مشرق- واردمسجد كه مي شويد گمان مي كنيد اشتباه آمده ايد!؟نمازگزاران دست به سينه و بدون مهردر صفوف نمازايستاده اند؛دقيقا مانند اهل تسنن عبادت مي‌کنند.ولي اينجا مسجد شيعيان است!؟شيعيان يمن؛بغل گوش عربستان،قرن‌هاست که با اهل تسنن یمن درزیست مصلحانه به‌سر مي‌برند. نزدیک به 50 درصد (آمارهای متفاوتی از 42 تا 48 درصد گفته شده است)جمعیت 23 میلیونی یمن زیدیه هستند‌.

یمن فقیرترین کشور حاشیه خلیج فارس است.بخش قابل ملاحظه ای از بودجه سه کشور یمن ، اردن و بحرین از سوی عربستان سعودی باعنوان کمک‌های مالی تامین مي‌شود و در گزارشی که بانک جهانی در سال 2012 منتشر کرده، درآمد سالانه هر یمنی هزار و 110 دلار،هرشهرونداردنی 4 هزارو340 دلاروهرشهروندبحرینی 17 هزار و 730 دلار است.همین فقرموجب شده است که یمن به جولانگاه گروه افراطی القاعده تبدیل شود. در یمن نگهداری و خریدوفروش اسلحه مجاز است وکاشت ومصرف مواد مخدری به نام «قات»(که جویده مي‌شودوکلمه قات زدن در فارسی از این گیاه سرمست کننده گرفته شده است)آزاد است. دقیقا مانند برخی از ایالت‌های آمریکا که خرید و فروش اسلحه و استفاده از ماریجوانا در آنجا آزاد است. هم اکنون قدرت در یمن به دست حوثی‌ها افتاده است. حوث نام شهری در استان صعده یمن است و حوثی‌ها طایفه ای از شیعیان زیدیه‌اند که سال‌ها در صعده قدرت داشتند. صعده در شمال یمن و هم مرز عربستان است امام زیدی‌های یمن برای نخستین بار در این شهر حکومت تشکیل داد و اکنون نیز مقبره وی در این شهر قرار دارد.


ريشه‌هاي مذهبي

برای پی بردن به ایدئولوژی جناح حاکم در یمن ابتدا به خاستگاه فرقه زیدیه و شباهت‌هاو تفاوت‌های آن با دیگر فرق شیعه و سنی پرداخته و سپس ازجایگاه حوثی‌هادرمیان زیدی‌های یمن مي‌گویم.تاریخ ظهوراین فرقه شیعی به نیمه اول قرن دوم هجری برمي‌گردد.زمانی که زیدبن علی(احتمالا 121 هـ.ق)امام باقر‌(ع) را به مماشات متهم کردوبانپذیرفتن امامت امام پنجم شیعیان به خونخواهی امام حسین(ع)قیام کردوخودنیزشهید شد.او براین باوربودکه امام باید«قائم به سیف»باشد یعنی همیشه آماده قیام باشد.به همین دلیل در یمن رایج است که زیدی‌ها همیشه خنجری برکمر بسته در اماکن عمومي‌ترددمي‌کنند.نطفه«زیدیه»اززمان زید بن علی بسته شدولی این فرقه از اواخر قرن سوم هجری قمری در یمن قدرت گرفت. در همان ایام زیدیه ایران در مازندران حکومت علویان طبرستان راتشکیل داده بودند.این سلسله باداعی کبیر(از نوادگان زید)در 250 هـ.ق آغاز شدومناطقی چون آمل، ساری وگرگان رادر برگرفت.درسال 284 ه .ق یحیی بن حسین(یحیی الهادی الی الحق)رهبرفرقه‌هادویه زیدی درصعده یمن توانست با ترویج مذهب‌هادویه،حکومت زیدی تشکیل دهد. حکومت زیدی‌ها بریمن همراه با افت و خیزهایی ادامه یافت تااینکه بعدازتصرف این کشورتوسط عثمانیان زیدی‌هاهم از قدرت کنار گذشته شدندوسقوط عثمانی‌ها، دوره جدیدحاکمیت زیدی‌ها در یمن آغاز شد و تا سال 1962ادامه یافت.دراین سال با اعلام جمهوری زیدی‌ها هم از قدرت کنار گذاشته شدند.این فرقه برخلاف شیعیان اثنی عشری به عصمت و موروثی بودن امامان قائل نیستندومعتقدند هر فرد عادل ، شجاع و اهل علمي‌که پیروانی داشته باشد،  مي‌تواند خود را امام بنامد و حکومت کند . به همین دلیل درزیدیه نزدیک به 110 امام وجود دارند.بیشتر اهل سنت یمن شافعي مسلك هستندولي زیدی‌ها در مباني ايدئولوژيك با حنفيه قرابت دارند.حنفيان اكثريت اهل تسنن عربستان واكثريت اهل تسنن شرق و جنوب شرقي ايران را تشكيل مي دهند.تعدادي ازمردم یمن هم ازاين فرقه مذهب تسنن تبعيت مي كنند.چون چارچوب نظری وتئوریک شیعه دوازده امامي‌در دوره امامان باقر(ع)وصادق (ع) تعیین شده است زیدی‌هاکه علیه امام باقر(ع) قیام کرده بودندازاین مبانی کم بهره شدند، در مقابل از مبانی فکری ابوحنیفه بهره بردند.

از ویژگی‌های ابوحنفیه صراحت و بی باکی او در صدور فتوا و تسامح و اغماض است . پیروان ابوحنفيه، مذهب و روش او را اهل رای مي‌نامند زیرا ابوحنفيه قائل به رای است چنان‌که بعد از صدور هر فتوایی و حکمي‌عنوان می‌کرد این نظر ماست.


فقه سياسي

یحیی بن حسین نخستین امام زیدی‌های یمن هم نسبتا چنین تفکری داشت . او هم مانند ابوحنیفه با اهل حدیث مخالف بود و بر عقل و رای تاکید داشت به گونه ای که به‌نظر مي‌آمد « معتزله» است، هرچند هیچ‌گاه او صریحاً از وابستگی خود به معتزله سخن نگفت . معتزله از جریان‌های اصلی کلامي‌در میان اهل سنت است که بر اصل عقل تاکید دارد.

یحیی بن حسین با وجود نزدیکی‌های فکری که با بزرگ‌ترین فرقه اهل تسنن ( حنفیه ) داشت ابوبکر و عمر را به روشنی به عنوان غاصب محکوم می‌کرد. در مجموع گرایش‌های مختلف فرقه زیدیه به گونه ای است که این فرقه را همچنان مي‌توان نزدیک‌ترین فرقه شیعی به اهل تسنن خواند. هر چند که حوثی‌ها از این خط کلی و اصول تاریخی سرباز زده و اندیشه سیاسی و اعمال مذهبی را ترویج کردند که به شیعه دوازده امامي‌نزدیک‌تر است. برای مثال این جریان سالانه جشن بزرگ عید غدیر را در استادیوم صعده برگزار مي‌کند و این عید مهم‌ترین و بزرگ‌ترین جشن حوثی‌ها به شمار مي‌رود. از طرف دیگر اعضای حزب انصارا... نماز را به شیوه شیعیان مي‌خوانند. عکس‌هایی منتشر شده است که اعضای دفتر سیاسی انصارا... را در صفوف نماز مانند شیعیان جعفری نشان مي‌دهد در حالیکه دیگر زیدی‌ها دست بر سینه نماز مي‌خوانند.


علايق سياسي

حوثی‌ها آشکارا از علاقه خود به حزب ا... لبنان سخن مي‌گویند و تلاش کرده اند ساختار و ایدئولوژی انصارا... را شبیه حزب ا... لبنان کنند. آنها « الموت الامریکا و الموت الاسرائیل» را به یکی از شعارهای بنیادین خود تبدیل کرده اند. سخنرانی‌های عبدالملک بدرالدین الحوثی شباهت زیادی به سخنرانی‌های سید حسن نصرا... دارد و مانند سخنرانی‌های دبیر کل حزب‌ا... لبنان که با نظم خاصی در ضایحه بیروت برگزار مي‌شود سخنرانی‌های رهبر حوثی‌ها هم در ورزشگاه صعده انجام مي‌شود. حوثی‌ها همچنین با راه‌اندازی نهادهای خیریه و مراکز بهداشتی و درمانی به امرار معاش و زندگی اعضا و سمپات‌های این گروه کمک مي‌کنند.عبدالملک برادر کوچکتر حسین الحوثی است که توسط علی عبدا... صالح رئیس جمهور اسبق یمن به شهادت رسید. حسین الحوثی جوانی سخنور و صاحب نظر بود که کوتاه مدتی بعد از حضور پدرش به ایران برای تحصیل علوم دینی به او پیوست و زودتر از پدر پیرش به یمن برگشت و رهبری جریان حوثی‌ها را عهده دار شد. بعد از شهادت حسین قدرت به یحیی برادر دیگرش سپرده نشد بلکه عبدالملک کوچک‌ترین برادر آنها به‌دلیل کاریزما و قدرت سخنوری رهبری حوثی‌ها را عهده دار شد.

علامه بدرالدین الحوثی که از ائمه مذهب جارودی (فرقه ای از زیدیه) بودبرای دوره‌ای هم نمایندگی مجلس را عهده دارشده بود. وی در سال 1990 به ایران آمد و سا‌ل‌ها در ایران به تحقیق و اندیشه ورزی پرداخت. وی در کتابی با عنوان «زیدیه در یمن» با عقیده جاری در بین زیدیه، به مخالفت برخاست . این موضع جدیدمورد نقد مرجع اعلاىشیعیان زیدى،مجدالدین المؤیدىقرارگرفت ونهایتا هم بدرالدین حوثی، ‌مجدالدین المؤیدىرا اقناع کرد در صورتی‌که‌حسین‌الحوثىرا تايید کند ترویج افکارش را به‌کنار می‌نهد که با درگذشت بدرالدین الحوثی و شهادت پسرش این دیدگاه‌ها به‌طور کامل کنار گذاشته نشد.دراندیشه سیاسىحوثىتعریف خاصىازمشروعیت سیاسىشده‌است،وىکوشیده تاپیروان خودرابراساس مبانىنظرىاىتغذیه فکرىکندکه بربخشىازمفهوم سنتىمشروعیت متکىاست. برای مثال در تعریفی که زیدی‌ها از امامت دارد مسئله ظهور و امام زمان (عج) جایگاهی ندارد اما بدرالدین الحوثی و پسرش نظر جدیدی دارند. بدرالدین الحوثی در این‌باره مي‌گوید: «مادونوع حکومت داریم که یک نوع آن،امامت است واین ویژه اهل بیت است نوع دیگراحتساب(حسبه) نامیده مىشودکه هرمؤمن عادلىازاین باب مىتواند حاکم شود،درصورتىکه حساب دین خدا رابکند (حسبه) وازاسلام حمایت کندوبه نیکى امر واز بدى نهىکند،اگرچه ازسلاله امام حسن (ع) وامام حسین(ع) نباشد.»

 وی در ادامه اصالت حکومت در شرایط فعلی را منوط به احراز صلاحیت در عدل‌، شجاعت و علم نمي‌داند و مي‌گوید که وقتی امام حضور ندارد مي‌توان حکومت کرد که به نوعی تايید ظهور و نشانه دیگری از نزدیکی به شیعه جعفری است


استراتژي سياسي

به هرحال ادامه اختلافات فکری سبب شدتاسازمان شباب‌المؤمن بعد از سال 1990 آرام آرام اعلام موجودیت کندواختلافات رابه گزینه فعالیت مسلحانه بکشاند. درگیری نظامي‌اوج این اختلافات شدیددرونى طرفین بودکه درپایان کارجناح حسین حوثىبرجریان دیگرمسلط شد.

در صحنه سیاسی سه جریان زیدی فعال در یمن حضور داشتند نخست علی عبدا... صالح، رئیس جمهور اسبق یمن که زیدی مذهب ولی سکولار و تحت الحمایه نظام سلفی _ وهابی آل سعود بود. دوم حزب الاحمر که در شمال یمن حضوری قوی داشت و سوم جناح حوثی‌ها. طی چندین سال اخیر و بر اثر نزاع‌های نظامي‌و اعتراضات انقلابی علی عبدا... صالح ساقط شد و قدرت به چهره ای نظامي‌از اهل تسنن جنوب یمن (عبد ربه منصور‌هادي معاون وقت علی عبدا... صالح )سپرده شد که وی نیز در موج دوم انقلاب طی ماه‌های اخیر از قدرت خلع و حصر خانگی شد.

 در ماه‌های اخیر بعد از اینکه یگان‌هایی از ارتش درشهرهایی از حوثی‌ها شکست خوردند گروهی نیز از ادامه درگیری سرباز زده و عقب نشینی کردند در نتیجه حوثی‌ها توانستند با شکست قبیله الاحمر _ که منجر به فرار چهره‌های مطرح این قبیله به خارج از یمن شد _ به پایتخت که در شمال یمن است برسند و عملا بر شهرهای اصلی مسلط شوند.

جنوبی‌ها هم دو دسته شدند؛ گروهی خود را برای جنگ برای جدایی از یمن و اعلام کشور یمن جنوبی آماده مي‌کنند و گروهی دیگر در حال مذاکره با حوثی‌ها هستند. حوثی‌ها که مي‌دانند واکنش‌های بین المللی عرصه را برای مشروعیت ایشان تنگ کرده است تلاش مي‌کنند تا حد ممکن از نمایندگان مجلس ، اعضای دولت سابق ، مدیران محلی و چهره‌های ذی‌نفوذ قبیله ای در اداره کشور استفاده کنند تا وارد جنگی تمام عیار با چندین جریان نشوند.شهید حسین حوثی جمله مشهوری دارد که وضعیت فعلی یمن را هم مي‌توان از آن دریافت. هر چند که سال‌ها پیش گفته شده است:«راه شیعه جعفری از شیعه زیدی می‌گذرد و به همین علت با شیعیان زیدی برخورد کرده و تلاش می‌کنند تا آن را به آغوش سلفی‌ها بیندازند.»



منبع: روزنامه قانون