روند اعتراضات عمومی مردم لبنان در حالی به صورت شبانه‌روزی دنبال می‌شود که تعداد شرکت کنندگان در تظاهرات بیروت و سایر مناطق در چهارمین روز اعتراضات رقم قابل توجهی را نشان می‌دهد. برخی جریان های سیاسی نشاندار در لبنان در عین حال تلاش می‌کنند اعتراضات مسالمت آمیز را به سمت خشونت و هرج‌ومرج بکشانند، آنها در عرصه تبلیغاتی نیز تلاش دارند حزب‌الله لبنان را در پشت پرده این اعتراضات نشان دهند. این اقدامی بود که با اظهارات اخیر سید حسن نصرالله دبیرکل حزب الله لبنان با شکست مواجه شد. وی در سخنرانی خود به مناسبت روز اربعین حسینی در شهر بعلبک گفت که اگر حزب‌الله به دنبال اعتراضات اخیر بود، بیروت و سایر شهرهای لبنان مملو از جمعیت می‌شد و معترضان تا زمان تحقق مطالبات خود در زمینه اصلاحات سیاسی و اقتصادی دست از اعتراضات نمی‌کشیدند.
**اعتراضات مسالمت آمیز یا خشونت‌های برنامه‌ریزی شده
اعتراضات مردمی در لبنان گرچه روندی مسالمت‌آمیز برای تحقق حقوق اساسی شهروندان این کشور است، اما برخی گروه‌ها تلاش دارند با براندازی دولت و نفوذ در نیروهای امنیتی و نظامی، این اعتراضات را به آشوب و خشونت بکشانند تا شاید بتوانند در آب گل آلود لبنان شکست‌های منطقه‌ای خود را لاپوشانی کنند. واقعیت این است که آنها هرگز به مردم لبنان و مصیبت‌هایی که در نتیجه خلا حاکمیت و سقوط دولت و رئیس‌جمهور در این کشور ایجاد می‌شود، فکر نمی‌کنند.
اقدام اخیر سمیر جعجع رئیس حزب نیروهای لبنانی را می‌توان یکی از مهمترین نشانه‌های عوامل پشت پرده ناآرامی های اخیر در لبنان دانست. جعجع طی دو سال اخیر برجسته‌ترین و وفادارترین مهره عربستان سعودی در لبنان است و ریاض تلاش زیادی برای رساندن وی به پست ریاست‌جمهوری از خود نشان داد، اما در نهایت نتوانست به خواسته خود برسد. اقدام جعجع در خارج کردن ۴ وزیر حزب نیروهای لبنانی از دولت نشان می‌دهد که سر خط سیاست‌گزاری‌های ریاض در لبنان مبتنی بر سقوط دولت حریریاست.
درحالیکه خبرنگار شبکه العربیه در بیروت درحال ارائه گزارش جهت‌داری بود، یکی از شهروندان لبنانی میکروفون را از او می‌گیرد و می گوید "سیدحسن تاج سر شما است".
سیگنال دیگر حضور ریاض در پشت پرده ناآرامی های بیروت و شهرهای دیگر لبنان را می‌توان در هشدار سه روز پیش سفارت عربستان به شهروندان سعودی ساکن لبنان جستجو کرد که از شهروندان خود در لبنان خواست با توجه به اوضاع امنیتی کنونی در لبنان، این کشور را ترک کنند.
سفارت عربستان شنبه نیز تعدادی از شهروندان لبنان را از این کشور خارج کرد و از فرماندهی ارتش و نیروهای امنیتی لبنان به دلیل کمک به این کشور برای رساندن شهروندان مذکور به فرودگاه بین‌المللی رفیق حریری قدردانی کرد.
** حریری عنصر نامطلوب در ریاض؟
حریری که دو سال پیش با عدم پذیرش طرح سیاسی ریاض در کناره‌گیری از قدرت که با بازداشتش در ریاض همراه شد و رسوایی سیاسی بزرگی را برای حاکمیت آل سعود رقم زد، این روزها چهره خوشایندی برای مقامات عربستان نیست.
روزنامه الاخبار سه هفته پیش در مطلبی نوشت که سیاست‌گزاری‌های آمریکا و عربستان برای تعامل با اوضاع لبنان نشان از یک تناقض دارد. آمریکایی‌ها معتقدند حزب‌الله از آرامش در لبنان همراه با نظم سیاسی، اقتصادی و امنیتی بهره می‌برد تا به مبارزه خود در لبنان و منطقه ادامه دهد، سعودی‌ها نیز معتقدند ثبات لبنان به معنای راحتی دشمن سرسختشان حزب‌الله است و سوق دادن حزب‌الله به مقابله با چالش‌های داخلی باید فراتر از تحریم‌ها یا انزوای سیاسی باشد. دو طرف اما درباره حل این موضوع هم‌نظر نیستند.
بر اساس این گزارش واشنگتن «میشل عون» رئیس‌جمهور و تیم سیاسی او را دشمن واقعی خود می‌داند، اما موضع واشنگتن در خصوص حریری متفاوت است و به اعمال فشار ضد او بسنده می‌کند. واشنگتن ترجیح می‌دهد حریری همچنان نخست‌وزیر بماند، زیرا هیچ تضمینی وجود ندارد که جانشین وی با حزب‌الله همبستگی بیشتری نداشته باشد.
عربستان اما نظری متفاوت دارد و گویا سعد حریری را مانعی در برابر اجرای سیاست‌های خود می‌داند. مقامات سفارت عربستان در لبنان، دیگر حریری را نمی‌پسندند و حرف‌هایی از زبان آنها علیه الحریری دائما به گوش وی می‌رسد. ریاض می گوید که حریری در اتخاذ مواضع سیاسی و اقدامات عملی ضد حزب‌الله و نقش آن در سوریه، عراق و لبنان شکست خورده است. ریاض خلأ دولت در بیروت را بهترین گزینه آینده خود می داند.
** آیا حریری به همگرایی با ۸ مارس فکر می کند؟
سید حسن نصرالله دبیرکل حزب‌الله اما در سخنرانی روز شنبه خود اعلام کرد که همراه با مردم است. وی در عین حال مخالفت خود با برخی شعارهای مطرح شده در سرنگونی دولت یا رئیس جمهور را اعلام و بر موضع قاطع خود در ایستادن کنار میشل‌عون رئیس‌جمهور لبنان و سعد حریری نخست‌وزیر تاکید و هرگونه تغییر در ترکیب دولت یا ریاست‌جمهوری را رد کرد.
حریری در طرف مقابل تلاش دارد همچنان خود را در پست نخست‌وزیری لبنان نگه دارد. وی به همین منظور تماس‌های داخلی و خارجی زیادی برقرار کرده است. منابع آگاه خبر می دهند که حریری وعده حمایت خود را از آمریکا و فرانسه دریافت کرده است. البته وی ناگزیر است برای رسیدن به این هدف اقداماتی را در مسیر اصلاحات اقتصادی و مبارزه با فساد در کشور انجام دهد. چیزی که از مدت‌ها پیش یکی از مطالبات اساسی نیروهای حامی ۸ مارس در لبنان است.
حریری در این راستا در مسیر تعامل با جریان‌های سیاسی وارد عمل شده و با تیم ولید جنبلاط نماینده سابق درباره خطرات فروپاشی دولت مذاکره کرد. وی همچنین از نبیه‌بری رئیس پارلمان لبنان خواست تا در ارائه توضیحات به جنبلاط در خصوص بهای سنگینی که در صورت فروپاشی دولت متوجه همه خواهد بود، به وی کمک کند. در همین راستا بود که جنبلاط یک شنبه اعلام کرد وزرای سوسیالیست ترقی‌خواه از دولت خارج نخواهند شد.
عربستان و آمریکا با این اقدامات گرچه به دنبال تحقق اهداف خود هستند، اما به نظر می‌رسد، حریری را به سمت تعامل بیشتر با حزب الله پیش می‌برند. در همین رابطه نخست‌وزیر لبنان با نیروهای سیاسی تاثیرگذار در دولت از جمله جریان آزاد ملی و جنبش امل و حزب‌الله و جریان المرده رایزنی کرده و ایده‌های جدیدی از جمله اصلاحات اقتصادی را با آنها در میان گذاشت.
بنا به گفته برخی منابع آگاه، اصلاحات مورد نظر حریری شامل لغو انواع افزایش مالیات بر ارزش افزوده و تعرفه تلفن و خدمات عمومی و نیز لغو پیشنهادات مربوط به کاهش حقوق و مزایا و اعاده وام‌های مسکن است. این اصلاحات خواستار عدم وجود کسری در بودجه سال ۲۰۲۰ شده و بر افزایش مالیات بر سود بانک‌ها نیز تاکید کرده است. همچنین گفته می شود این اصلاحات شامل پیشنهادی در زمینه خصوصی‌سازی بخش تلفن همراه نیز می شود.
گرچه تقریبا تمامی گروه‌های سیاسی لبنان مطالبات معترضان لبنانی از گروه‌های سیاسی حاکم را مشروع و برحق می‌دانند، اما مردم باید با نهایت هوشیاری به مبارزه مسالمت آمیز خود ادامه دهند. آنها باید بدانند که اسیر منافع حزبی و تحریکات گروه‌های مختلف نشوند و خود را از چاله به چاه نیندازند. معترضان لبنانی به جای شعار سرنگونی دولت، باید خواستار فعال‌سازی گروه‌های مختلف در دولت شوند و اصلاحات اقتصادی و پیشبرد مبارزه با فساد را از مسئولان مطالبه کنند.
مردم لبنان تجربه تلخ خلأ‌های حاکمیت و دولت در لبنان طی سالهای گذشته را فراموش نکرده‌اند و به گفته نصرالله به خوبی می دانند که اگر دولت کنونی نیز سقوط کند، در نهایت شاید بعد از یک سال خلاء و بدتر شدن اوضاع اقتصادی و معیشتی مردم، دولتی سر کار بیاید که در مورد کارآیی آن نیز هیچ تضمینی وجود ندارد.
دبیرکل حزب‌الله لبنان: اگر نیاز باشد ما به خیابان می‌آییم
اعتراضات عمومی اخیر لبنان همچنین می تواند ساختارهای سنتی موجود در این کشور شامل گروه‌های سه گانه سنی، شیعه و مسیحی و جریان های ۸ و ۱۴ مارس را در هم بشکند، این اتفاقی است که طی روزهای گذشته شاهد آن بوده‌ایم. این موضوع را در شکاف ایجاد شده در موضع‌گیری گروه‌های ۱۴ مارس یا در اظهارنظرهای افکار عمومی و برخی شخصیت‌های مسیحی یا اهل تسنن در مورد اظهارات اخیر دبیرکل حزب‌الله لبنان می‌تواند مشاهده کرد. به این ترتیب به نظر می‌رسد، اعتراضات مردمی اخیر می تواند نقطه عطفی در روند تشکیل نقشه سیاسی جدید در لبنان باشد که قطعا تناسبی با دیدگاه‌های کپی برداری شده ریاض در ایجاد هرج و مرج خلاق در لبنان نخواهد داشت.
البته مسئولان لبنانی باید بدانند که در صورت ادامه نادیده گرفتن مطالبات مردمی، در آینده شاهد اتفاقاتی جالب مانند برگزاری مراسم عروسی، شوخی و خنده تظاهرات کنندگان یا جمع آوری زباله‌های خیابان‌ها توسط معترضان نخواهند بود و دامنه مطالبات مردمی شدت و حدت بیشتری پیدا خواهد کرد. لذا باید لبنان را به سرعت از این پیچ خطرناک عبور دهند و علاوه بر اقدامات کوتاه‌مدت و موقت کنونی برای عبور از بحران، گام‌های بلند و باثبات برای بهبود شرایطی اقتصادی و معیشتی و کاستن از حجم بدهی‌های عمومی دولت و مشکلات مردم این کشور بردارند.
۱۳:۵۵ - ۱۳۹۸/۰۷/۲۹
