سرویس اقتصاد مشرق - دروازه‌های فرسوده بخش اشتغال در حوزه کشاورزی دوازده سال است که گشایشی نداشته است. این موضوعی است که موجب نگرانی کارشناسان کشاورزی شده و دولت را وادار به ارائه لایحه ۱.۵ میلیارد دلاری اشتغال روستایی کرده است . البته رسیدن به این آمار خیلی هم به کنکاش نیازی ندارد و نگاهی به سن و سال کشاورزان و خالی بودن جای جوانان بر سر باغات و زمین‌های زراعی این موضوع را تایید می‌کند.
با دو تن از روستاییان شمال کشور گفتگویی کوتاه داشته ایم. آن ها از وضعیت فعلی شغلی و درآمدی خود در روستا می گویند:
- افرادی که کشاورزی می‌کنند، مشخص نیست که کارش می‌گیرد یا نه! در چند سال اخیر به طور مداوم با ضرر روبرو بودیم. به قول معروف بالا و پایین دارد و ریسکش بالاست. خیلی از افراد آمدند با پنجاه میلیون تومان، با شصت میلیون تومان ورشکست شدند.
- جوان امروز می‌خواهد خانه بخرد، ازدواج کند، می‌خواهد زندگی کند، با کشاورزی چطوری می‌خواهد این کارها را بکند؟ اصلا درآمد کشاورزی ما چیست؟ تشویق می کنیم که بیایید در کشاورزی و دامداری. می‌گویند شما درآمدتان چیست!؟ الان اگر مشتری باشد هم کشاورزی‌مان را می‌فروشم و هم دامداریم را می‌فروشم.
گاوآهن کشاورزان به سنگ خورده است. سنگی که از رسوب سال‌ها غفلت در حوزه کشاورزی به وجود آمده است و حالا سنگینی‌اش دارد آمار جمعیت روستایی کشور را هم پایین می‌آورد. آقای سیدی مدرس دانشگاه و کارشناس بخش کشاورزی در این خصوص می گوید:
«کشاورزی ایران هم از نظر تنوع تولید، هم از نظر کیفیت، هم از نظر کمیت می‌شود گفت که در دنیا بی‌نظیر است. البته این خطراتی هم برای ما دارد. الان خالی شدن روستاها از سکنه، یک خطر است؛ هم از نظر حاشیه‌نشینی که باعث مهاجرت بیشتر شده است. این مهاجرت‌ها از بخش تولید جدا می‌شوند. این هم یک خطر دیگر است. »
طبق اعلام مرکز آمار حدود یک میلیون نفر از کشاورزان در دوازده سال گذشته عمدتا به دلایلی مثل خشکسالی و سرمازدگی محصولات برای همیشه با پیشه کشاورزی خداحافظی کردند. این از نگاهی یعنی حمایت کافی از آنها صورت نگرفته است.
آقای وقفچی سخنگوی کمیسیون کشاورزی مجلس عدم وجود نگاه حمایتی را دلیل اصلی حاشیه نشینی و کاهش اشتغال در روستاها می داند و می گوید:
«بعد از یک سال دو سال زمان سپری شدن خسارت وارده، هنوز نتوانسته است بیمه‌اش را بگیرد یا برخلاف قانونی که در مجلس ما تصویب کردیم که در خرید محصولات تضمینی حتما باید افزایش سالیانه براساس نرخ تورم باشد که با کمال تعجب همین برای سال ۹۶ قیمت گندم که به اصطلاح بیشترین محصول و بیشترین اشتغال را در این بخش و درآمدی را داریم، متاسفانه دو نیم درصد اعلام می‌کند. خب طبیعی است که با این برخوردها، با این نوع کم‌لطفی‌ها نسبت به بخش کشاورزی روز به روز به جای اشتغال در روستاها، بیایم حاشیه‌نشینی را زیاد می‌کنیم و مسائل دیگر. »
شاید عوامل طبیعی مثل سرمازدگی و کم شدن بارش‌ها که درصد دخالت انسان در آن ناچیز بوده، باعث شده است که خیلی از کشاورزان متضرر شوند و به کارهایی مثل کارگری در بخش صنعت و یا کارگری در بخش مسکن رو بیاورند. اما عوامل دیگری هم دست به دست هم دادند تا به اشتغال‌زا نبودن بخش کشاورزی دامن زنند. عواملی که این بار دخالت انسان در آنها خیلی پررنگ‌تر است.
آقای بیابانی، رئیس اتحادیه باغداران و کارشناس حوزه کشاورزی دلیل عقب افتادن کشاورزی در ایران نسبت به دنیا را اینگونه بیان می کند:
«علت اینکه ما هنوز نتوانستیم کشاورزی‌مان را با کشاورزی دنیا مقایسه کنیم، همین عدم سرمایه‌گذاری است. ما گران تولید می‌کنیم و ارزان می‌فروشیم و مصرف کننده گران می‌خرد. ساختار بازار ما برای کشاورزی ساختار سنتی است که از زمان گذشته همان حالت است. یک مسئله مهمی که در ارتباط با این بخش باید ببینیم، به دلیل عدم اقتصادی بودن بخش کشاورزی، رغبت جوانان برای بخش کشاورزی کم شده است. به همین دلیل سن کشاورزی به طرف پیری و کهن‌سالی می‌رود. این یک پدیده‌ای است که باید بازنگری شود و عامل اصلیش هم عدم اقتصادی بودن بخش کشاورزی است. ما هنوز در بخش تحقیقات سال‌ها از دنیا عقب هستیم. هنوز در بخش مکانیزاسیون از دنیا عقب هستیم. همین عوامل تولید باعث می‌شود که ما کشاورزی پر رونقی نداشته باشیم. »
با استفاده از پتانسیل بالای تحصیلکرده‌های این حوزه و با روز کردن تجهیزات کشاورزی می‌شود قلمه‌هایی بر روی تنه نیمه خشک کشاورزی کشور بیندازنیم. بر اساس آمار منتشره بیش از ۱۲۰ هزار تحصیلکرده مهندسی کشاورزی در کشور وجود دارد که این رقم می‌تواند یک پشتوانه و یک سرمایة بسیار ارزشمندی برای عمل‌آوری و بازپروری بخش کشاورزی باشد. کشاورزی باید مدرنیزه و مهندسی مجدد شود.
زمان بارش و بذر خوب مهم‌ترین دغدغه‌های کشاورزی بوده است اما الان رشد و نمو کشاورزی منتظر حمایت مسئولان است که تا با این واسطه امنیت شغلی کشاورزان تضمین شود و ثبات به زندگی‌های روستایی برگردد.
