به گزارش مشرق، سفر منطقه ای سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه به کشورهای حوزه خلیج فارس، یکی از رویدادهای دیپلماتیک مهم بود که نشان داد دستگاه دیپلماسی مسکو، برای تحولات سیاسی منطقه اهمیت ویژه ای قائل است و می خواهد بازیگر و بازیگردان اصلی این صحنه باشد.
در شرایطی که هنوز هم خبری از تصمیمات و رویکردهای آتی آمریکا در قبال تحولات سیاسی منطقه نیست، روسیه باز هم نشان داد که حرف های بسیاری برای گفتن دارد.
در این نشست، ضمن ابراز نگرانی از اوضاع انسانی در سوریه و تاثیرات منفی شیوع ویروس کرونا در این کشور تاکید شد: وزرای خارجه ترکیه، روسیه و قطر از سازمان ملل به ویژه سازمان بهداشت جهانی خواستار تسریع روند آغاز واکسیناسیون در سوریه هستند.
کنترل بازی در دست روسیه
سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در کنفرانس خبری مشترک پس از نشست سه جانبه به همراه مولود چاووش اوغلو و محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، وزرای امور خارجه ترکیه و قطر گفت: «این نشست، نخستین دیدار مشترکی است که وزرای خارجه سه کشور با محوریت موضوع سوریه برگزار می‌کنند. در این نشست بر اهمیت حل مسئله سوریه از طریق راهکار سیاسی بر اساس قطعنامه شماره 2254 شورای امنیت سازمان ملل متحد تاکید شد. سه کشور در مورد مبارزه با اقدامات تجزیه‌طلبانه که تهدیدی برای تمامیت ارضی سوریه و امنیت مرزی کشورهای همسایه محسوب می‌شود به توافق رسیدند. سه کشور در زمینه بازگشت امن پناهجویان سوری به کشورشان و تقویت اعتماد متقابل بین گروه‌های سوری تلاش خواهند کرد. در روزهای آتی نیز این رایزنی‌ها ادامه خواهد داشت و این سازوکار مشترک سه جانبه در راستای منافع روند آستانه فعالیت می کند.»
یکی از دستاوردهای مهم لاوروف در این سفرها، نشست او با همتایان ترک و قطری اش بود. وزرای امور خارجه ترکیه، روسیه و قطر در نشست سه جانبه دوحه در بیانیه‌ای مشترک بر یافتن راه حل سیاسی پایدار برای حل بحران سوریه و دفاع از یکپارچگی خاک این کشور تأکید کردند. در این بیانیه همچنین، حمایت از حاکمیت ملی، استقلال، وحدت و تمامیت ارضی سوریه مطابق منشور سازمان ملل مورد تأکید قرار گرفت و به این اشاره شد که هیچ‌گونه راهکار نظامی برای حل بحران سوریه پذیرفتنی نیست و مبارزه قاطعانه با معضل تروریسم ادامه خواهد یافت. اما سوال اینجاست: آیا در میدان عمل نیز ترکیه، روسیه و قطر، دقیقا در یک جبهه قرار گرفته و رویکرد و رفتارهای مشابهی دارند؟
تناقض بین بیانیه و عمل
از زمان آغاز بحران سوریه تاکنون، ترکیه به شکل آشکارا و بی محابا، کنار زدن بشار اسد و دولت او و تلاش برای استقرار یک نظام سیاسی جدید را به عنوان ایده اصلی مطرح کرده و از آن دفاع کرده است.
جالب اینجاست که در این مسیر، قطر نیز تامین بخش بزرگی از نیازهای مالی این پروژه را بر عهده گرفته و در تمام حوزه ها، حامی و مدافع معارضین اسد بوده اند. در واقع، آن چه در نشست دوحه، توجه هر تحلیل گری را به سوی خود جلب می کند، این است که ترکیه در حالی بر حفظ یکپارچگی سوریه و بی فایده بودن راهکار نظامی تاکید کرده که بخش قابل توجهی از خاک سوریه را اشغال کرده و از ده ها گروه معارض مسلح ضد دولت اسد حمایت می کند.
در همان مقطع نخست بروز بحران سوریه، ترکیه در مقام حامی مخالفین مسلح وارد میدان شد و نخستین گروه مسلح معارض اسد به نام «ارتش آزاد سوریه»، تحت حمایت آنکارا شکل گرفت. اما به مرور زمان، ده ها گروه مسلح دیگر نیز شکل گرفتند و دو سال پیش، بیش از دویست گروه کوچک و بزرگ مسلح را زیر چتر یک به اصطلاح ارتش واحد تسلیح و ساماندهی کرده و علاوه بر آن، دولت خودخوانده خارج از کشور را برای معارضین تاسیس کرد و در تمام حوزه های دیپلماتیک، از این نهادها حمایت کرد.
مرزهای احترام به حاکمیت ملی
در نشست دوحه، وزرای خارجه سه کشور روسیه، ترکیه و قطر، بر عزم خود برای حفاظت از حاکمیت و تمامیت ارضی این کشور و همچنین امنیت ملی کشورهای همسایه تأکید کردند. اما پیداست که از دید منافع ترکیه، احترام به همسایه، محدود به فاکتوری به نام تحرکات نهادهای اقماری پ.ک.ک در مرز ترکیه و سوریه است. بدون تردید، اقدامات پ.ک.ک یکی از مهم ترین چالش های امنیت منطقه است و اقدامات ضدامنیتی این گروه، نه تنها در عراق، بلکه در سوریه نیز بهانه به دست ترکیه داده تا به این دو کشور حمله ور شود. اما احترام نهادن به حاکمیت ملی دولت سوریه و مرزهای این کشور، موضوعی است که نمی توان مصداق عینی آن را در اقدامات ترکیه به عینه مشاهده کرد.
ترکیه در کدام مدار خواهد ماند؟
تحرکات دیپلماتیک ترکیه در هفته های اخیر، نشان می دهد که ترکیه به دنبال عادی سازی رابطه با مصر است و اعلام حمایت آشکار ترکیه از عربستان سعودی در پرونده یمن نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
اما این موضوع، بدان معنی نیست که ترکیه، در مورد سوریه نیز به سناریویی همچون آغاز مجدد روابط سیاسی رسمی بیندیشد. با آن که در سال 2020 میلادی، گفتگوهایی بین هاکان فیدان رئیس سرویس اطلاعاتی میت ترکیه و علی مملوک مرد شماره 1 سرویس اطلاعاتی سوریه صورت گرفت، اما هنوز هم نشانه و علامتی وجود ندارد که بر اساس آن، بتوان احتمال آغاز مجدد روابط رسمی سیاسی بین آنکارا و دمشق را محتمل دانست.
روسیه توانسته است در چند سال اخیر، با همراهی جمهوری اسلامی ایران و ابتکار عمل منطقه ای مسکو – تهران، ترکیه را نیز در روند آستانه همراه کند. با این حال، ترکیه در اقدامات نظامی برون مرزی و حمله به عمق خاک سوریه، نشان داده برای رسیدن به اهداف خود، حاضر نیست به توصیه های شرکای خود توجه کند. در نتیجه در شرایط کنونی هم نمی توان انتظار داشت که این سلسله نشست ها و همکاری های منطقه ای، منجر به تغییر رویکرد اصلی ترکیه در قبال سرنوشت سوریه شود.
۲۲:۰۵ - ۱۳۹۹/۱۲/۲۳
