ایران در منطقه دارد تلاش داشته با دور‌اندیشی و خویشتن‌داری و راهکاری مسالمت آمیز برخورد کند.
این رویکرد مسالمت‌جویانه و مدیریت روابط از سوی تهران و باکو دارای اهمیت بالایی است چراکه حوزه اشتراکات ایران و آذربایجان به مراتب بیش از اختلافات است. بر همین اساس روابط دو کشور باید در سایه اشتراکات و با تاکید بر توسعه روابط در آینده و نه تحت تاثیر اختلاف‌ها، هدایت و مدیریت شود.
آقای کلینی تا چه حد تهران و باکو را در ارتقای مناسبات فی مابین و همکاری‌های درون منطقه‌ای جدی می‌بینید؟
این بستگی به کنار گذاشتن برخی پیش فرض‌ها که معتقدم بسیاری از آنها مصنوعی است، دارد. در این خصوص گرچه برخی تحریکات در حوزه‌های فردی را شاهدیم اما همچنان این امید و تلاش وجود دارد که آذربایجان در عرصه‌هایی فراتر مانند کریدور ارتباطی شمال و جنوب یا کریدور همکاری‌های ایران در نزدیکی دریای سیاه نقش فعال‌تری را داشته باشد. با این وجود استقلال رای و داشتن پشتوانه قوی ملی برای اتخاذ رویکرد همکاری جویانه از فاکتورهای اساسی در ارتقای روابط دو کشور تلقی می‌شود.
چه پیشنهاد یا توصیه ویژه‌ای برای دست اندرکاران دستگاه دیپلماسی دو کشور در چارچوب ملزومات ارتقای روابط دو جانبه دارید؟
روابط ایران و جمهوری آذربایجان همواره از ویژگی‌ها و ارزش‌های خاصی برخوردار بوده است. بر‌همین اساس بهتر است در صورت وقوع رخدادهای ویژه میان دو کشور از انتقال سریع آن به حوزه رسانه‌ای خودداری کرد. انتقال سریع مشکلات تعاملی کشورها به حوزه رسانه‌ای اشتباهی بزرگ با تبعات فراوان است. کلیه کشورها در برخی مسائل با یکدیگر اختلاف‌نظر دارند اما تسری این اختلافات به حوزه رسانه‌ای نمود برخوردهای احساسی است. به نظر می‌رسد که روابط جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان باید از حوزه‌های بعضا احساسی دور شده و با منطق و ساختاربندی جدید پیگیری شود.
منبع: ايراس
