به گزارش مشرق، دولت ترکیه ترجیح داد که تست سامانه موشکی اس ۴۰۰ را به شکل رسمی و علنی انجام ندهد و این خبر تنها در رسانه ها و فضای مجازی درج شده و گفته می شود که تست موفقیت آمیز این سامانه روسی در منطقه سینوپ ترکیه انجام شده و مشکل خاصی به وجود نیامده است.

مورگان اورتاگوس سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا گفته است: «اگر ثابت شود که آزمایش اس ۴۰۰ در ترکیه انجام شده، برداشت ما این خواهد بود که ترکیه به عنوان عضو ناتو و متفق آمریکا، بر خلاف مسئولیت های خود عمل کرده و به تندی، چنین چیزی را محکوم خواهیم کرد.»

 در چنین شرایطی، رسانه های یونان، کشور همسایه و متخاصم ترکیه، سراغ سران ناتو را گرفتند تا مواضع آنها را در این مورد منعکس کنند.

اما ینس استولتنبرگ دبیرکل ناتو شخصاً به این سوالات پاسخ نداده و مرجع پاسخ دهنده نیز ترجیح داده که هویت خود را پنهان کند.

چنین چیزی به این معنی است که احتمالاً قرارگاه مرکزی ناتو عجله ای ندارد و فعلاً حاضر نیست موضع سفت و سختی بگیرد. بنابراین باید گفت،  شرایط خاص حاکم بر آمریکا کاری کرده که ناتو و واشنگتن، دست کم در شرایط کنونی در مورد تست موشکی ترکیه از اتخاذ مواضع تند پرهیز کنند. اما شواهد نشان می دهد که این به معنی پایان کار نخواهد بود.

اظهارات مقام ناتو که به هویت او اشاره نشده، حاوی حرف و پیام تازه ای نیست. او ضمن اشاره به این که آزمایش اس ۴۰۰ در ترکیه یک اقدام شایان تاسف ناتو است، به روال دو سال اخیر بر این نکات، تاکید کرده است:

۱.این سامانه، از قابلیت انطباق با سیستم دفاعی ناتو برخوردار نیست.

۲.سیستم اس ۴۰۰ برای نیروی هوایی کشورهای عضو ناتو، یک خطر بالقوه خواهد بود.

۳.ترکیه باید تلاش کند تا با متفقین، به دنبال یک راه چاره و یک آلترناتیو بگردد.

۴.ممکن است، این اقدام بر روابط، تاثیر بگذارد.

همزمانی معنی دار تست اس ۴۰۰

در بهار سال جاری، مقامات وزارت دفاع ترکیه به آنکارا اطلاع داده بودند نه تنها موضوع آزمایش و فعالسازی موشک اس ۴۰۰ برای واشنگتن مهم است،  بلکه حتی اگر خبردار شویم که در حال بازکردن جعبه ها و مونتاژ قطعات هستید، برای تحریم اقتصادی، اقدام خواهیم کرد.

اما پیداست که دولت اردوغان، این تهدید واشنگتن را جدی نگرفته یا چنین تصور می کند که در شرایط فعلی،  دولت ترامپ به اندازه کافی گرفتار معضل کرونا و حس احتمال شکست در انتخابات شده و در شرایطی نیست که تحریم ترکیه را در دستور کار قرار دهد.

ضمن این که این موضوع می تواند با توجه به مشکلات اقتصادی ترکیه در تامین هزینه مبارزه با کرونا، این فرصت را در اختیار تیم اردوغان بگذارد که مظلومیت کشور خود را به نمایش گذاشته و کاری کنند که اقدام آمریکا، غیرانسانی جلوه کند.

وقتی اف ۳۵ پرید

تصمیم واشنگتن مبنی بر کنار گذاشتن ترکیه از گروه سازندگان اف ۳۵ و ابطال تحویل ۴۸ فروند از این جنگنده آخرین سیستم به آنکارا، برای دولت اردوغان، پاسخ غیرمنتظره ای بود.

ذوالفقار دوغان از تحلیل گران گروه رسانه ای احوال، یعنی مجموعه ای از روزنامه نگاران مخالف دولت اردوغان، معتقد است : «با تصمیمات اردوغان، با وجود تمام تهدیداتی که از سوی وزرای دفاع و امور خارجه آمریکا بیان شد، اما سامانه اس ۴۰۰ وارد کشور شد. یکی از ساده ترین تبعات این تصمیم، این بود که ترکیه هم از گروه مشارکت در تولید هواپیمای جنگنده اف ۳۵ کنار گذاشته شد و هم این که واقعاً مشخص نیست که تکلیف آن یک و نیم میلیارد دلاری که به واشنگتن داده ایم چه خواهد شد. از دیگر سو، با روسیه هم شرایط خاصی داریم و آنکارا به هیچ وجه نمی توانست گزینه فعال نکردن موشک های اس ۴۰۰ را به عنوان یک راه میانه برگزیند.»

موافقین چه می گویند؟

در مقابل انتقاداتی که در مورد از دست دادن اف ۳۵ مطرح شده، تحلیل گران طرفدار اردوغان نیز بر این باورند که خرید اس ۴۰۰ یک تصمیم صحیح بوده و چنین نتایجی به هراه آورده است:

۱.استقلال ترکیه را به نمایش گذاشت و نشان داد که این کشور در اتخاذ تصمیمات دفاعی، حتی از آمریکا و ناتو هم حساب نمی برد.

۲.خرید اس ۴۰۰ ترکیه را به روسیه نزدیک تر کرد و چنین چیزی منافع سیاسی و اقتصادی فراوان و بلندمدتی برای ترکیه  به همراه آورده است.

۳.روسیه برخلاف آمریکا که حاضر نبود فن آوری پاتریوت را در اختیار ما بگذارد، اجازه داده که مهندسین و افسران ترک در روسیه آموزش ببینند و بعید نیست که ترکیه در آینده خودش بتواند نمونه هایی از همین موشک را تولید کند.

۴.اردوغان توانست با این تصمیم جسورانه، رابطه بهتری با پوتین پیدا کند و در سایه این رابطه بود که توانست حضور نیروهای نظامی خود را در لیبی به مسکو بقبولاند.

ارتباط اس ۴۰۰ و دلار

در شکل ظاهر و بر اساس اخبار رسمی و نیمه رسمی بیان شده در مورد فاکتور خرید سامانه موشکی اس ۴۰۰ هزینه نهایی این سامانه دفاعی برای ترکیه بین ۳ تا ۴ میلیارد دلار برآورد شده است.

اما نگاه کارشناسان اقتصادی آمریکا و ترکیه چنین نیست. مساله اینجاست که این مبلغ ۳ تا ۴ میلیارد دلار  فقط پولی است که بابت خرید این سامانه به روسیه پرداخته شده و باید درمورد ارزش واقعی معامله، تبعات و پیامدهای اقتصادی معامله با روسیه را نیز در نظر گرفت.

به عنوان مثال، گفته شده که در آخرین مرحله، سواپ ارزی بین بانک فدرال آمریکا و بانک مرکزی ترکیه، به خاطر مساله اس ۴۰۰ به هم خورده و ساترفیلد سفیر آمریکا در آنکارا، با شفافیت هر چه تمام تر به دولت اردوغان اطلاع داده که کنگره به فکر تحریم ترکیه است.

همچنین توماس بارکین از مقامات بانک فدرال آمریکا گفته است: «خیلی طبیعی است که برنامه سوآپ ارزی ما، ترکیه را در بر نگیرد. کشورهایی می توانند در این حوزه با ما شریک شوند که بتوانند از لحاظ امنیتی، به ما اطمینان خاطر کامل بدهند.»

میخاییل هریس از موسسین شرکت مشاوره اقتصادی کریبستون لندن در این مورد گفته است: «در دوران کرونا، مشکلات اقتصادی و تلاش برای تامین منابع ارزی در ترکیه، بیشتر شده است. من فکر می کنم بانک فدرال آمریکا تنها در شرایطی می تواند با ترکیه به سوآپ ارزی روی بیاورد که در پشت پرده، یک تعهد سیاسی – امنیتی جدی در مورد اس ۴۰۰ به سران کاخ سفید داده شود.»

در پایان باید گفت،  ترکیه در شرایطی تست موشکی اس ۴۰۰ را به عنوان نقطه نهایی تصمیم دفاعی خود به نمایش گذاشته که این کشور در سه حوزه مهم سوریه، لیبی و قره باغ، با روسیه اختلاف نظر جدی دارد و خرید این سلاح استراتژیک، منجر به  آن نشده که ترکیه به تمام معنی کلمه به روسیه نزدیک شود و رابطه بین آنکارا و مسکو به درجه اعلا برسد.

اما در هر حال باید این واقعیت را پذیرفت که این اقدام اردوغان برخلاف سنت دفاعی و سیاسی ترکیه در دهه های اخیر بوده و اس ۴۰۰ از چنان اهمیتی برخوردار است که می تواند بر بخشی از رویکردها و روابط بین ترکیه و آمریکا و ترکیه و ناتو، اثرگذار باشد.