یکی از اساسی‌ترین نیازها در مناطق کمتر توسعه یافته دسترسی به خدمات بهداشت و درمان است، البته با تدابیر صورت گرفته در حال حاضر اغلب این مناطق تحت پوشش خدمات اولیه بهداشتی قرار دارند ولی هنوز هم دسترسی به خدمات تخصصی فراگیری لازم را ندارد و شاهد مراجعه بیماران از شهرستان‌های کم برخوردار به مراکز استان و حتی شهر تهران، برای انجام جراحی‌ها و درمان بیماری‌هایی هستیم که پزشک متخصص و امکانات لازم برای درمان آن در شهر مبدا وجود نداشته است.

*قانون مجلس برای حمایت از مناطق محروم

در آبان سال 92 مجلس شورای اسلامی با هدف توزیع عادلانه نیروی متخصص و تامین نیاز مناطق محروم به پزشک قانونی را به تصویب رساند که بر اساس آن وزارت بهداشت، مکلف شد تا سی درصد از ظرفیت پذیرش رشته‌های پزشکی در مقطع عمومی و تخصصی را به داوطلبان بومی آن مناطق اختصاص دهد و در قبال پذیرش این افراد با سهمیه مناطق محروم تعهدی از آنان اخذ کند تا سه برابر مدت تحصیل در مناطق محروم مورد نیاز وزارت بهداشت به ارائه خدمات درمانی در مراکز دولتی بپردازند؛ و برای محکم کاری هم در این تعهد قید کرد که این تعهد خدمتی قابل خرید، فروش و یا انتقال به منطقه دیگری نیست.

*فرار از خدمت در مناطق محروم

از سال 93 این نحوه پذیرش آغاز شد و اولین گروه پذیرفته شدگان مقطع تخصص از همان سال دوره تحصیل خود را آغاز و در سال 97 فارغ‌التحصیل شدند و بر اساس قانون خود را باید برای خدمت در مناطق محرومی که در بدو پذیرش طی یک تعهد محضری متعهد به خدمت در آن شده بودند آماده می‌کردند.

بررسی‌های فارس، نشان داد که از همان سال، برخی از این پزشکان متخصص که متولد و بومی استانی بودند که شهر محروم محل تعهد خدمتشان در آنجا قرار داشت، با تمام توان از روابط بومی و غیر بومی خود استفاده کردند تا در مرکز استان بمانند و به شهر محروم محل تعهد نروند.

فشارها و توصیه‌ها تمامی نداشت؛ از سفارش نمایندگان مجلس تا استانداران و ... هرکسی که به هر جا توانست چنگ زد تا انجام تعهد در شهر محروم سرباز زد. یکی به نام نیاز مبرم در مرکز، دیگری به بهانه کمبود امکانات و تجهیزات مورد نیاز تخصصش در شهر محروم، آن یکی به بهانه رتبه بورد و هیأت علمی شدن در مرکز استان باقی ماند.بهانه‌هایی که برخلاف اصل و روح قانون مجلس است و با هدف آن در تناقض آشکار قرار دارد.

*دور زدن قانون

جالب آنکه به نظر می‌رسد برخی دانشگاه‌های علوم پزشکی، وزارت بهداشت را نیز فریب می دهند به این صورت که حکم کارگزینی محل خدمت فرد را شهر محروم محل تعهد اعلام می‌کنند اما پزشک در واقع در مرکز استان است، یا به ندرت هفته‌ای چند ساعت در درمانگاه شهر محروم حاضر شده تا پوشش قانونی این تخلف فراهم شود.

*بی توجهی به هشدارهای وزارت بهداشت

جالبتر آنکه، داوطلبان آزاد که بدون هیچ سهمیه‌ای و با زحمت خود در آزمون تخصص پذیرفته شده بودند و انتظار داشتند با ورود پزشکان سهمیه محروم در منطقه بهتری دوره اجباری خود را بگذرانند به ناگاه خود را در شهر محرومی دیدند که برایش پزشک با تعهد 12 ساله جذب شده بود، اما در مرکز استان از امکانات استفاده می‌کرد.

پس از بروز این موارد، صدای اعتراض این دسته پزشکان وزارت بهداشت را آگاه کرد تا جایی که وزارت بهداشت با صدور نامه‌هایی خواستار توقف این روند شد اما نامه‌ها وهشدارهای مکرر معاون درمان وزارت هم تاثیری نداشت و گویی دانشگاه‌های علوم پزشکی حاضر به جابجایی این نیروها از مرکز استان‌ها نیستند.

*کمبود پزشک در مناطق محروم

این اتفاق در حالی رخ می‌دهد نمایندگان برخی از شهرهای کشور کشور طی ماه‌های اخیر درباره وضعیت کمبود پزشک در مناطق محروم هشدار داده بودند و راه حل این مشکل را خدمت این دانشجویان در مناطق محروم اعلام کرده‌اند.

محمدحسین قربانی عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در گفت‌وگو با خبرنگار سلامت خبرگزاری فارس، با بیان اینکه توزیع نیروی انسانی متخصص پزشکی در مناطق محروم همواره مورد بحث کارشناسان بوده است، توضیح داد: در سال‌های گذشته وقتی متخصصی به منطقه محروم اعزام می‌شد طرح خود را می‌فروخت و دوباره به شهرستان و مراکز استان‌های برخوردار بازمی‌گشت.

وی تصریح کرد: برای حضور این نیروها در مناطق محروم سخت‌گیری‌هایی صورت گرفت و این موضوع در حال اعمال شدن است.

قربانی با اشاره به سهمیه مناطق محروم در رشته‌های پزشکی توضیح داد: برای رفع کمبود پزشک در این مناطق سهمیه‌ای برای ‌آنها تعیین شد و افرادی که در سهمیه مناطق محروم پذیرفته می‌شوند الزام به ارائه خدمت دارند و حق انتقال آنها به مراکز استان وجود ندارد.

عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس تصریح کرد: میزان نیروهای پزشکی حتی پزشکان متخصص در برخی از مناطق به حد نصاب نرسیده و بسیاری از مراکز درمانی در مناطق محروم با کمبود پزشک مواجه هستند. در مواقعی کم‌کاری‌های دانشگاه علوم پزشکی مناطق محروم باعث بروز مشکلات می‌شود و این دانشگاه‌ها باید برای دریافت سهمیه بیشتر اقدام کنند.

*​ درگیر کمبود پزشک هستیم

نظر افضلی، نماینده مردم نهبندان و سربیشه در مجلس شورای اسلامی در این خصوص به فارس گفت: ما در حال حاضر شدیدا درگیر کمبود پزشک هستیم، هر چند از قبل یک سری اقداماتی برای بهبود آن اندیشیده ایم. به عنوان مثال از سال 91 تعدادی پزشک تعهدی گرفتیم که امسال قرار است شروع به کار کنند؛ یعنی امیدواریم شروع به کار کنند چرا که ما در مناطق محروم شدیدا دچار مشکل هستیم.

وی افزود: در استان ما دانشگاه علوم پزشکی وجود دارد. حداقل می‌بایست ظرفیت‌های رشته پزشکی را در آنجا بومی کنند تا از خود شهرستان‌ها و روستاهای منطقه دانشجو بگیرند. البته یک بار این کار انجام شد ولی متاسفانه ادامه پیدا نکرد.

*ظرفیت بومی رشته‌های پزشکی افزایش یابد

نظر افضلی بیان کرد: در حال حاضر یک سری از پزشک‌ها هستند که متعهد می‌شوند بروند در مناطق محروم خدمت کنند که بعضی از آن‌ها هم نمی‌آیند یا با اکراه می‌آیند. به نظر من باید از قبل تر به فکر این طرح می‌بودیم. ما الان چند پزشک تعهدی داریم که دارد تزریق می‌شود اما با این وجود باز هم هنوز مشکل داریم.

*برخی از پزشکان تمایل ندارند در مناطق محروم فعالیت کنند

اکبر رنجبرزاده نماینده مجلس، درباره وضعیت کمبود پزشک به فارس توضیح داد: اگر بگوییم کمبود پزشک داریم موضوع منطبق بر واقعیت نیست چرا که توزیع پزشک در مناطق مختلف کشور به درستی انجام نمی‌گیرد و این سبب بروز نارضایتی می‌شود.کمبود پزشکی که در برخی از شهرستان‌ها و مناطق محروم شاهدیم علت آن توزیع ناعادلانه و نامناسب پزشک است.

عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس ادامه داد: برخی از پزشکان تمایل ندارند در مناطق محروم فعالیت کنند و از طرفی ساز و کاری برای تشویق و ترغیب آنها وجود ندارد. هر چند که وزارت بهداشت تلاش کرده برنامه‌هایی مانند طرح پزشکان متخصص را انجام دهد. 

رنجبرزاده گفت: پزشکان زیادی از رفتن به مناطق محروم خودداری می‌کنند و حتی رایزنی‌های زیادی با مسؤولین و نمایندگان مجلس انجام می‌دهند به طوری‌که بنده بارها درخواست‌هایی در این زمینه داشته‌ام و به عبارتی برخی از پزشکان با تمام قدرت اقداماتی انجام می‌دهند که به برخی از شهرها و مناطق اعزام نشوند.

*واکنش وزیر بهداشت به کمبود پزشک

سعید نمکی، وزیر بهداشت همچنین درباره برخی مباحث مبنی بر کمبود نیروی پزشکی گفت: دقیقا در رابطه با توزیع نیروی انسانی پزشک در مملکت نارسایی‌هایی داریم و آذربایجان شرقی نیز ممکن است از این نارسایی متاثر شود، اما این تاثیرپذیری بسیار کم‌تر از استان‌های مرزی مانند سیستان و بلوچستان، کردستان و کرمانشاه است.

وی افزود: اینجا به دلیل مدیریت‌های برجسته، کمبود پزشک را کم‌تر می‌بینیم، اما قطعا اینجا هم ممکن است در برخی شهرستان‌ها تعداد پزشک نسبت به جمعیت، کم‌تر ازحد لازم باشد.

وزیر بهداشت ادامه داد: با بومی گزینی ۳۰ درصدی دانشجویان پزشکی در مناطق کم برخوردار طی سه الی چهار سال آینده چیزی به اسم کمبود پزشک به ویژه پزشک مقیم بومی در مناطق کم برخوردار نخواهیم داشت.

وی با تاکید بر ضرورت ایجاد جذبه و انگیزه‌های اقتصادی برای بخش خصوصی و ماندگاری آن در مناطق کم برخوردار، گفت: برای مستقر و ماندگار شدن بخش خصوصی و جذب و ماندگار شدن طبیب و کادر پیراپزشک توسط بخش خصوصی نیز برنامه‌هایی داریم.

*کلام آخر

هرچند مسؤولان وزارت بهداشت تلاش خود را برای حل معضل کمبود پزشک در مناطق محروم به کار گرفته‌اند اما با وجود این تخلفات و ادامه این روند، باز مردم شهرهای محروم با درمانگاه‌های خالی از متخصص روبه‌رو خواهند شد، متخصصانی که به اسم شهر آنها توانسته از سد آزمون دشوار تخصص بگذرند اما اینک گویا در این چهارساله تعریف شهر محروم و نیاز به پزشک متخصص در مرکز استان و دانشگاه علوم پزشکی تغییر کرده است.

بنظر می‌رسد وقت آن است که نهادهای نظارتی مانند سازمان بازرسی و قوه قضاییه حقوق مردم محروم را که عده‌ای به نام آنها پله ترقی تحصیلی و کسب تخصص را طی کرده‌اند باز ستانند و در همین ابتدای مسیر توزیع پزشکان متعهد به خدمت در مناطق محروم این چرخه را قبل از شتاب بیشتر متوقف کنند.