به گزارش مشرق به نقل از مهر، آدمی از دیرباز همیشه در این فکر بوده که چگونه و چرا خلق شده و بنیان او از چیست؟ بعدها با گذشت زمان و ظهور دین مبین اسلام برخی ازاین حقایق برانسان آشکار گشت و انسان دریافت که حقیقت ذات او از سرشت خدای متعال می باشد. این دین(دین اسلام) زندگی انسان را سامان بخشید و او را با دنیای خویش آشناتر کرد و بشر دانست که نظمی که در نظام جهان وجود دارد، از سوی ناظمی مدیر، مدبر و توانا اداره می شود و او کسی نیست جز خداوند دانا.
 
یکی از سؤالاتی که بیشتر ذهن انسان را مشغول کرده، این بوده و هست که آسمان ها و زمین از چه چیزی ساخته شده اند و برای چه کسانی پدید آمده اند؟ و یا اینکه اولین آفریده های خداوند چه بودند و چه ویژگی هایی داشتند؟ جواب همه این سؤالات نزد پروردگار بود که بعضی از آنها از طریق فرشتگان به پیامبران و از طریق پیامبران بر انسان ها نازل شد.
 
همانطور که می دانیم دین اسلام کامل ترین دین ها و قرآن بزرگ ترین معجزه پیامبر(ص) این دین، یعنی حضرت محمد مصطفی(ص) است که بسیاری از تاریکی های ذهن آدمی را با نور الهی روشن می سازد. قرآن کامل ترین کتاب هاست که خداوند در آن به صورت اجمالی نکته هایی را در مورد خلقت جهان مذکور شده که ذهنی کنجکاو، دلی باز برای کسب حقایق و روحیه ای خداپرست می طلبد.  
 
در ادامه مباحث گذشته موضوع دیگری که در خطبه اول نهج البلاغه مورد توجه امام علی(ع) قرار گرفته است، آفرینش است. ایشان طی سخنانی به آفرینش هستی، آفرینش انسان و آفرینش فرشتگان و ... می پردازد.
 
امام(ع) به موضوع آفرینش هستی بدون سابقه قبلی اشاره می کنند و می فرمایند: خلق را ایجاد نمود و بدون نیاز به اندیشه و فکر و استفاده از تجربه، آفرینش را آغاز کرد و بى‏ آنکه حرکتى ایجاد کند و تصمیم آمیخته با اضطرابى در او راه داشته باشد، جهان را ایجاد نمود، پدید آمدن هر یک از موجودات را به وقت مناسب خود موکول ساخت ‏و در میان موجودات، با طبایع متضاد هماهنگى برقرار نمود و در هر کدام، طبیعت ‏و غریزه مخصوص به خودشان آفرید و آن غرائز را ملازم و همراه آنها گردانید، او پیش ‏از آنکه آنها را بیافریند، از تمام جزئیات و جوانب آنها آگاه بود و به حدود و پایان آنها احاطه داشت و به اسرار درون و برون آنها آشنا بود.
 
امام علی(ع) به موضوع آفرینش آسمان و جو اشاره می کند و می گوید: پس از آن خداوند طبقات جو را از هم گشود و اطراف آنرا باز کرد و فضاهاى خالى ایجاد نمود و در آن آبى که ‏امواج متلاطم آن روى هم مى‏غلطید، جارى ساخت و آنرا بر پشت ‏بادى شدید، و طوفانى‏ کوبنده حمل نمود، پس از آن باد را به باز گرداندن آن فرمان داد و بر نگهداریش آنرا مسلط ساخت و به حدى که باید مقرون نمود، فضاى خالى در زیر آن گشوده و آب در بالاى آن در حرکت ‏بود، سپس خداوند طوفانى برانگیخت که جز متلاطم ساختن آن آب کار دیگرى نداشت و به طور مداوم امواج آب را در هم مى‏کوبید، طوفان بشدت مى‏وزید و از نقطه‏اى دور سرچشمه مى‏گرفت.
 
‏بعد از آن به آن فرمان داد تا آب‌هاى متراکم و امواج عظیم آب را بر هم زند و امواج این دریاها را به هر سو بفرستد. پس آنرا همانند مشکى به هم زد و با همان شدت که در فضا مى‏ورزید بر امواج آب نیز حمله‏ور شد، از اولش بر مى‏داشت و به آخرش فرو مى‏ریخت و قسمت هاى ساکن آب را به امواج متحرک مى‏پیوست، آب ها روى ‏هم انباشته شدند و همچون قله کوه بالا آمدند و امواج روى آب کف‌هایى بیرون فرستاد و آنرا در هواى باز و جوى وسیع بالا برد و از آن هفت آسمان را پدید آورد، آسمان ‏پائین را همچون موج مهار شده و آسمان برترین را همچون سقفى محفوظ و بلند قرارداد، بدون اینکه نیاز به ستونى براى نگهدارى آن باشد و نه میخ‌هایى که آنرا به بندد، سپس آسمان پائین را به وسیله کواکب و نور ستارگان درخشان زینت‏بخشید و در آن‏چراغى روشنى بخش و ماهى نور افشان به جریان انداخت،که در مدارى متحرک و صفحه‏اى‏جنبنده بگردند.
 
آفرینش فرشتگان
پس آنگاه آسمان‌هاى بالا را از هم گشود و مملو از فرشتگان مختلف ساخت، گروهى از آنان همیشه به سجده‏اند و رکوع ندارند و یا به رکوعند و قیام نمى‌کنند و یا در صفوفى که هرگز از هم پراکنده نمى‏گردد قرار دارند و یا همواره تسبیح مى‏گویند و هرگز خسته نمى‏شوند، هیچ گاه خواب چشمان آنها را نمى‏پوشاند و عقول آنها گرفتار نسیان و سهو نمى‏گردد، بدن آنها به سستى نمى‏گراید و غفلت و نسیان بر آنان عارض‏ نمى‏شود و گروهى دیگر امینان وحى او و زبان او به سوى پیامبرانند و پیوسته براى‏ رساندن حکم و فرمانش در رفت و آمدند.
 
جمعى دیگر حافظان بندگان اویند و دربانان بهشت او، بعضى از آنها پایشان در طبقات پائین زمین ثابت، و گردن هاشان از آسمان بالا گذشته و ارکان وجودشان ازاقطار جهان بیرون رفته و کتف هاى آنها براى حفظ پایه‏هاى عرض خدا آماده است و در برابر عرش او سر را پائین افکنده‏اند و در زیر آن بال‌ها را به خود پیچیده‏اند، در میان آنها با کسانى ‏که در مراتب پائین تر قرار دارند حجاب عزت و پرده‏هاى قدرت فاصله انداخته، هرگز پروردگار خود را با نیروى وهم تصویر نکنند و صفات مخلوقان را براى او قائل نشوند، هرگز وى را در مکانى محدود نمى‏سازند و با چشم به او اشاره نمى‏کنند!
 
آفرینش آدم
سپس خداوند مقدارى خاک از قسمت‌هاى سخت و نرم زمین و خاک هاى مستعد، شیرین ‏و شوره زار آن گرد آورد و آب بر آن افزود تا گلى خالص و آماده شد و با رطوبت آنرا بهم آمیخت تا به صورت موجودى چسبناک درآمد و از آن صورتى داراى اعضاء و جوارح ‏پیوستگی‌ها و گسستگی‌ها آفرید، آنرا جامد کرد تا محکم شود و صاف و محکم و خشک ساخت‏ تا وقتى معلوم و سرانجامى معین و آنگاه از روح خود در او دمید، پس به صورت انسانى‏ داراى نیروى عقل که وى را به تکاپو مى‏اندازد در آمد و داراى افکارى که به وسیله آن در موجودات تصرف نماید.
 
به او جوارحى بخشید که به خدمتش پردازد و ابزارى عنایت کرد که ‏وى را به حرکت آورد، نیروى اندیشه، به او بخشید که حق را از باطل بشناسد و همچنین ‏ذائقه، شامه و وسیله تشخیص رنگ ها و اجناس مختلف در اختیار او قرار داد، او را معجونى از رنگ هاى گوناگون و مواد موافق و نیروهاى متضاد و اخلاط مختلف: حرارت، برودت، رطوبت و یبوست و ناراحتى و شادمانى ساخت. سپس خداوند از فرشتگان خواست که ودیعه ‏الهى و عمل به پیمانى را که با او داشتند، در مورد سجود در برابر آدم و خضوع به عنوان ‏بزرگداشت او ادا نمایند آنجا که فرموده است: «براى آدم سجده کنید! پس آنها همه سجده کردند، مگر ابلیس!»(بقره-34)
 
و هم‌دستانش که کبر و نخوت آنان را فرا گرفت و شقاوت و بدبختى بر آنان غلبه‏نمود،به آفرینش خود از آتش افتخار نمودند،و به خلقت آدم از گل و خاک توهین کردند،پس خداوند براى اینکه آزمایشش کامل شود،و وعده‏اى که به وى داده منجز گردد،به او مهلت‏ عطا کرد و فرمود: «تا روز معلوم مهلت داده شدى‏»(حجر-38)
 
آدم در بهشت
سپس خداوند آدم را در خانه‏اى سکنى بخشید که زندگیش را در آن‏گوارا و پر برکت قرار داد، جایگاه او را امن و امان کرد،و او را از ابلیس و عداوت وى ‏بر حذر داشت، اما دشمن بالاخره او را فریب داد به خاطر اینکه بر او حسادت مى‏ورزید و از اینکه او در سراى پایدار و همنشین نیکان است ناراحت ‏بود، آدم یقین خود را به شک و وسوسه ‏او فروخت و تصمیم راسخ را با گفته سست او مبادله کرد و به خاطر همین موضوع، شادى خود را مبدل به ترس و وحشت‏ ساخت و فریب برایش پشیمانى به بار آورد. پس از آن خداوند دامنه توبه را برایش گسترد، کلمات رحمتش را به او القاء نمود، بازگشت ‏به بهشت را به وى وعده ‏داد و او را به سراى آزمایش و جایگاه توالد و تناسل فرو فرستاد.
 
طبق نظر اکثر مفسران، حضرت علی(ع) در بحث آفرینش جهان، به ‌گونه ‌ای روشن مفسر حقیقی قرآن مجید است و آن حضرت عجایب را در آفرینش جهان ربط به علم خداوندی می‌ دهد که از قبل می‌ دانسته است که چه می ‌خواهد بیافریند و نیازی به طرح، نقشه و اندیشه قبلی وجود نداشته است. آن حضرت خلقت فرشتگان را بعد از خلقت اصل جهان می‌داند و نظر آن حضرت است که خداوند فرشتگان و انواع صنوف آنرا با اختیارات خاص برای هر صنف و گروهی آفریده و جهان را از وجود آنها پر کرده است.

طبق نظر امام علی(ع) مقدمه هر شناخت تهذیب نفس و قرب الهی است و راه‌های شناخت و درک شگفتی ‌های جهان آفرینش از دیدگاه آن حضرت عبارتند از: تفکر خردمندانه، شناخت خداوند و تفکر درباره خدا، خودسازی معنوی، اتصال به وحی الهی از طریق پیامبران، خصوصا پیامبر اسلام و ائمه(ع) و مشاهده بر و بحر و رازهای نهفته در طبیعت.