شاهد این ماجرا فراز و فرودی است که از نشست استانبول 2 شروع شد و به مذاکرات مسکو ختم شد. طرف غربی پس از یک سال و اندی ترک گفتگو با ایران،‌ از تمایل خود برای از سرگیری مذاکرات سخن به میان آورد و حتی در نشست نخست در فرودین ماه سال جاری، بر لزوم گام‌های متقابل و گام به گام برای حل مساله اتمی ایران تاکید کرد. اما ظرف چهار هفته همه چیز زیر و رو شد. در واقع، پس از رایزنی و لابی‌گری‌های سران رژیم صهیونیستی، غرب از موضع اولیه خود عقب نشست و کم کم زمزمه لزوم تعلیق فوری غنی‌سازی اورانیوم ایران، تعطیلی سایت فردو و انتقال اورانیوم غنی‌شده ایران به کشور ثالث به گوش رسید.

جالب اینکه در این میان، بر خلاف توافق پیشین خود، حاضر به اعطای امتیاز به ایران و بررسی کاهش تحریم‌ها نبود. آنها حتی تاکید کردند لغو تحریم علیه صنعت نفت ایران که قرار است از اول جولای اجرایی شود،‌ به هیچ عنوان در برنامه آنها نیست.

به این ترتیب،‌ آنها بار دیگر عدم حسن نیت خود در تعامل با ایران را به اثبات رساندند و نشان دادند، مانند 9 سال گذشته، استراتژی غرب صرفا فشار و گرفتن امتیاز از ایران است نه گفتگو و به کارگیری دیپلماسی.

* آثار منفی تحریم نفتی بر اقتصاد شکننده اروپا

اما نکته دیگری که در این میان جای تامل دارد، تصمیم اروپا و آمریکا برای اجرایی کردن تحریم صنعت نفت ایران در بحبوحه بحران اقتصادی است. تصمیم اتحادیه اروپا مبنی بر تحریم نفت ایران در شرایطی است که آژانس بین‌المللی انرژی همین چند روز پیش نسبت به تاثیرات تحریم نفتی ایران بر بازارهای جهانی هشدار داد. آژانس اخیرا هشدار داده تاثیر این تحریم‌ها از اواسط سال جاری و در فصل تابستان با کمبود نفت در بازارهای جهانی نمایان خواهد شد. پیش‌تر نیز کشورهای مختلفی نظیر چین، ژاپن، کره جنوبی، هند، ترکیه، سنگاپور با اشاره به تاثیر منفی حذف ایران از بازار نفت بر اقتصاد متزلزل جهانی، با منع واردات نفت از ایران مخالفت کرده‌ بودند.

در واقع،‌ ایران سهم قابل توجهی از بازار نفت جهان را در اختیار دارد و حذف ایران از این بازار لطمات جبران ناپذیری را به اقتصاد ناپایدار جهانی وارد خواهد کرد. به همین دلیل بود که اتحادیه اروپا به رغم توافق در مورد تحریم نفت ایران، اجرای آن را به ماه جولای (تیر) موکول کرد. در واقع،‌ در آن زمان، کشورهای اروپایی به دلیل ترس از تاثیر منفی قطع واردات نفت از ایران برروی برخی کشورهای بحران زده همچون ایتالیا، اسپانیا و به ویژه یونان، اجرای تحریم اتحادیه اروپا علیه نفت ایران را شش ماه به تاخیر انداختند تا این سه کشور که بیش از 68 درصد واردات این اتحادیه از ایران را به خود اختصاص می‌دهند، بتوانند جایگزینی برای تامین نفت خود بیابند.

این در حالی است که ایتالیا کماکان خواستار معافیت بزرگترین شرکت نفتی خود (اِنی) از تحریم‌های یکجانبه آمریکا و غرب علیه ایران شده و نخست‌وزیر این کشور از دیگر کشورهای اروپایی خواسته تا شرکت نفتی اِنی از فهرست تحریم‌های احتمالی علیه ایران مستثنی شود. در حال حاضر شرکت‌های نفتی و پالایشگاه‌های ایتالیا، اسپانیا و یونان قراردادهای مربوط به خرید نفت از ایران در سال 2012 میلادی را تمدید کرده‌اند.

اما اخیرا نیز موسسه اعتبارسنجی اقتصادی "استاندارد اند پورز" رتبه اعتباری فرانسه و هشت کشور دیگر اتحادیه اروپا شامل ایتالیا و اسپانیا را تنزل داده. این امر باعث تضعیف بیش‌تر وضعیت مالی این منطقه و افزایش احتمالی هزینه‌های دولتی در برهه کنونی خواهد شد یعنی دوره‌ای که این کشورها با بحران بدهی مواجه هستند. با توجه به همین موضوع بود که شبکه خبری ان‌بی‌سی در گزارشی درباره تبعات تحریم نفتی ایران برای اتحادیه اروپا نوشت: تحلیلگران و کارشناسان هشدار می‌دهند اگر تحریم نفتی ایران اجرا شود، باعث افزایش شدید قیمت نفت و در نتیجه دشوارتر شدن حل بحران اقتصادی برای اتحادیه اروپا می شود.

* تاثیر منفی تحریم نفتی ایران بر خودروسازان و شرکت‌های هوایی

از سوی دیگر، موسسه رتبه بندی مودی نیز با انتشار گزارشی هشدار داد افزایش قیمت نفت در اثر تحریم ایران اصناف دیگر جهان به ویژه خودروسازان اروپایی و شرکت‌های هوایی را متضرر می‌کند. موسسه مودی در 2 گزارش جدید خود به بررسی میزان تاثیر تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا علیه صادرات نفت ایران بر روی بخش‌های اقتصادی جهان پرداخت و نوشت: قیمت بالاتر نفت که نتیجه بالقوه تحریم‌های اقتصادی آمریکا و اتحادیه اروپا علیه بخش نفتی ایران است، برای شرکت‌های نفتی بین‌المللی سود خواهد داشت اما برای بخش‌های صنفی مانند خطوط هوایی، پالایشگاه‌های نفتی، خودروسازی و خرده‌فروشی‌های اروپا اثرات منفی خواهد داشت.

استیون وود، مدیرعامل شعبه نیویورک موسسه مودی توضیح داد: شوک نفتی ناشی از تقابل غرب با ایران در صنایع دیگر جهان آشوب ایجاد می‌کند و نیز می‌تواند بهبود اقتصاد جهان را از مسیر خود خارج کند.

طبق برآورد این موسسه، خودروسازان اروپایی در اثر شوک نفتی با خطر بزرگ‌تری نسبت به همتایانان آمریکایی و آسیایی روبرو خواهند شد؛ با این حال، سودها و تولید نقدینگی خودروسازان آمریکایی نیز در فشار زیادی خواهد بود. خطوط هوایی نیز به علت افزایش قیمت سوخت جت نیز خسارت خواهند دید و افزایش هزینه بلیت نیز تقاضای مسافران را برای استفاده از آنها را کاهش خواهد داد. خطوط هوایی اروپا با برخوردهای بیشتری در خاورمیانه بیش از همکاران آمریکایی و آسیایی خود مواجه خواهد شد. خرده‌فروشان، رستوران‌ها و دیگر صنایع در صورتی که قیمت سوخت افزایش یابد دچار زیان می‌شوند. افزایش هزینه‌های حمل و نقل و توزیع درآمدهای خرده فروشان اروپایی را کاهش خواهد داد.

* جایگزینی عربستان، یک خیال خام

از سوی دیگر، کارشناسان بر این باورند عربستان نمی‌تواند جایگزینی برای نفت ایران در بازارهای جهانی باشد. براساس آمارها و اطلاعات رسمی، هرچند اگر عربستان تمام نفت مازاد خود را به‌یکباره وارد بازار جهانی نفت کند، بیش از 80 درصد کمبود حجمی نفت ایران در بازار جبران می‌شود.

ولی از یک‌سو، نفت مازاد عربستان از جنس سنگین بی‌کیفیت است که هیچ فایده‌ای برای پالایشگاه‌های اروپایی ندارد و از سوی دیگر، موج روانی خروج نفت ایران از بازارهای نفتی غرب به ‌تنهایی برای رشد قابل توجه قیمت طلای سیاه و ایجاد بحران جدیدی اقتصادی در غرب کافی است.