سرویس جهان مشرق - تعدادی از خانواده‌های شهدای منا صبح روز شنبه ۲۱ اسفندماه ۹۵ در دفتر سازمان حج و زیارت خراسان رضوی در مشهد با آقای «جواد شاد» سرپرست سازمان حج و زیارت این استان دیدار کرده و سؤالات، نگرانی‌ها و انتقادات خود در ارتباط با مذاکرات دوجانبه میان هیأت‌های ایرانی و سعودی در عربستان درباره اعزام حجاج ایرانی به مناسک حج در سال ۹۶ را با آقای «شاد» در میان گذاشتند.
خبرنگار سرویس جهان مشرق در همین خصوص و درباره انتظاراتی که خانواده‌های شهدای منا از مذاکره‌کنندگان و مسئولین دولتی دارند، با خانم «طیبه حسینی» سخنگوی مجمع نمایندگان حداکثری خانواده‌های شهدای منا و مکه گفت‌وگو کرده است.
مشرق پیش‌تر مصاحبه‌هایی با آقای «حسین گودرزی» فرزند یکی از شهدای منا (از این‌جا بخوانید)، خانم «خدیجه میرمرتضوی» همسر شهید و از نمایندگان خانواده‌های شهدای منا (از این‌جا بخوانید)، خانم «طیبه حسینی» سخنگوی مجمع نمایندگان حداکثری خانواده‌های شهدای منا و مکه (از این‌جا بخوانید)، و همین‌طور بازتاب نامه سرگشاده خانواده‌های شهدای منا خطاب به حسن روحانی رئیس‌جمهور کشورمان (از این‌جا بخوانید) به موضوع ضرورت پیگیری حقوق شهدای منا و خانواده‌های آن‌ها پرداخته است.
به علاوه، این خانواده‌ها روز شنبه (۱۸ دی‌ماه ۹۵) عریضه‌ای با موضوع درخواست تشکیل یک کمیته حقیقت‌یاب برای تحقیق درباره فاجعه منا را خطاب به کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل منتشر کردند و امیدوارند بتوانند یک میلیون امضا برای این عریضه جمع‌آوری کنند تا سازمان ملل مجاب شود به این موضوع وارد شود. امید است این عریضه نه تنها در داخل ایران بلکه در فضای بین‌المللی توجه درخور خود را جلب نماید تا همه مسلمانان و حتی غیرمسلمان‌ها این عریضه را امضا کنند. مشارکت مردم و رسانه‌ها در این زمینه نیز حائز اهمیت و قابل‌تقدیر است.
مخاطبین محترم برای امضای این عریضه می‌توانند از این‌جا اقدام نمایند. توضیحات تکمیلی درباره نحوه امضای عریضه در انتهای همین مصاحبه آمده است.
آن‌چه در ادامه می‌آید متن مصاحبه مشرق با خانم طیبه حسینی است.
توضیح بدهید که این جلسه چرا برگزار شد.
در اولین مصاحبه‌هایی که مسئولین از جمله آقای نوبخت سخنگوی دولت، جناب آقای محمدی سرپرست سازمان حج و زیارت و جناب آقای صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، درباره مذاکرات برای اعزام حجاج به عربستان در حج ۹۶ داشتند، هیچ اشاره‌ای به طرح موضوع احقاق حق شهدای منا در نشست‌ها میان دو کشور نشد. وقتی این مصاحبه‌ها از طریق صدا و سیما و رسانه‌های دیگر منتشر شد، خیلی در میان خانواده‌ها واکنش ایجاد کرد، چون همه چشم‌انتظار بودند تا ببینند نتیجه این مذاکرات چه می‌شود. لذا تصمیم بر این شد که یا خانواده‌ها و یا نماینده‌های خانواده‌ها از سازمان حج درخواست ملاقات کنند و پرسش‌ها و انتقادات خودشان را مطرح و پاسخ آن‌ها را مطالبه کنند.
چه مسائلی در این جلسه مطرح شد و چه پاسخ‌هایی را دریافت کردید؟
در خراسان حدود ۱۱ نفر به نمایندگی از بقیه خانواده‌ها به سازمان حج استان مراجعه کردیم و طی جلسه‌ای با جناب آقای «جواد شاد» (سرپرست حج و زیارت خراسان رضوی) مطالبات‌مان را با محوریت بیانیه‌ای که روز شنبه ۲۱ اسفندماه ۹۵ در استان‌های مختلف به این سازمان ارائه شد مطرح کردیم [بیانیه را می‌توانید از انتهای همین مصاحبه بخوانید].
اولین مطلبی که مطرح کردیم بحث بی‌توجهی به مقوله منا در گزارش‌های اولیه مسئولین مربوطه بود. طی روزهای اول پس از برگزاری نشست با عربستان، هیچ خبری مبنی بر طرح موضوع منا در این مذاکرات مخابره نمی‌شد. بعد از گذشت چند روز و آغاز اعتراضات خانواده‌ها از طریق مصاحبه‌هایی که انجام دادند[۱]، تماس‌های تلفنی متعدد با سازمان حج و زیارت، و موارد دیگر، مسئولین امر به خصوص آقای «قاضی‌عسکر» (نماینده رهبر معظم انقلاب در امور حج و زیارت و سرپرست حجاج ایرانی) در مصاحبه‌های بعدی خود به این موضوع اشاره کردند که در مذاکرات به مقوله فجایع منا و مسجدالحرام اشاره شده و در این زمینه شرط ایران این است که حقیقت فاجعه منا مشخص بشود، عربستان دیه را پرداخت کند، و بعد امکان اعزام حجاج از ایران فراهم شود.
هم‌چنین آقای محمدی هم بعدها اعلام کردند که درباره فاجعه منا مذاکره صورت گرفته است و اگر این مذاکرات رسانه‌ای نشده است، به دلیل وجود برخی مصالح درباره ادامه روند کار و جلسات آتی است. اما به هر حال، تأخیر در رسانه‌ای کردن طرح موضوع منا در مذاکرات، اعتماد خانواده‌ها به هیأت مذاکره‌کننده را خدشه‌دار کرد، به خصوص که یک سری تناقض‌ها هم در اخبار منتشرشده وجود داشت؛ بعضی‌ها می‌گفتند مذاکرات کلاً به هم خورده است، بعضی‌ها می‌گفتند خوب پیش رفته است، و غیره.
جناب آقای «شاد» در پاسخ به این انتقاد که چرا در مصاحبه‌های اولیه درباره مذاکرات حج ۹۶، اشاره‌ای به موضوع شهدای منا نشده است، تأکید کردند که طی نشست با طرف عربستانی، بخش عمده‌ای از مذاکرات درباره منا بوده است و این موضوع در کنار موضوع سقوط جرثقیل در مسجدالحرام، مفصلاً مورد بحث قرارگرفته است. ایشان اشاره کردند که در جلسه مشترک رؤسای سازمان حجِ استان‌های مختلف در تهران، لزوم ارائه گزارش در زمینه مذاکراتی که در نشست هیأت ایرانی در عربستان در زمینه منا و مکه صورت گرفته است، مطرح شد. آقای شاد گفتند قبول دارند که این حق خانواده‌هاست که در جریان کلیت طرح موضوع قرار بگیرند.
چند موضوع کلی دیگر هم در این جلسه مطرح شد: اول اینکه در این نشست‌ها تکلیف خانواده‌هایی که هنوز خبر موثقی از شناسایی نهایی پیکر و محل دفن عزیزانشان دریافت نکرده‌اند مشخص بشود و طبق آن‌چه که قبلاً هم اشاره شده بود، به محض برقراری مجدد روابط با عربستان، از هر یک از خانواده‌های مفقودین، یک نفر به عنوان نماینده به این کشور برود و وضعیت شهید خود را پیگیری کند که متأسفانه این موضوع هم در سفر اخیر هیأت ایرانی عملی نشد. هنوز گزارشی ارائه نشده که آیا هیأت به مقبره‌الشهدا رفته و در زمینه تعیین تکلیف شهدای مفقود مطلبی مطرح شده است یا خیر.
موضوع دوم، فیلم دوربین‌های مداربسته بود که خانواده‌های شهدا معتقدند مذاکره‌کنندگان ایرانی باید روی این موضوع پافشاری کنند و یک کمیته حقیقت‌یاب در این‌باره تشکیل شود و فیلم‌های واقعه منا را مورد بررسی قرار دهند. طبیعتاً یا یک مقام بین‌المللی غیروابسته به عربستان و یا خود ایران هم باید در این کمیته حضور داشته باشد.
آقای «شاد» در این‌باره توضیح دادند که عربستان با استناد به آیات قرآن، می‌گوید میان دو کشور مسلمان نباید یک حَکَم غیرمسلمان حُکم کند؛ بنابراین یک راه بیش‌تر نمی‌ماند و آن هم تشکیل کمیته حقیقت‌یاب درون خود عربستان است. که در این مورد در مذاکرات صورت گرفته این موضوع یکی از مطالبات ایران بوده است.
خواسته دیگر ما هم این بود که عربستان دست‌کم برای بروز چنین واقعه‌ای در حج عذرخواهی کرده و حقوق معنوی و مادی شهدا را ادا کند؛ از پیدا کردن حقیقت ماجرا و مجازات افراد خاطی تا پرداخت خسارت‌ها و دیه. در پاسخ، آقای «شاد» گفتند در این زمینه هم در نشست عربستان صحبت‌هایی انجام شده و ایران درخواست حضور در کمیته حقیقت‌یاب را ارائه و تأکید کرده که مستندات مبسوطی در زمینه ادعای خود دارد که همه را ارائه خواهد کرد و در نهایت قرار شده است طرف عربستانی مذاکره‌کننده، این موضوعات را به رده‌های بالاتر تصمیم‌گیری در کشور خود منتقل کند و پرونده این مذاکرات هم‌چنان باز است.
خانواده‌های حاضر در جلسه یک سری سؤالات دیگر هم از آقای «شاد» پرسیدند؛ از جمله اینکه «توقع سازمان حج و زیارت از عربستان چیست و چه ملاک‌هایی دارد که بر اساس آن‌ها حکم کند که آیا عربستان پاسخ‌گو بوده است یا نه؟» آیا صرف اینکه عربستان بپذیرد که سال آینده ایران با یک سری شرایط بتواند حجاج خود را عازم سفر حج کند، برای سازمان حج کافی است؟ آیا این سازمان یک سری موارد امنیتی را در نظر دارد که عربستان ملزم به رعایت آن‌ها باشد تا حادثه‌ای مانند منا تکرار نشود؟ آیا برایشان مهم است که عربستان به خاطر منا عذرخواهی کند؟ آیا مهم است که حقیقت فاجعه منا مشخص شود؟
هم‌چنین تأکید شد خانواده‌ها محق هستند بدانند که هیأت مذاکره‌کننده که به عبارتی مدافع حق آن‌ها در این زمینه است چه حداقل‌هایی را برای این موضوع تعیین کرده است. در پاسخ، آقای «شاد» توضیح دادند که این مسائل در حیطه اختیارات و وظایف ایشان نیست، اما خواسته‌ها و بیانیه ما را به سازمان حج و زیارت در تهران منتقل خواهند کرد.
اینکه پرونده هنوز باز است به چه معناست؟ اگر این پرونده هم‌چنان باز بماند، آیا ایران نهایتاً حجاج خود را سال ۹۶ به عربستان می‌فرستد یا نه؟
پاسخی که آقای «شاد» در این‌باره به ما دادند این بود که این مسئله خیلی قابل‌پیش‌بینی نیست و با توجه به وضعیتی که الآن مذاکرات دارد، اصلاً نمی‌توان گفت که آیا ایران سال آینده اعزام حاجی به عربستان خواهد داشت یا نه. ایشان گفتند که باید منتظر بمانیم و ببینیم نتیجه جلسه یا جلسات بعدی چه خواهد شد.
آقای «شاد» باز هم تأکید کردند که در مذاکرات اخیر، طرف‌های مذاکره‌کننده درباره برخی از مسائل مطرح‌شده، تصمیم‌گیرنده نبوده‌اند و بنابراین باید یک سری تصمیم‌گیری‌ها در سطوح بالاتر انجام شود. با این وجود، هیأت ایرانی خواسته‌های خود را مطرح کرده است و قرار شده عربستان خواسته‌های ایران را بررسی و پاسخ خود را طی چند روز ارائه بدهد و البته هنوز پاسخ ارائه نشده است.
آیا مذاکرات کنونی با عربستان و تعیین اینکه ایران سال ۹۶ حاجی به عربستان اعزام می‌کند یا نه، صرفاً در حیطه اختیارات و وظایف سازمان حج و زیارت است یا اینکه وزارت خارجه هم در این مسئله دخیل است؟
طی صحبت‌هایی که در این جلسه مطرح شد، ریاست سازمان حج خراسان اشاره کردند که بخشی از موضوع مذاکرات با عربستان و احقاق حقوق شهدای منا به وزارت خارجه برمی‌گردد و این وزارت‌خانه هم مسئول است و باید پی‌گیری‌ها جدی‌تر باشد. در انتهای جلسه، خانواده‌های شهدای منا تأکید کردند که به یک جمعیت پویا تبدیل شده‌اند و برای فاش شدن حقایق رخ داده در منا عزم راسخ و تصمیم قاطع دارند و به عنوان اولیای دم مطالبات خود را در این زمینه تا حصول نتیجه پیگیری خواهند کرد.
مجمع شما نماینده «اکثریت» خانواده‌ها یعنی بیش از ۴۰۰ خانواده شهید مناست. آیا این مجمع درخواست صدور جوابیه درباره درخواست‌ها و بیانیه خود را از سازمان حج و زیارت، وزارت خارجه و سایر نهادهای مربوطه را دارد؟
قطعاً همین‌طور است. اتفاقاً این مسئله فوق‌العاده اهمیت دارد و ما در بیانیه خودمان هم نوشته‌ایم که نهادهای مربوطه باید پاسخ‌گو باشند. البته نه تنها اکثریت خانواده‌ها، بلکه هر فردی از بدنه بازماندگان شهدای منا حق دارد که پاسخ پرسش‌های بحق‌اش در مورد خون به‌ناحق‌ریخته شهیدش را رسماً از مسئولین دریافت کند.
من می‌خواهم یک نکته را همین جا تأکید کنم: همان‌طور که ما خیلی از مباحث را مکتوب می‌کنیم و بسیاری از نامه‌های ما با شماره در دبیرخانه سازمانهای مرتبط ثبت شده است، توقع داریم که مسئولین مختلف اعم از جناب آقای رئیس‌جمهور (که قبلاً هم نامه خطاب به ایشان نوشته‌ایم[۲])، وزیر امور خارجه و یا مسئولین سازمان حج، حق خانواده‌های شهدای منا به عنوان اولیای دم را ادا کنند و به شکل رسمی با برگزاری نشست و یا پاسخ مکتوب به ما جواب بدهند.
ما یک مسئله دیگر را هم در دیدار با آقای «شاد» مطرح کردیم. گفتیم شاید از ما به عنوان اولیای دم و افراد زجرکشیده، انتظار نمی‌رفت که ما در طرح مطالبات‌مان همه جوانب مسئله را بسنجیم، اما ما این کار را انجام دادیم؛ در تمام اقداماتی که انجام دادیم، مصالح امنیت ملی، جایگاه ایران در منطقه، پرهیز از سیاسی‌کاری و حاشیه‌های درون کشور، و غیره را مدنظر داشتیم.
در طرف مقابل، مسئولین ما در حالی که از آن‌ها انتظار می‌رود به همه این مسائل توجه داشته باشد، اتفاقاً این‌طور نبودند؛ خیلی از جاها خانواده‌ها را نمی‌بینند و ندیدند، و خواسته‌های ما را بی‌پاسخ گذاشتند. بنابراین ما بار دیگر تأکید می‌کنیم: همان‌گونه که ما در نهایت ادب و به شکل مکتوب خواسته‌های خودمان و پرسش‌های متعددی را که بسیاری از آن‌ها پاسخ داده نشده است، با مسئولین در میان گذاشته‌ایم، انتظار داریم هر یک از مسئولینی که از آن‌ها نام بردیم هم پاسخ ما را به عنوان اولیای دم به صورت رسمی بدهند.
بیانیه مجمع حداکثری خانواده‌های شهدای منا و مکه که روز شنبه ۲۱ اسفند ۹۵ منتشر شد به شرح زیر است:
سلام به روح مطهر شهدای منا و مکه
به حجاجی که تا قیامت احرام شرف و پاکی و خلوص، کبودی ابدانشان، و شراب طهور وصل حق، عطش جگرسوزشان را خواهد پوشاند.
خانواده این شهدای مظلوم، با آن ابَرمردان و بزرگ‌زنان عهد بسته‌اند که تا دست پلید سعودی را بر گستره گیتی افشا ننمایند، از پا ننشینند.
اینک اولین جلسه نشست هیأت مذاکره‌کننده ایران با عربستان برگزار شده است.
یک سال و نیم از پرپر شدن عزیزترین و شریف‌ترین کسانمان می‌گذرد اما کسی گریبان سعودی را نگرفته است.
و معلوم نیست چه تضمینی وجود دارد که این به اصطلاح خدام‌الحرمین، مجدداً به جان حجاج ما تعدی نکنند.
هنوز اعلام نشده است که آیا سعودی پذیرفته فیلم دوربین‌های مداربسته را برای کشف حقیقت، تحویل اولیای دم بدهد یا خیر؟ و اگر در این کشتار عظیم مقصر نیست، از چه می‌هراسد که مستندات را پنهان می‌کند؟
عربستان تا کی می‌خواهد از عذرخواهی برای رقم زدن چنین جنایتی سرباز بزند و از تبعات آن و هم‌چنین احقاق حق شهدای آن فاجعه، شانه خالی کند؟
سرنوشت شهدایی که خبر قطعی از وضعیت ابدان آن‌ها و محل تدفین‌شان به دست نیامده، کِی و چگونه مشخص خواهد شد؟
این‌ها پرسش‌هایی است که علی‌رغم برگزاری این نشست با حکام سعودی، پاسخ آن‌ها ارائه نشده است.
بازماندگان شهدای مکه و منا صراحتاً عنوان می‌نمایند، حجی که به قیمت عبور از حرمت این خون‌های به‌ناحق‌ریخته و جان‌های پاک برقرار شود، با حج عزتمند، مغایرت جدی دارد و لذا از جانب افکار عمومی و به ویژه اولیای دم مورد پذیرش نیست.
و قویاً از مسئولین حج و زیارت درخواست دارند تا از صیانت حجاج و ملت شریف ایران، قاطع و استوار دفاع نموده و نتیجه مذاکرات را خالصانه با ملت و بازماندگان شهدا در میان بگذارند.
مجمع حداکثری خانواده‌های شهدای منا و مکه
اسفند ۹۵
مخاطبین محترم مشرق برای امضای عریضه «درخواست تشکیل کمیته حقیقت‌یاب بین‌المللی فجایع حج ۹۴» پس از مراجعه به این آدرس، مطابق تصویر زیر عمل نمایند.
۲۱:۵۹ - ۱۳۹۵/۱۲/۲۶
۰۶:۱۵ - ۱۳۹۵/۱۲/۲۷
