به گزارش مشرق، حداقل دو بار در هفته ای که گذشت؛ از زبان مقام های صاحب نفوذ دو کشور مختلف، واژه «جنگ هیبریدی» یا همان «جنگ ترکیبی» را شنیده ایم. در میان تحولاتی که در چهار گوشه دنیا در حال رخ دادن است- از کودتا در میانمار و اردن گرفته تا نشست کمیسیون مشترک برجام و آغاز کاهش حضور نظامی آمریکا در منطقه در راستای چرخش به ایندوپاسیفیک و مهار قدرت یابی چین- انعکاس این واژه شبیه زنگ خطری است که اگرچه صدای بلندی ندارد اما روی خط اعصاب جامعه بین الملل کش می آید.

جنگ هیبریدی هشت مؤلفه دارد که یکی از آنها جنگ سایبری است

جنگ هیبریدی یا همان جنگ ترکیبی به راهبرد نظامی پیچیده‌ای اطلاق می‌شود که ترکیبی از نبردهای متعارف، نامتعارف، روانی و اطلاعاتی را در خود جای می‌دهد. در واقع، طیف گسترده‌ای از ابزارهای متعدد به شیوه متقارن یا نامتقارن در این نوع جنگ که نبردی غیرخطی به شمار می رود مورد استفاده قرار می‌گیرد.

جنگ اقتصادی، حمله سایبری، جنگ با نیروهای منظم، جنگ های نامنظم (چریکی)، جنگ اطلاعاتی و تبلیغاتی، حمایت از ناآرامی های داخلی و دیپلماسی، هشت مولفه ارائه شده درباره جنگ ترکیبی را شامل می شود.

اولین بار طی هفته ای که گذشت، این واژه را از زبان «سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه شنیدیم و آن وقتی بود که درباره تنزل بی سابقه سطح رابطه مسکو-واشنگتن صحبت می کرد. او با بیان اینکه واژه «جنگ» از سوی غربی‌ها به محافل دیپلماتیک راه یافته است، گفت: اما در حال حاضر، واژه «جنگ هیبریدی» که از سوی روسیه مورد استفاده قرار می‌گیرد، توصیف متداول‌تری است از آنچه که غرب به عنوان تحول اصلی حیات بین الملل تلقی می‌کند.

ناتو می تواند حمله به هر یک از اعضای پیمان را به منزله حمله به همه اعضا تلقی کند

بار دوم نیز، «آنگرت کرمپ کارنبائر» وزیر دفاع آلمان بود که مدعی شد در کنار مخاطرات منطقه ای برخاسته از رفتار روسیه، چالش های پیش روی اروپا در قالب «تهدیدهای هیبریدی» رو به افزایش است.سنگینی وزن این اظهارات را زمانی درک می کنیم که آن را در کنار بخشی از سند «ناتو ۲۰۳۰» قرار دهیم که به «بند پنج» پیمان آتلانتیک شمالی اختصاص یافته است.

پیشتر در گزارش «ناتو پلیس جهان می شود» به سند «ناتو ۲۰۳۰» اشاره کرده ایم که قرار است به نقشه راه نشست امسال سران ناتو تبدیل شود و چشم انداز ۱۰ ساله اهداف و رویکردهای پیمان آتلانتیک شمالی را ارائه کند.در سند ناتو ۲۰۳۰ بخشی ویژه به حملات سایبری و پاسخ به این پرسش اختصاص یافته که آیا باید بند پنج در مواجهه با این گونه حملات هم فعال شود؟ اما در توضیح بند پنج باید گفت این همان بند معروفی است که با اتکا به آن، ناتو می تواند حمله به هر یک از اعضای عضو پیمان آتلانتیک شمالی را حمله به همه اعضا تلقی کند.

تا قبل از حادثه ۱۱ سپتامبر، این بند فقط در صورت حمله بازیگران دولتی به یکی از اعضا فعال می شد حال آنکه بعد از این حادثه، تصمیم جدیدی اتخاذ شد مبنی بر اینکه چنانچه حمله از سوی یک بازیگر غیردولتی (القاعده) هم تدارک دیده شده باشد؛ بند پنج فعال خواهد شد و به این ترتیب بود که به اسم مبارزه با تروریسم غیردولتی، پای ناتو به افغانستان، عراق و البته بحران سوریه باز شد.

در سال جاری میلادی، نخستین باری که بند پنج ناتو به ایجاد حساسیت منجر شد وقتی بود که «جو بایدن» رئیس جمهور جدید آمریکا در تاریخ یک اسفند ۹۹، به سخنرانی در کنفرانس امنیتی مونیخ پرداخت. این نکته هم حائز اهمیت است که در تاریخ حدوداً ۷۰ ساله این کنفرانس، اولین بار بود که یکی از روسای جمهور آمریکا، در آن سخنرانی می کرد.

در این سخنرانی، بایدن مدعی شد که «ائتلاف دو سوی آتلانتیک بازگشته است. حمله به یک طرف، حمله به همه است. آمریکا به ماده پنج پیمان ناتو متعهد است».

آیا باید در مواجهه با حملات سایبری علیه یکی از اعضا، بند پنج را فعال کرد

اگر در سند ناتو ۲۰۳۰، بخشی ویژه به حملات سایبری و تلاش برای پاسخگویی به این پرسش اختصاص داده نشده بود که «آیا باید در مواجهه با حملات سایبری علیه یکی از اعضا، بند پنج را فعال کرد»؛ بدون هرگونه سوءظنی، صحبت های بایدن را فراموش می کردیم.

اگر سران ناتو بپذیرند که بند پنج مشمول حملات سایبری هم می شود؛ شاهد تحولی بزرگ در وظایف جنگی این پیمان از بعد از حادثه ۱۱ سپتامبر خواهیم بود.اما مسئله آن است که اگر در نشست امسال، رهبران کشورهای عضو ناتو اختلاف نظر بر سر این مسئله را کنار گذاشته و بپذیرند که بند پنج شامل حملات سایبری می شود؛ شاهد تحولی بزرگ در مجموعه وظایف جنگی پیمان آتلانتیک شمالی خواهیم بود.

گمان می کنم اکنون همه ما درک کرده باشیم که چرا آمریکایی ها از سال ۲۰۱۶ به این سو، تا این حد روی اتهام «کارزار سایبری» روسیه و چین در روند انتخاباتی ایالات متحده مانور می دهند. حتی همین سه هفته پیش بود که بایدن در مصاحبه ای مدعی شد که ولادیمیر پوتین همتای روس از بابت مداخله در انتخابات های آمریکا تاوان پس می دهد. اتهام حمله هکری به وزارت خارجه آمریکا، وزارت امنیت داخلی و بخش‌هایی از پنتاگون که در آذر ۹۹ اتفاق افتاد و به حملات «سولارویندز» مشهور شد نیز در همین مقوله جای می گیرد.

بایدن آشوب های دنیای سایبری را روانه دنیای واقعی می‌کند

تا وقتی که دونالد ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا در قدرت بود و سعی به تضعیف پیمان آتلانتیک شمالی داشت، صدای افرادی چون «ینس استولتنبرگ» دبیرکل ناتو برای تعمیم بند پنج به حملات سایبری چندان بلند نبود تا آنجا که وقتی در سال ۲۰۱۷، حمله سایبری «واناکرای» رخ داد و نظام درمانی انگلیس فلج شد؛ ناتو واکنشی نشان نداد. اما اکنون مانع ترامپ برداشته شده و بایدن با همان گستاخی که با اتکا به آن پوتین را قاتل می خواند؛ ابایی ندارد از اینکه با اهرم نامرئی جنگ های هیبریدی، آشوب های دنیای سایبری را روانه دنیای واقعی کند.

از این نکته هم غافل نباشیم که در معامله نانوشته ای که طی آن، آمریکا به شرکای اروپایی اجازه می دهد تا در چارچوب پیمان آتلانتیک شمالی، نقش پررنگ تری در صحنه بین الملل ایفا کنند؛ ناتو به مراتب بیشتر از آمریکا با روسیه سر ناسازگاری خواهد داشت چراکه حتی در پایین ترین سطح تعاملات سیاسی واشنگتن-مسکو، هنوز هم جایی برای برخی همکاری های مشترک در زمینه هایی چون برجام، کنترل تسلیحاتی یا حل بحران اقلیمی وجود دارد حال آنکه چنین همکاری در رابطه ناتو-روسیه دیده نمی شود.