به گزارش مشرق، می‌گویند ایران و کانادا در نیویورک درباره بازگشایی سفارت‌ها با یکدیگر گفتگو کرده‌اند، خبری که اصل آن توسط استفان دیون، وزیر خارجه کانادا، تأیید شده اما وی از تأیید محل مذاکرات خودداری کرد.
دولت محافظه‌کار استفان هارپر، نخست‌وزیر پیشین، در 7 سپتامبر سال 2012 (17 شهریور 91) روابط با تهران را قطع کرده و دیپلمات‌های ایرانی را از اوتاوا اخراج کرد.
دیون جمعه گذشته در گفتگویی با سی‌بی‌سی‌نیوز اعلام کرد: «بله، گفتگوها در سطح رسمی آغاز شده‌اند.» وی در پاسخ به مکان این مذاکرات گفت: «در این باره توضیح نخواهم داد. اما روش معمول برای کشورهایی که می‌خواهند روابط را از سر بگیرد، گام به گام، در سطح رسمی در یک قلمرو بی‌طرف، است.»
وزیر خارجه کانادا در ادامه تأکید کرد که دولتش قصد ندارد ایران از لیست کشورهای حامی تروریست خارج سازد مگر اینکه تبدیل به یک «دموکراسی قابل احترام شود.» تحلیلگران می‌گویند که تبادل سفیر بین دو کشور ممکن است سال‌ها به طول انجامد.
پیشینه روابط ایران و کانادا
تا پیش از سال 1955، امور کنسولی و تجاری کانادا در ایران توسط سفارت بریتانیا مدیریت می‌شد. روابط خارجی و دیپلماتیک بین کانادا و ایران با تأسیس هیأت نمایندگی ایران در اوتاوا در سال 1956، و هیأت کانادا در تهران در سال 1959 آغاز گشت. هیأت نمایندگی کانادا در سال 1961 به سطح سفارت ارتقاء یافت.
عملیات کیپر و قطع روابط
در جریان تسخیر سفارت سابق آمریکا در تهران شش نفر از کارکنان آمریکایی آن به سفارت کانادا در تهران فرار کردند. این افراد در عملیات مشترک دولت کانادا و سازمان جاسوسی سیا معروف به جهش کانادایی (Canadian Caper) از ایران خارج شدند.
پس از این عملیات که طی آن شش آمریکایی با گذرنامه‌های کانادایی و ویزاهای جعلی ایران از کشور گریختند، کارکنان سفارت کانادا نیز به سرعت تخلیه شدند و سفارت در سال 1980 تعطیل گشت.
از سرگیری روابط پس از 8 سال
کانادا و ایران از سال 1980 تا 1988، دارای روابط عادی دیپلماتیک نبودند البته روابط به صورت رسمی نیز قطع نشده بود. دولت کانادا با تبلیغاتی چون احتمال ربودن و شکنجه شدن دیپلمات‌هایشاز بازگشایی سفارتش اجتناب می‌ورزید. کانادا و ایران بعدها توافق کردند سفارت‌ها را بازگشایی کنند و سفارت کانادا در سال 1988 (1369) فعالیت خود را از سر گرفت. دو کشور در سال 1996 (1374) به صورت رسمی سفرای خود را معرفی کردند.
با وجود از سرگیری روابط، دولت کانادا به ادعاهای ضد ایرانی خود درباره حقوق بشر، انرژی هسته‌ای و مخالفت کشورمان با اشغال سرزمین‌های فلسطینی توسط رژیم صهیونیستی ادامه داده و خط‌مشی «رابطه کنترل شده» را در پیش گرفت که عبارت از محدود ساختن ادامه گفتگوها و روابط دوجانبه بود، برای مثال، امتناع از برقراری خطوط هوایی مستقیم بین دو کشور یا استقرار کنسولگری یا مراکز فرهنگی ایران در کانادا.
روابط بار دیگر وارد سراشیبی می‌شود
دولت کانادا در 17 می 2005 (27 اردیبهشت 1384) خط‌مشی رابطه کنترل شده را به تنها چهار حوزه گفتگو محدود کرد که عمدتا تلاشی از جانب دولت اوتاوا برای فشار سیاسی بر ایران بود تا یک گفتگوی متقابل و دوجانبه:
در اکتبر 2005، و پس از سخنرانی محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور وقت ایران، در کنفرانس «جهان بدون صهیونیسم» پل مارتین (Paul Martin)، نخست‌وزیر دولت وقت کانادا، که ید طولایی در حمایت از رژیم صهیونیستی داشت، سفیر ایران در کانادا را فرا خوانده و اعتراض رسمی را به وی ابلاغ کرد.
در سال 2007، پس از اینکه دولت کانادا در اعتراض به پرونده مرگ زهرا کاظمی سفیر خود را از این فرا خواند، تلاش شد تا بار دیگر دو دولت سفرای خود را مبادله کنند. کانادا دو سفیر ایرانی را با ادعاهای مشارکت آنها در تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در سال 1979 نپذیرفت. ایران نیز استوار نامه سفیر معرفی شده کانادا را رد کرده و وی مجبور شد کشورمان را ترک کند.
تحریم‌های اقتصادی کانادا علیه ایران
در 26 دسامبر 2006، شورای امنیت سازمان ملل در قطعنامه 1737 خواهان توقف برنامه غنی‌سازی اورانیوم و یا اعمال تحریم‌های اقتصادی شد. در 22 فوریه همان سال دولت کانادا دستورالعمل‌هایی را برای اجرای این قطعنامه اعمال کرد.
این دستورالعمل‌ها در کنار «قانون کشتی‌رانی کانادا»، «قانون مجوز صادرات و واردات» و «قانون امنیت و کنترل هسته‌ای» به اوتاوا اجازه دادند که بر اساس قطعنامه 1737 تحریم‌هایی علیه این وضع کند. این تحریم‌ها شامل ممنوعیت تجارت با ایران که ممکن است به فعالیت‌های غنی‌سازی، بازفرآوری آب سنگین، یا تولید سیستم‌های پرتاب بمب هسته‌ای یاری رسانند، بود. این قوانین همچنین در حوزه بلوکه کردن دارایی‌ها و سفر مقامات ایرانی در کانادا اعمال می‌شدند.
در سال 2010، متمم‌هایی به قانون تمهیدات اقتصادی ویژه سال 2004 اضافه شد که مبادلات مالی و فعالیت‌های اقتصادی بین ایران و کانادا را محدود می‌کرد. بانک تورنتون-دومینیون (Toronto-Dominion Bank) متعاقب این قانون حساب‌های تعدادی از مشتریان ایرانی-کانادایی خود را بست.
جان بیرد (John Baird)، وزیر امور خارجه کانادا، که پیشتر در سال 2012 مجموعه تحریم‌های تجاری علیه ایران را اعمال کرده بود ممنوعیت‌های بیشتری وضع کرده و تجارت باقیمانده با ایران را به صورت کامل پایان بخشید. در زمان اعمال این تحریم‌های جدید حجم مبادلات تجاری بین دو کشور 130 میلیون دلار بود. هدف از این ممنوعیت‌ها فشار به ایران در ارتباط با برنامه هسته‌ای‌اش بود. بیرد در مقابل آیپک، بزرگترین لابی حامی اسرائیل در آمریکا گفت: «عدم وجود پیشرفت ... منجر شده کانادا تقریبا تمام واردات و صادرات به ایران را ممنوع سازد.»
در حالیکه بیرد خواهان فشار بر ایران تا زمان تسلیم حکومت یا فروپاشی آن بود، چهار کشور دیگر آمریکا، انگلستان، فرانسه و آلمان مذاکرات هسته‌ای با ایران را آغاز کرده بودند.
تعطیلی سفارت در 17 شهریور 91
جان بیرد، وزیر امور خارجه کانادا، در 7 دسامبر 2012 (17 شهریور 1391)، اعلام کرد که کشورش در حال قطع روابط دیپلماتیک با ایران است. دولت کانادا با ذکر بهانه‌هایی چون حمایت ایران از دولت سوریه، عدم اجرای قطعنامه‌های شورای امنیت در حوزه هسته‌ای، ادامه تهدید اسرائیل و نیز بیم از امنیت دیپلمات‌های کانادایی پس از ماجرای سفارت انگلستان در تهران، اعلام کرد که سفارت این کشور در تهران تعطیل خواهد شد. علاوه بر این کانادا ایران را ذیل قانون «عدالت برای قربانیان تروریسم» در لیست کشورهای حامی تروریسم قرار داد.
استفان هارپر، نخست‌وزیر سابق کانادا، نیز گفت که دولت ایران «در حال حاضر، به وضوح یک خطر آشکار است». وی همچنین ایران را بارزترین تهدید پیش روی صلح و امنیت جهانی خواند.
کارکنان سفارت ایران در کانادا نیز عناصر نامطلوب قلمداد شده و پنج روز برای ترک این کشور بدانها فرصت داده شد. جیمز جرج، که از سال 1972 تا 1977 به عنوان سفیر کانادا در تهران فعالیت کرده بود در واکنش به این اقدام بیرد گفت: «تعطیلی سفارت در چنین شرایطی احمقانه است.»
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی، از تصمیم کانادا تمجید کرده و آن را «گامی اخلاقی و شجاعانه» خواند که به جامعه بین‌المللی می‌گوید اوتاوا نمی‌تواند «به رژیم تاریک ایران اجازه دستیابی به سلاح هسته‌ای را بدهد.» نتانیاهو از دیگر اعضای جامعه بین‌المللی درخواست کرد که از کانادا تبعیت کنند.
دولت جدید کانادا و تصمیم برای احیای روابط
پس از توافق هسته‌ای بین ایران و گروه 1+5 که با مخالفت دولت هارپر مواجه شده بود، جاستین ترودو، نخست‌وزیر جدید و لیبرال کانادا، اعلام کرد قصد دارد روابط بین دو کشور را احیاء کند.
پی از اجرای توافق هسته‌ای در 16 ژانویه 2016 (26 دی 1394) کریستیا فریلند (Chrystia Freeland)، وزیر بازرگانی کانادا، اعلام کرد که کشورش تحریم‌های اقتصادی علیه ایران را لغو کرده و شرکت‌های کانادایی خواهند توانست با ایران ارتباط برقرار کنند. با این حال تحریم‌های مرتبط با کالاها و تکنولوژی‌های هسته‌ای و نیز هر چیزی که به برنامه موشکی ایران کمک کند باقی خواهند ماند.
دولت کانادا (تحت استفان هارپر) در سال 2013 مجموعه کاملی از بایکوت تجاری، تحریم‌های اقتصادی و محدودیت‌های سفر برای 748 فرد و 508 شرکت و سازمان ایرانی اعمال کرده بود.
استفان دیون، وزیر امور خارجه کانادا، نیز از رفع تحریم‌های اقتصادی کانادا علیه ایران استقبال کرده اما با تکرار ادعاهای قدیمی درباره نقش کشورمان در خاورمیان، موضع ایران در برابر رژیم صهیونیستی، برنامه موشکی و نیز حقوق بشر ابراز نگرانی کرد.
وی در سخنرانی خود در مارس 2016 در دانشگاه اوتاوا گفت که قطع روابط با ایران «هیچ پیامد مثبتی برای هیچ کس نداشته است.» وی همچنین خواهان تعامل دوباره با ایران برای «ایفای نقش مفیدترین در آن منطقه از جهان شد.»
دادگاه کانادایی حکم غارت 13 میلیون دلار دارایی ایران را صادر می‌کند
رسانه‌ها جمعه گذشته اعلام کردند یک دادگاه کانادایی 13 میلیون دلار از دارایی‌های غیردیپلماتیک ایران را به خانواده‌های قربانیان آمریکایی چندین عملیات که ادعا می‌شود با حمایت ایران بین سال‌های 1983 تا 2002 انجام گرفته‌اند، اختصاص داد.
این حکم به مانند حکم چند ماه پیش یک دادگاه آمریکایی بود که با توسل به همین ادعاها دستور مصادره دو میلیارد دلار از دارایی‌های ایران به نفع قربانیان آمریکایی حوادث تروریستی را صادر کرده بود.
حسین جابری‌انصاری، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان، با بیان اینکه این اقدام «گامی جدید در مسیر سیاست‌های خصمانه دولت افراطی گذشته کانادا» است تأکید کرد: «روابط دیپلماتیک دو کشور مستلزم بازنگری اساسی در سیاست‌های افراطی و نادرست گذشته دولت کانادا از جمله در زمینه نقض مصونیت قضایی دولت ایران است.»
دولت محافظه‌کار استفان هارپر، نخست‌وزیر پیشین، در 7 سپتامبر سال 2012 (17 شهریور 91) روابط با تهران را قطع کرده و دیپلمات‌های ایرانی را از اوتاوا اخراج کرد.
دیون جمعه گذشته در گفتگویی با سی‌بی‌سی‌نیوز اعلام کرد: «بله، گفتگوها در سطح رسمی آغاز شده‌اند.» وی در پاسخ به مکان این مذاکرات گفت: «در این باره توضیح نخواهم داد. اما روش معمول برای کشورهایی که می‌خواهند روابط را از سر بگیرد، گام به گام، در سطح رسمی در یک قلمرو بی‌طرف، است.»
وزیر خارجه کانادا در ادامه تأکید کرد که دولتش قصد ندارد ایران از لیست کشورهای حامی تروریست خارج سازد مگر اینکه تبدیل به یک «دموکراسی قابل احترام شود.» تحلیلگران می‌گویند که تبادل سفیر بین دو کشور ممکن است سال‌ها به طول انجامد.
پیشینه روابط ایران و کانادا
تا پیش از سال 1955، امور کنسولی و تجاری کانادا در ایران توسط سفارت بریتانیا مدیریت می‌شد. روابط خارجی و دیپلماتیک بین کانادا و ایران با تأسیس هیأت نمایندگی ایران در اوتاوا در سال 1956، و هیأت کانادا در تهران در سال 1959 آغاز گشت. هیأت نمایندگی کانادا در سال 1961 به سطح سفارت ارتقاء یافت.
عملیات کیپر و قطع روابط
در جریان تسخیر سفارت سابق آمریکا در تهران شش نفر از کارکنان آمریکایی آن به سفارت کانادا در تهران فرار کردند. این افراد در عملیات مشترک دولت کانادا و سازمان جاسوسی سیا معروف به جهش کانادایی (Canadian Caper) از ایران خارج شدند.
پس از این عملیات که طی آن شش آمریکایی با گذرنامه‌های کانادایی و ویزاهای جعلی ایران از کشور گریختند، کارکنان سفارت کانادا نیز به سرعت تخلیه شدند و سفارت در سال 1980 تعطیل گشت.
از سرگیری روابط پس از 8 سال
کانادا و ایران از سال 1980 تا 1988، دارای روابط عادی دیپلماتیک نبودند البته روابط به صورت رسمی نیز قطع نشده بود. دولت کانادا با تبلیغاتی چون احتمال ربودن و شکنجه شدن دیپلمات‌هایشاز بازگشایی سفارتش اجتناب می‌ورزید. کانادا و ایران بعدها توافق کردند سفارت‌ها را بازگشایی کنند و سفارت کانادا در سال 1988 (1369) فعالیت خود را از سر گرفت. دو کشور در سال 1996 (1374) به صورت رسمی سفرای خود را معرفی کردند.
با وجود از سرگیری روابط، دولت کانادا به ادعاهای ضد ایرانی خود درباره حقوق بشر، انرژی هسته‌ای و مخالفت کشورمان با اشغال سرزمین‌های فلسطینی توسط رژیم صهیونیستی ادامه داده و خط‌مشی «رابطه کنترل شده» را در پیش گرفت که عبارت از محدود ساختن ادامه گفتگوها و روابط دوجانبه بود، برای مثال، امتناع از برقراری خطوط هوایی مستقیم بین دو کشور یا استقرار کنسولگری یا مراکز فرهنگی ایران در کانادا.
روابط بار دیگر وارد سراشیبی می‌شود
دولت کانادا در 17 می 2005 (27 اردیبهشت 1384) خط‌مشی رابطه کنترل شده را به تنها چهار حوزه گفتگو محدود کرد که عمدتا تلاشی از جانب دولت اوتاوا برای فشار سیاسی بر ایران بود تا یک گفتگوی متقابل و دوجانبه:
- حقوق بشر در ایران؛
- برنامه هسته‌ای ایران و پایبندی آن به الزامات عدم اشاعه؛
- پرونده زهرا کاظمی؛ و
- نقش ایران در منطقه.
در سال 2007، پس از اینکه دولت کانادا در اعتراض به پرونده مرگ زهرا کاظمی سفیر خود را از این فرا خواند، تلاش شد تا بار دیگر دو دولت سفرای خود را مبادله کنند. کانادا دو سفیر ایرانی را با ادعاهای مشارکت آنها در تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در سال 1979 نپذیرفت. ایران نیز استوار نامه سفیر معرفی شده کانادا را رد کرده و وی مجبور شد کشورمان را ترک کند.
تحریم‌های اقتصادی کانادا علیه ایران
در 26 دسامبر 2006، شورای امنیت سازمان ملل در قطعنامه 1737 خواهان توقف برنامه غنی‌سازی اورانیوم و یا اعمال تحریم‌های اقتصادی شد. در 22 فوریه همان سال دولت کانادا دستورالعمل‌هایی را برای اجرای این قطعنامه اعمال کرد.
این دستورالعمل‌ها در کنار «قانون کشتی‌رانی کانادا»، «قانون مجوز صادرات و واردات» و «قانون امنیت و کنترل هسته‌ای» به اوتاوا اجازه دادند که بر اساس قطعنامه 1737 تحریم‌هایی علیه این وضع کند. این تحریم‌ها شامل ممنوعیت تجارت با ایران که ممکن است به فعالیت‌های غنی‌سازی، بازفرآوری آب سنگین، یا تولید سیستم‌های پرتاب بمب هسته‌ای یاری رسانند، بود. این قوانین همچنین در حوزه بلوکه کردن دارایی‌ها و سفر مقامات ایرانی در کانادا اعمال می‌شدند.
در سال 2010، متمم‌هایی به قانون تمهیدات اقتصادی ویژه سال 2004 اضافه شد که مبادلات مالی و فعالیت‌های اقتصادی بین ایران و کانادا را محدود می‌کرد. بانک تورنتون-دومینیون (Toronto-Dominion Bank) متعاقب این قانون حساب‌های تعدادی از مشتریان ایرانی-کانادایی خود را بست.
جان بیرد (John Baird)، وزیر امور خارجه کانادا، که پیشتر در سال 2012 مجموعه تحریم‌های تجاری علیه ایران را اعمال کرده بود ممنوعیت‌های بیشتری وضع کرده و تجارت باقیمانده با ایران را به صورت کامل پایان بخشید. در زمان اعمال این تحریم‌های جدید حجم مبادلات تجاری بین دو کشور 130 میلیون دلار بود. هدف از این ممنوعیت‌ها فشار به ایران در ارتباط با برنامه هسته‌ای‌اش بود. بیرد در مقابل آیپک، بزرگترین لابی حامی اسرائیل در آمریکا گفت: «عدم وجود پیشرفت ... منجر شده کانادا تقریبا تمام واردات و صادرات به ایران را ممنوع سازد.»
در حالیکه بیرد خواهان فشار بر ایران تا زمان تسلیم حکومت یا فروپاشی آن بود، چهار کشور دیگر آمریکا، انگلستان، فرانسه و آلمان مذاکرات هسته‌ای با ایران را آغاز کرده بودند.
تعطیلی سفارت در 17 شهریور 91
جان بیرد، وزیر امور خارجه کانادا، در 7 دسامبر 2012 (17 شهریور 1391)، اعلام کرد که کشورش در حال قطع روابط دیپلماتیک با ایران است. دولت کانادا با ذکر بهانه‌هایی چون حمایت ایران از دولت سوریه، عدم اجرای قطعنامه‌های شورای امنیت در حوزه هسته‌ای، ادامه تهدید اسرائیل و نیز بیم از امنیت دیپلمات‌های کانادایی پس از ماجرای سفارت انگلستان در تهران، اعلام کرد که سفارت این کشور در تهران تعطیل خواهد شد. علاوه بر این کانادا ایران را ذیل قانون «عدالت برای قربانیان تروریسم» در لیست کشورهای حامی تروریسم قرار داد.
استفان هارپر، نخست‌وزیر سابق کانادا، نیز گفت که دولت ایران «در حال حاضر، به وضوح یک خطر آشکار است». وی همچنین ایران را بارزترین تهدید پیش روی صلح و امنیت جهانی خواند.
کارکنان سفارت ایران در کانادا نیز عناصر نامطلوب قلمداد شده و پنج روز برای ترک این کشور بدانها فرصت داده شد. جیمز جرج، که از سال 1972 تا 1977 به عنوان سفیر کانادا در تهران فعالیت کرده بود در واکنش به این اقدام بیرد گفت: «تعطیلی سفارت در چنین شرایطی احمقانه است.»
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی، از تصمیم کانادا تمجید کرده و آن را «گامی اخلاقی و شجاعانه» خواند که به جامعه بین‌المللی می‌گوید اوتاوا نمی‌تواند «به رژیم تاریک ایران اجازه دستیابی به سلاح هسته‌ای را بدهد.» نتانیاهو از دیگر اعضای جامعه بین‌المللی درخواست کرد که از کانادا تبعیت کنند.
دولت جدید کانادا و تصمیم برای احیای روابط
پس از توافق هسته‌ای بین ایران و گروه 1+5 که با مخالفت دولت هارپر مواجه شده بود، جاستین ترودو، نخست‌وزیر جدید و لیبرال کانادا، اعلام کرد قصد دارد روابط بین دو کشور را احیاء کند.
پی از اجرای توافق هسته‌ای در 16 ژانویه 2016 (26 دی 1394) کریستیا فریلند (Chrystia Freeland)، وزیر بازرگانی کانادا، اعلام کرد که کشورش تحریم‌های اقتصادی علیه ایران را لغو کرده و شرکت‌های کانادایی خواهند توانست با ایران ارتباط برقرار کنند. با این حال تحریم‌های مرتبط با کالاها و تکنولوژی‌های هسته‌ای و نیز هر چیزی که به برنامه موشکی ایران کمک کند باقی خواهند ماند.
دولت کانادا (تحت استفان هارپر) در سال 2013 مجموعه کاملی از بایکوت تجاری، تحریم‌های اقتصادی و محدودیت‌های سفر برای 748 فرد و 508 شرکت و سازمان ایرانی اعمال کرده بود.
استفان دیون، وزیر امور خارجه کانادا، نیز از رفع تحریم‌های اقتصادی کانادا علیه ایران استقبال کرده اما با تکرار ادعاهای قدیمی درباره نقش کشورمان در خاورمیان، موضع ایران در برابر رژیم صهیونیستی، برنامه موشکی و نیز حقوق بشر ابراز نگرانی کرد.
وی در سخنرانی خود در مارس 2016 در دانشگاه اوتاوا گفت که قطع روابط با ایران «هیچ پیامد مثبتی برای هیچ کس نداشته است.» وی همچنین خواهان تعامل دوباره با ایران برای «ایفای نقش مفیدترین در آن منطقه از جهان شد.»
دادگاه کانادایی حکم غارت 13 میلیون دلار دارایی ایران را صادر می‌کند
رسانه‌ها جمعه گذشته اعلام کردند یک دادگاه کانادایی 13 میلیون دلار از دارایی‌های غیردیپلماتیک ایران را به خانواده‌های قربانیان آمریکایی چندین عملیات که ادعا می‌شود با حمایت ایران بین سال‌های 1983 تا 2002 انجام گرفته‌اند، اختصاص داد.
این حکم به مانند حکم چند ماه پیش یک دادگاه آمریکایی بود که با توسل به همین ادعاها دستور مصادره دو میلیارد دلار از دارایی‌های ایران به نفع قربانیان آمریکایی حوادث تروریستی را صادر کرده بود.
حسین جابری‌انصاری، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان، با بیان اینکه این اقدام «گامی جدید در مسیر سیاست‌های خصمانه دولت افراطی گذشته کانادا» است تأکید کرد: «روابط دیپلماتیک دو کشور مستلزم بازنگری اساسی در سیاست‌های افراطی و نادرست گذشته دولت کانادا از جمله در زمینه نقض مصونیت قضایی دولت ایران است.»
