به گزارش مشرق، «وندی شرمن»، معاون وزیر خارجه آمریکا در مصاحبه‌ای تصریح کرده که دولت‌های آمریکا به دنبال تعطیل کردن کل برنامه غنی‌سازی ایران بوده‌اند اما «باراک اوباما»، رئیس‌جمهور سابق آمریکا به این نتیجه رسیده که نمی‌توان دانشی که ایجاد شده را پس گرفت.

شرمن در یک مصاحبه پادکستی با برنامه «Negotiators» (مذاکره‌کنندگان) از مجله «فارن‌پالیسی» که سه‌شنبه منتشر شده به طور مفصل درباره تجربیاتش در خصوص شکل‌گیری توافق هسته‌ای برجام توضیح داد.

او در بخشی از این مصاحبه درباره سال‌های قبل از آغاز مذاکرات برجام  گفت: «ایالات متحده در همه نشست‌های رسمی گفته بود که ایران نباید هیچ تأسیسات غنی‌سازی یا برنامه غنی‌سازی یا چیزهایی از این دست داشته باشد.»

او اضافه کرد: «غنی‌سازی اورانیوم یکی از روش‌های رساندن مواد هسته‌ای به درجه‌ای است که قابل استفاده در سلاح هسته‌ای باشند. روش دیگر، پلوتونیوم است. ما می‌خواستیم این را (برنامه غنی‌سازی ایران) را تا ابد تعطیل کنیم تا آنها هیچ غنی‌سازی‌ای نداشته باشند.»

شرمن در ادامه تصریح کرد: «اما رئیس‌جمهور [اوباما] به این درک رسیده بود که مردم نمی‌توانند دانشی را که یاد گرفته‌اند از یاد ببرند. این بود که گفت درباره اینکه ایران، یک برنامه غنی‌سازی کوچک، محدود و غیرنظامی که ذیل معاهده منع اشاعه تسلیحات اتمی مجاز باشد و آژانس اتمی بر آن نظارت کند تأمل خواهد کرد.»

مطابقت اظهارات شرمن با جان کری

اظهارات وندی شرمن تا اندازه‌ای با آنچه «جان کری»، وزیر خارجه پیشین آمریکا در کتاب خاطراتش درباره ضرورت پذیرش غنی‌سازی ایران توسط حاکمیت آمریکا نوشته مطابقت دارد. کری، در آن کتاب خاطرنشان کرده بود حتی «جورج دبلیو بوش»، رئیس‌جمهور آمریکا قبل از اوباما هم در محافل خصوصی غنی‌سازی ایران را پذیرفته بود.

جان کری در بخشی از کتاب «هر روز موهبتی دیگر است» (Every Day Is Extra)  می‌نویسد: «ایران برای سال‌های زیادی استدلال می‌کرد که به عنوان عضو معاهده منع گسترش سلاح‌ اتمی (ان‌پی‌تی) و تا زمانی که کاملا در چارچوب محدودیت‌های ان‌پی‌تی قرار دارد، از حق غنی‌سازی اورانیوم برخوردار است. ما مرتب تاکید می‌کردیم که ان‌پی‌تی فقط حق داشتن نیروی هسته‌ای را تعیین کرده و بر می‌شمارد و برای هیچ یک از اعضا حق غنی‌سازی توسط خودشان را تعریف نکرده و این حق را اعطا نکرده است.»

او نوشته است: « «جدای از اینکه آیا ایران "حق" غنی سازی دارد یا ندارد، من این را متوجه بودم که تا زمانی که ما آماده صحبت درباره احتمال تداوم غنی سازی ایران تحت محدودیت‌های به دقت تعریف شده نباشیم، هیچ راهی برای تحقق دسترسی، شفاف سازی و محدودیت مورد نیاز برای اطمینان از عدم پیگیری برنامه اتمی نظامی توسط ایران وجود نخواهد داشت. شاید اصلا راهی برای آوردن ایران به میز مذاکره هم وجود نمی‌داشت. یک فرد عادی در ایران از این ایده که کشورش نمی‌تواند کاری که دیگر کشورهای مستقل انجام می‌دهند(غنی سازی)، به خاطر اینکه آمریکا از آن‌ها می‌خواهد، عصبانی می‌شود. از نظر ایرانی‌ها چنین چیزی تسلیم شدن محض در برابر آمریکا است؛ آمریکایی که از نظر آنها برای مدت‌های بسیار طولانی در زمان (محمدرضا) شاه در استقلال و حاکمیت آنها دخالت می‌کرد».

کری در کتابش نوشت: «موضع آمریکا برای مدت طولانی این بود که هرگونه غنی سازی هرچند هم غنی سازی خیلی محدود، برهم زننده هر گونه توافقی است، اما شرکای ما در گروه ۱+۵ به اجماع از این موضع کنار رفتند و آنها تصمیم گرفتند که به طور خاص به ایران چیزی که دیگر کشورها داشتند انجام می‌دادند، داده شود.

از نظر آنها (شرکای آمریکا در ۱+۵) باید درباره غنی سازی در آینده صحبت شود تا ایرانی‌ها مذاکرات را جدی بگیرند. من همچنین از گفت‌وگوهای خصوصی‌ام فهمیدم که به رغم موضع علنی دولت بوش، این دولت در خفا و به صورت خصوصی موافق ایده(غنی سازی ایران) بود هر چند آنها هرگز درباره اینکه ساختار یا سطوح (غنی سازی) چگونه باشد، به جمع‌بندی و نتیجه نرسیدند».

اظهارات شرمن و کری از آن جهت حائز اهمیت است که برخی از مقام‌های آمریکایی ادعا می‌کنند فشار تحریم‌ها عامل حضور ایران پای میز مذاکرات بوده است. این در حالی است که مقام‌های جمهوری اسلامی ایران تأکید می‌کنند پیشرفت‌های هسته‌ای ایران، طرف آمریکایی را به عقب‌نشینی از تحریم‌هایی که با گذشت زمان اثرشان را از دست می‌دهند، وادار کرده است.

شرمن: نماینده‌های کنگره برجام را نخوانده‌اند

وندی شرمن در بخش دیگری از این مصاحبه گفت که برجام یک توافق بسیار فنی است و اطمینان دارد بسیاری از نماینده‌های دموکرات و جمهوری‌خواه کنگره آن را نخوانده‌اند.

او گفت: «توافق نهایی، ۱۱۰ صفحه بود. توافق، شامل برخی پیوست‌های مفصل و پیچیده بود. توافقی کاملاً فنی بود. مطمئنم اکثر سناتورهای جمهوری‌خواه و همین‌طور بعضی از سناتورهای دموکرات هرگز آن را نخوانده‌اند، چون برجام توافق خیلی پیچیده‌ای است.»

شرمن تصریح کرد بعد از حصول برجام، تیم آمریکایی هنوز به طور کامل نتوانسته‌اند بابت حصول آن جشن بگیرند چون باید اطمینان حاصل می‌کردند که کنگره توافق را رد نمی‌کند.

مذاکرات وین

اظهارات شرمن در شرایطی مطرح شده که دولت «جو بایدن» مدعی است قصد دارد از طریق مذاکرات وین زمینه‌های بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای برجام را فراهم کند.

تا کنون ۶ دور مذاکره در شهر وین میان آمریکا و سایر طرف‌های برجام غیر از ایران برای تسهیل بازگشت آمریکا به برجام انجام شده است. طرف‌ها می‌گویند پیشرفت‌های ملموسی در این مذاکرات حاصل شده اما پاره‌ای اختلافات کماکان باقی است.

یکی از زمینه‌های اختلاف در این مذاکرات اصرار آمریکا بر حفظ برخی از تحریم‌هایی است که دولت «دونالد ترامپ» بعد از خروج از برجام علیه ایران اعمال کرده است. مضاف بر این، دولت بایدن اعلام کرده هیچگونه ضمانتی نمی‌تواند درباره عدم خروج دوباره دولت‌های بعدی آمریکا از برجام بدهد.

مضاف بر این، مقام‌های دولت آمریکا پیش از این تصریح کرده‌اند که قصد دارند از ورود به برجام به عنوان «سکویی» جهت پرداختن به سایر اختلافات از جمله مسائل موشکی و منطقه‌ای استفاده کنند.

اخیراً مقام معظم رهبری در جلسه‌ای تأکید کردند آمریکایی‌ها خواستن گنجاندن بندی در توافق هسته‌ای برجام برای ملزم کردن ایران به گفت‌وگو بر سر مسائل موشکی و منطقه‌ای هستند.

رهبر انقلاب اسلامی در آخرین دیدار با دولت دوازدهم خاطرنشان کردند: «آمریکایی‌ها در زبان و وعده می‌گویند تحریم‌ها را بر می‌داریم اما تحریم‌ها را برنداشتند و برنمی‌دارند، ضمن آنکه شرط هم می‌گذارند و می‌گویند که باید در همین توافق جمله‌ای بگنجانید که بعداً درباره برخی موضوعات صحبت شود و گرنه توافقی نخواهیم داشت.»

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای گفتند: «آنها می‌خواهند با گذاشتن این جمله، بهانه‌ای برای دخالت‌های بعدی خود درباره اصل برجام و مسائل موشکی و منطقه‌ای فراهم کنند و اگر ایران حاضر به بحث درباره آنها نشود بگویند توافق را نقض کرده‌اید و توافق، بی‌توافق.»

جمهوری اسلامی ایران تأکید کرده با توجه به اینکه آمریکا طرفی بوده که توافق را نقض کرده این واشنگتن است که باید با رفع تحریم‌ها به توافق بازگردد و لازم است اجرای تعهدات آمریکا مورد راستی‌آزمایی قرار گیرد. تهران البته تأکید کرده اصرار یا عجله‌ای برای بازگشت آمریکا به توافق ندارد.