گروه فرهنگی مشرق - عصر شنبه، بیست و یکم تیرماه 1393 شب نیمه رمضان المبارک، موعد گردهمایی شاعران با رهبر معظم انقلاب فرا رسید. امسال نیز شاعران بسیاری از سراسر کشور به این مراسم به‌یادماندنی دعوت شده بودند. حیاط حوزه هنری محل تجمع اولیه‌مان، سرشار بود از به هم رسیدن‌ها، سلام‌ها و گفت‌وگوهای شاعرانی که بعضی پس از سال‌ها به هم رسیده بودند.

امسال آن‌گونه که پیش از این نیز شنیده بودیم شاعران بسیاری برای نخستین بار دعوت شده بودند و چهره‌های جوان نیز بیشتر از سال‌های گذشته بودند. از کاروان پیشکسوت‌ها و شاعران بنام انقلاب اسلامی هم چهره‌هایی مثل علیرضا قزوه، یوسفعلی میرشکاک، مرتضی امیری اسفندقه، عباس براتی‌پور، کیومرث عباسی قصری، زکریا اخلاقی، ناصر فیض، سعید بیابانکی و چند پیشکسوت دیگر، بیش از دیگران مرکز حلقه‌های صمیمی شعرا شده بودند.

کاروان شعرا حدود ساعت 18:30 عازم بیت رهبری شد. شاعران برای درک محضر رهبرشان لحظه‌شماری می‌کردند. بسیاری از شاعران جوان که احتمال شعرخوانی‌شان می‌رفت در حال آماده‌سازی خود برای شعرخوانی بودند و البته هیچ‌کس نمی‌دانست قطعاً چه کسانی شعر خواهد خواند. هرسال همین طور است. با توجه به اقتضائات جلسه، معمولا فهرست شاعران تغییراتی می‌کند که موجب می‌شود کمتر کسی بتواند به شعرخوانی خود یقین داشته باشد. شاید بتوان گفت فهرست شاعران، جدا از همه داوری‌ها و نظرات شوراهای کارشناسی، در نهایت بسته به "تقدیر" است.

دمدمه‌های غروب بود که صفوف نماز در حیاط تشکیل شد و پس از گذشت دقایقی، رهبر معظم انقلاب با همان نشاط و صلابت و تبسم شیرین همیشگی، به جمع صمیمی شعرا وارد شدند و یکی‌یکی با شاعران پیشکسوت سلام و احوال‌پرسی کردند.

کم‌کم صف طولانی شاعران و تجمع آنان برای صحبت با ایشان، با تقدیم کتاب شکل گرفت و تا زمان اذان تقریباً سی نفر توانستند از نزدیک به محضر ایشان برسند. مثل همیشه رهبر فرزانه انقلاب با روی خوش، شاعران را می‌نواخت و برای هرکدام خاطره‌ای به‌یادماندنی رقم می‌خورد.

پس از نماز جماعت به امامت حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، نوبت نشستن بر سر سفره افطار بود. سفره‌ای ساده‌ که در فضایی صمیمی، روی موکت پهن شده بود و این امکان را فراهم می‌کرد تا شاعران جوان و پیشکسوت بتوانند با برجسته‌ترین چهره جهان اسلام و مقتدای عدالت‌خواهان جهان، همسفره شوند و افطار کنند.

تقریباً ساعت 10 شب بود که جلسه با تلاوت آیاتی از قرآن مجید توسط "علی شیرزاد" قاری بین‌المللی آغاز شد. علیرضا قزوه مثل سال‌های اخیر اجرای این جلسه مهم را بر عهده داشت و با بیت‌هایی از یکی از غزل‌های رمضانی خود جلسه را آغاز کرد:


سپس قزوه به عنوان مقدمه یادی کرد از همه شاعران درگذشته و پس از آن اشاره کرد به ضیق وقت و بلندای فهرست اسامی که در دست دارد. قزوه از شاعران خواست به خواندن یک شعر اکتفا کنند تا فرصت به همه برسد. امسال نیز به رسم ادب، شعرخوانی‌ها با شاعران میهمان از کشورهای همسایه آغاز شد.


دکتر ظهیر احمد صدیقی از پاکستان نخستین شعرخوان دیدار امسال بود. او حافظ قرآن و استاد دانشگاه‌های پاکستان است. قزوه توضیح داد که شب پیش، این شاعر پاکستانی شعری برای رهبر معظم انقلاب سروده و با خط خوش آن را زینت داده و مهیای تقدیم به ایشان کرده است. دکتر صدیقی این غزل را با موضوع پیوند ایران و پاکستان خواند، شبیه به آن شعر معروف اقبال لاهوری که «ای جوانان عجم! جان من و جان شما»:
 
 
 شیرینی و سادگی این شعر تحسین رهبری را در پی داشت. حضرت آقا گفت: خیلی خوب بود آقای پروفسور! خوش‌مضمون، خوش‌لفظ و خوش‌جهت. صدیقی در پاسخ فرمود: همه‌ی اینها را ایران به من داده است.


دکتر بلرام شکلا شاعر هندوستان که به دین هندو است و به گفته قزوه چهار سال است که زبان فارسی را آموخته، شعر بسیار زیبایی در وصف امیرالمؤمنین امام علی(ع) خواند که شگفتی و تحسین جمع و رهبری را در پی داشت. رهبر معظم انقلاب دعا کرد ایشان تحت حمایت و راهنمایی مولا علی(ع) پایدار باشند. آن شعر زیبا را مرور می کنیم:

 

مؤمن قناعت را بی‌شک باید بزرگترین شاعر امروز تاجیکستان از نظر کسوت و رتبه ادبی دانست. این شاعر برجسته دیگر میهمان خارجی امسال بود که فرصت شعرخوانی یافت. قزوه اشاره کرد که شعری که خوانده خواهد شد در بحبوحه‌ی دفاع هشت ساله ایران سروده شده است. مؤمن قناعت در قالب یکی از هیئت‌های پارلمانی شوروی سابق به یکی از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس رفته بوده که بنا به خواست یکی از رهبران عرب که خلیج را عربی می‌دانست برای شعرخوانی، شعری با این مطلع می‌گوید:

حضرت آقا این شعر را بسیار تحسین کردند و به‌شوخی گفتند: به یاد آقای قزوه هم آوردید که به جای "خلیج" بگویند "خلیج فارس"!


شاعر بعدی خانم دکتر آنا برزینا از اوکراین بود که در ایران زبان فارسی را آموخته بود. برزینا نقشی را هم در سریال شوق پرواز (شهید بابایی) ایفا کرده است. غزلی که این شاعر درباره ایران خواند بسیار با استقبال رهبری و جمع شاعران همراه بود:

 

فرزانه خجندی شاعر شهیر تاجیکستان، شعرخوان بعدی دیدار امسال بود. غزلی با ردیف طولانی"شبت خوش باد  و روزت خوش":


آقا پس از تحسین شعر، خطاب به شاعر فرمودند: شبت خوش باد و روزت خوش!
 

قزوه از شاعران افغانستانی حاضر در جلسه مثل "محمدکاظم کاظمی" یاد کرد که وقت خود را به جوان‌ترها داده‌اند و از یکی از بانوان شاعر افغان مقیم ایران به نام سیده تکتم حسینی تقاضای شعرخوانی کرد. حسینی در این سال‌ها، نامی پرامید در شعر جوان افغانستان بوده است. غزل خوب او چنین بود:

 
 
این شعر بخصوص بیت سوم و آخرش با استقبال رهبر و شاعران حاضر مواجه شد به‌گونه‌ای که تا لحظاتی پس از شعرخوانی، ذوق آن با حضرت آقا مانده بود و ایشان قسمتی از این شعر (بگـــو جنگل حنــابندان بگیــــرد) را در گوش قزوه تکرار کرده اظهار خشنودی می‌کردند.


سپس بانوی شاعر دیگری به نام غزاله شریفیان غزل زیبایی با این ابیات خواند:

انسیه‌ سادات هاشمی از بانوان شاعر قم نیز غزلی خواند و بخصوص بیت اولش با تشویق رهبر همراه بود:

این غزل هم با تحسین رهبری همراه بود.

پس از شعرخوانی چند نفر از بانوان، نوبت به آقایان حاضر در مجلس رسید و ابتدا حسین عباسپور شعری را به امام حسن مجتبی(ع) تقدیم کرد:

این شاعر بیست ساله قمی از اعضای دوره‌های آموزشی شعر جوان انقلاب اسلامی (آفتابگردان‌ها) بود و به‌رغم سن اندک، توانست اقبال رهبری و شاعران را به دست آورد.

رضا شیبانی صاحب کتاب "سکوت کاهگلی" که موفق به کسب جایزه گام اول هم شده است شاعری بود که از پارسال در نوبت شعرخوانی مانده بود و امسال این فرصت برایش فراهم شد. این شاعر تبریزی غزل خواند:

حضرت آقا با زبان آذری فرمودند: "شما تبریزی هستید؟" و پس از تأیید شیبانی فرمودند: «از ترویج قالی تبریز معلوم بود!». ایشان شعر را تحسین کردند و اضافه کردند: «شهریار هم وقتی همسن شما بود اینطور شعر می‌گفت». آقا افزودند: «شعر شما، رو به آبادی دارد؛ یعنی خیلی خوب است اما هنوز خیلی مانده تا به منازل آخر برسید. ما همیشه به شاعران جوان می‌گوییم فکر نکنید به منزل آخر رسیده‌اید. منازل زیادی هست که باید طی کرد.»


شعر بعدی از علی فردوسی، شاعر جوان اصفهانی بود که چندی پیش غزل او برای واقعه طبس با صدای "حامد زمانی" منتشر شده بود. علی فردوسی غزل بسیار متفاوت و زیبایی برای فلسطین خواند:
 
 
آقا فرمودند: «مضمون و لفظ و جهت در این غزل همه خوب بودند. ایشان ادامه دادند که شما یکی از کارکردهای سنگ را نگفته‌اید:


علیرضا قنبری دیگر شاعر جوان برنامه دیشب بود که فرصت شعرخوانی یافت. قنبری غزل زیبایی برای امام رضا(ع) خواند:

 
این غزل نیز تحسین ویژه‌ای از جانب رهبر در پی داشت و ایشان آن را شعری باحال و بامضمون توصیف کردند و در خیلی از بیت‌ها بر آن آفرین گفتند.
سپس قزوه، احمد بابایی را صدا زد تا شعری درباره اوضاع عراق و دفاع از شیعیان بخواند:


 
آقا در ادامه این شعر نیز آفرین گفتند و فرمودند: جوان‌ها امشب غوغا کرده‌اند.

امیرعلی سلیمانی که چندی پیش آخرین مجموعه شعرش به نام "برگ‌ریز" منتشر شده است، دیگر شاعر جوان دیدار امسال بود که شعر خواند. غزل عاشقانه او این بود:

 
حضرت آقا پس از تحسین این شعر، درباره جایی که شاعر خود را پیر توصیف کرده بودند پیشنهاد تغییر دادند و فرمودند: «پیری و مسائل آن را بگذارید برای پنجاه شصت سال دیگر!»

محمدحسین (فراز) ملکیان از اصفهان که از چهره‌های نو شعر جوان به شمار می‌آید غزلی برای جانبازان خواند که با استقبال جمع مواجه شد. بیت‌هایی از این غزل چنین بود:


 
میثم داودی هجده ساله از قم نیز امسال فرصت شعرخوانی پیدا کرد و غزلی برای امام هادی(ع) خواند. این شاعر نیز عضو دوره‌های آموزشی شعر جوان انقلاب اسلامی بوده است.

 
آقا در تحسین این شعر فرمودند: «امشب جوان‌ها انصافاً خیلی خوبند.»

قزوه اعلام کرد مهدی نظارتی‌زاده که پیراهن "صورتی" پوشیده شعری "سپید" می‌خواند برای غزه. آقا ادامه دادند: «برای واقعه‌ای سیاه.»


پس از این شعر رهبر معظم انقلاب فرمودند: «با اینکه با شعر سپید مأنوس نیستم شعر شما را فهمیدم.»
 
موسی عصمتی شاعر روشندل مشهدی هم غزلی خواند و آقا از تخیل و زبان آن تعریف کرد.

بار شعر طنز امسال به دوش شاعری جوان بود به نام سعید طلایی. او گفت: شعری که می‌خوانم درباره نماز و نیایش بنده و امثال بنده است:
 
آقا فرمودند: «خیلی خوب بود. خدا ان‌شاءالله این نماز را از شما قبول کند!»
 
قزوه در ادامه جلسه از احمد عزیزی که سال‌ها است که تحمل بیماری می‌کند یاد کرد و از زحمات خواهرشان که مهمان دیدار امشب بود تقدیر کرد. آقا هم فرمودند: «بله؛ ما از نزدیک در کرمانشاه زحمات خواهر ایشان را دیده‌ایم.»

بِلال کمالی شعری ترکی برای امام رضا(ع) خواند و پس از او شاعر پیشکسوت قمی به نام شریف صادقی دعوت به شعرخوانی شد.

صادقی برای حضرت حجت(عج) غزلی خواند.

قزوه از روند جلسه ابراز رضایت کرد و اعلام کرد در این یک ساعت بیست شاعر شعر خواندند که برای نخستین بار این فرصت را می‌یافتند. وی در ادامه خواست حجت‌الاسلام سید عبدالله حسینی که پانزده سال پیش محضر رهبری شعر خوانده بودند شعر جدیدی بخوانند. حسینی بخش‌هایی از یک چهارپاره بلند خواند با این مطلع:

رهبر شعر را تحسین کرده و استفاده از مضامین فقهی و حوزوی را در آن برجسته دانستند. حضرت آقا البته تذکری هم دادند: «شما در این شعر طعنه به اصحاب عبا زده‌اید و اشکال‌تان هم البته وارد است که چرا به مسئله فلسطین نمی‌پردازند اما از جهتی همین‌ها قشری هستند که به مسئله فلسطین بیش از دیگران پرداخته‌اند.»

حسینی در پاسخ به‌شوخی گفت: «در آن چهل بیتی که از این شعر نخوانده به این مسائل اشاره شده است!»

محمدحسین انصاری‌نژاد دومین روحانی بود که در جلسه فرصت شعرخواندن برایش مهیا شد. انصاری‌نژاد که آخرین کتابش به نام "ابرهای ساحلی" منتشر شده غزلی در حال و هوای سواحل جنوب خواند با این مطلع:

 
قزوه ادامه جلسه را به حضرت آقا سپرد و ایشان حجت‌الاسلام زکریا اخلاقی را نیز که از شعرای باسابقه و صاحب‌سبک انقلاب است به شعرخوانی دعوت کرد. اخلاقی غزل تازه‌ای به استقبال از غزلی از جامی خواند که مطلعش چنین بود:

پس از این غزل فارسی ـ عربی، رهبر معظم انقلاب، "اخلاقی" را شاعری "خوب" و "صاحب‌سبک" خواندند.

دکتر غلامعلی حداد عادل نیز به پیشنهاد حضرت آقا شعری جدید خواند:
 
سپس حجت‌الاسلام محمدی گلپایگانی، رئیس دفتر رهبر معظم انقلاب، شعری را برای جلسات دیدار شاعران با رهبر خواند با این مقدمه که «آقا از این شعر، ناخشنود خواهند شد.»

بعد از این شعر، آقا به دلیل مدحی که نسبت به ایشان صورت گرفته بود اخم کردند و با لحنی جدی گفتند: «آقای محمدی می‌گویند من از این شعر ناراحت می‌شوم اما باز شعر را می‌خوانند.»

حجت‌الاسلام محمدی گلپایگانی می‌خواست توضیح بیاورد که آقا فرمودند: «توضیح شما کار را خراب‌تر خواهد کرد.»

برخورد جدی آقا با شاعرانی که مدح ایشان کنند در سال‌های قبل نیز بی‌سابقه نبوده است و این موضوع همیشه موجب رنجش خاطر رهبر معظم انقلاب بوده است.

مرتضی امیری اسفندقه آخرین شاعری بود که به سفارش آقا شعر خواندند. رهبری، پیش از شروع جلسه نیز اسفندقه را به نزد خود خواندند و احتمالاً از کسالت اخیرش پرس‌وجو کردند؛ کسالتی که چند ماهی‌ است این شاعر فرهیخته را منزوی‌تر کرده است.

اسفندقه نیز دو غزل خواند که برخی بیت‌های آن در خاطر ماند:

 
 
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، امیری اسفندقه را شاعری دارای طبع روان و قوی خواندند و از او خواستند تا  از این طبع، استفاده و آن را تقویت کنند. اسفندقه پاسخ گفت: «با دعای شما ان‌ شاء الله.»

رهبر فرزانه انقلاب فرمودند: حتماً شما را دعا می‌کنیم. لکن، هم "دعا" لازم است و هم "دوا". بعضی امور، هم دعایی است هم دوایی. دوا، سعی شماست. نباید تا رسیدن به آخرین منازل متوقف شد. این مستلزم این است که شاعر مدام خود را با قله‌های شعر فارسی مقایسه کند و به سمت آنها حرکت کند. بعضی، اینطور بودند و لذا در پیری، شعرشان نسبت به جوانی پیشرفت هم داشت.»

 
نوبت به فرمایش‌های مقام معظم رهبری رسیده بود و جلسه به پایانش نزدیک شده بود.

ایشان این جلسات را از شیرین‌ترین جلسات خود دانستند و فرمودند: «همیشه بعد از این جلسه نیز اشتها و شوق به شنیدن شعر همه‌ی دوستان با من باقی می‌ماند.» ایشان دوباره شعر امروز را بسیار بهتر و بالنده‌تر از شعر ده سال پیش دانستند و از این ترقی، اظهار خرسندی فرمودند. رهبر معظم انقلاب، شاعران را به استفاده هرچه بیشتر از شب‌های قدر فراخواندند و فرمودند: «خود را در معرض نسیم قدسی و مبارک لیالی قدر قرار دهید و من هم از شما التماس دعا دارم.»

ایشان فرمودند: «شعر، در اصل، بروز احساسات، اندیشه‌ها و دلتنگی‌های شاعر است و خدای متعال قدرتی به شاعر می‌دهد تا با ترکیب کلمات و حروف و موسیقی، بتواند در لباسی اثرگذار، اندیشه‌ها و احساسات خود را منتقل کند. بنابراین شاعری در درجه اول، انعکاس احساسات و اندیشه‌های درونی شاعر است و این، مطلب مستنکری نیست. لکن کارکرد عمده شعر این نیست. تأثیری که بر مخاطب می‌گذارید بسیار اهمیت دارد. شاعری که توان بیان داشته باشد می‌تواند در خلوت انسان‌ها که اتاق فکر آنها است وارد شود و تأثیر بگذارد. این خلوت، محل تصمیم‌گیری‌های هر انسان است و شاعر توانا می‌تواند پای ثابت خلوت انسان‌‌ها و مخاطبان باشد. آنگاه شاعر می‌تواند در ضمیر و درون انسان‌ها تأثیر بگذارد؛ می‌تواند اتاق فکر انسان‌ها را از آن خود کند و به آنها رهنمود و تغذیه فکری دهد.»

رهبر معظم انقلاب فرمودند: «خلوت انسان‌ها در واقع، محل تصمیم‌گیری برای جلوت‌ها است و اگر خلوت‌ها را بتوانید با شعر خود دریابید می‌توانید بسیاری از نابهنجاری‌ها را در جامعه اصلاح کنید. این، یکی از مهم‌ترین کارکردها است.»

ایشان ادامه دادند: «امروزه شیاطین سعی دارند به خلوت انسان‌ها راه یابند و با تزریق افکار خود آنها را در تسلط نگه دارند. شما باید این خلوت‌ها را تصرف کنید و از نشاط و معنویت آنها را سرشار کنید. این کاری‌ است که شاعران بزرگ ما مثل سعدی، مولوی، حافظ و خاقانی انجام می‌دادند؛ هنوز هم در زندگی ما حضور دارند و تأثیر می‌گذارند و آنان هستند که هویت فرهنگی ما را نسل به نسل حفظ کرده‌اند.»

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای فرمودند: «شعر، نعمت بزرگی است برای شما تا بتوانید این رسالت را انجام دهید. این حنجره گرم، شیوا و گیرا را خیلی از کسانی که حرف برای گفتن دارند در اختیار ندارند. کارکرد اجتماعی شعر، حفظ هویت ملی است هویت ملت‌ها عبارت است از مزیت‌های فرهنگی آنان. اگر ملتی، هویت فرهنگی‌اش را ازدست داد نابود می‌شود. شعرای بزرگ ما هویت فرهنگی ما را شکل داده‌اند. اگر هویت فرهنگی نبود، انقلاب ما و امام ما پیروز نمی‌شد. شعر، باید پاسدار این هویت و عقلانیت معنوی باشد. این‌ها را باید در شعر خود مراقبت و حفظ کنیم.»

رهبر معظم انقلاب افزودند: «اگر نگاه به این هویت ایجاد شود تهاجم‌هایی که به آن صورت می‌گیرد نیز آشکار می‌شود. بعضی‌ها تهاجم را نمی‌بینند. جبهه‌ای را که برای ریشه‌کن کردن ما تلاش می‌کند نمی‌بینند. خود را به بی‌تفاوتی زده‌اند و آسوده‌اند. "این گله را نگر که چه آسوده می‌چرند!" »

ایشان افزودند: «شاعری که قوه‌ی شعور و درک دارد این تهاجم را می‌بیند و با آن مقابله می‌کند و به نام خداوند جان و خرد، از جان و خرد ملت دفاع می‌کند. این کار مهمی است.»

رهبر معظم انقلاب در سخنان پایانی خود فرمودند: «امروزه دنیا، گشودن دست تطاول به فرهنگ، ناموس و دین ملت‌ها است. ابزار علم و تبلیغات را به خدمت گرفته‌اند و اهداف خود را پیش می‌برند. گاهی برای کشته‌ شدن یک حیوان جنجال می‌کنند و گاهی مثل امروز در مقابل قتل بیش از صد نفر از مردم بی‌دفاع غزه که بعضی‌شان زن و کودکند از متجاوزان و جنایتکاران دفاع می‌کنند. دنیا این است. از هر بدی و پلشتی و کثافتی که با منافع خود سازگار ببینند دفاع می‌کنند و با هر صداقت و پاکی که با آنان در تعارض باشد وحشیانه می‌جنگند. انسان شاعری که شعور و درک دارد باید در این شرایط علاوه بر گفتن حکمت، مصداق انتصار بعد از ظلم باشد که در پایان سوره مبارکه شعرا آمده است. باید انتصار کنید و در صدد یاری مظلوم برآیید.»

ایشان فرمودند: «شعر، یک نعمت و حجت الهی است. هر نعمتی، سپاسی و هر حجتی، پاسخی دارد. من البته می‌بینم که جوانان شعر انقلاب، آثار خوبی عرضه کرده‌اند. شعر، حتماً باید از شاخص‌های هنری بهره‌مند باشد و اسلوب ادبی را رعایت کند تا بتواند تأثیر بگذارد.»

در پایان ایشان دعا کردند که شعر شاعران در مسیر ارزش‌های انقلاب و مقدسات باشد.

 
دیدار امسال هم به پایان رسید و به گفته‌ی خیلی از شاعران یکی از بهترین مراسم‌های سال‌های اخیر بود. از جمله ویژگی‌های این دیدار می‌توان به پررنگ‌ بودن حضور جوانان و شعرخوانی آنان اشاره کرد. بیش از 15 شاعر جوان در این دیدار شعر خواندند که این آماری بی‌سابقه بود و مهم‌تر اینکه همه‌ی شاعران جوان برای نخستین بار بود که به شعرخوانی می‌پرداختند.

این گونه است که این جلسات، همچنان منشأ خیر برای شعر و ادبیات انقلاب اسلامی بوده، هست و ان‌ شاء الله خواهد بود.